Cattons slimme verhaal krijgt richting het einde een enorme vaart, maar dat gaat ten koste van de personages, die ondergeschikt raken aan de plot

In 2013 won Eleanor Catton de Booker Prize met ‘Al wat schittert’, een spannende, onconventionele whodunit over de goudkoorts in Nieuw-Zeeland in de 19de eeuw. Hebzucht is opnieuw een belangrijk motief in haar derde roman, ‘Het woud van Birnam’. De titel verwijst naar Shakespeares ‘Macbeth’, waarin de Schotse generaal met list en bedrog de troon verovert nadat hij zijn concurrenten heeft vermoord of verjaagd. Heksen voorspellen hem dat hij pas verslagen kan worden als het woud van Birnam zijn kasteel aanvalt. Macbeth waant zich veilig, maar het leger van de vijand rukt op uit het bos, met als camouflage de gekapte takken van de bomen.

De plaats van handeling in ‘Het woud van Birnam’ is het fictieve Korowaigebergte in Nieuw-Zeeland, waar de bevolking na een aardverschuiving vertrokken is. Aan de rand van het natuurgebied bevindt zich een boerderij met bijbehorend land dat Sir Owen en zijn vrouw in het geheim hebben verkocht aan een Amerikaanse miljardair, Robert Lemoine. Die wil daar een onderaardse bunker bouwen om voorbereid te zijn op een wereldramp.

Ook Mira, voorvrouw van het idealistische guerrillatuinderscollectief Birnam Wood, heeft haar oog op die grond laten vallen, maar ze stuit op Lemoine. Hij kan de idealisten wel gebruiken om er zijn illegale activiteiten mee te camoufleren en werpt zich op als hun mecenas. De principiële Tony wijst elke samenwerking af, maar Mira zet door. Ze verruilt de stad voor het verlaten natuurgebied, met in haar kielzog Shelley, de tweede vrouw van Birnam Wood, Tony en de rest van het tuinderscollectief.

Robert Lemoine doet niet onder voor tragische shakespeareaanse figuren als Richard III of Macbeth, of voor een levensgevaarlijke tegenstander van 007 – ook naar Bond-films wordt zo nu en dan verwezen. Hij is een op hol geslagen eenling die niet op een dode meer of minder kijkt. Hij weet zich beschermd door een legertje huurlingen en de modernste apparatuur, waarmee hij alles en iedereen kan controleren. Tony ziet het als zijn taak om hem te ontmaskeren: de onderzoeksjournalist in spe ziet zijn scoop al wereldwijd op de voorpagina’s staan.

Op dat schaakbord bewegen zich zes stukken, of beter: ze worden bewogen. Het verhaal wordt verteld vanuit die zes perspectieven. Bijna braaf voorziet Catton Mira, Shelley, Tony, Lemoine en Sir Owen en zijn vrouw van een achtergrond en dubbelzinnige motieven. Jaloezie, eeuwig de tweede viool spelen, seksuele begeerte, politieke zuiverheid en de hang naar roem zetten de verhoudingen in de tuindersgroep op scherp. Genoeg brandstof voor het drama dat Catton laat ontaarden, zou je denken, maar uiteindelijk is het Lemoine die aan de touwtjes trekt. Zijn hebzucht, sluwheid en onveranderlijke gewetenloosheid sturen de plot. De anderen zijn niet meer dan pionnen op zijn bord.

Cattons slimme verhaal krijgt richting het eindspel een enorme vaart, maar dat gaat ten koste van de personages, die ondergeschikt raken aan de op de tekentafel uitgedachte plot. Onwaarschijnlijkheden zitten dwars. Een tuinderscollectief dat op vijf uur rijden van zijn domicilie gaat tuinieren? Een alles controlerende schurk die het clubje lsd voert, wat tot beslissende ongelukken leidt? Het zijn losse eindjes in de ontwikkeling van de personages, waardoor je achterblijft met de vraag: is dit nou een roman over de roofbouw op onze planeet of gewoon een spannende wie-heeft-het-gedaan?