‘Collega’s noemen mijn theorie belachelijk’: UFO-expert over onze buitenaardse buren

In de Verenigde Staten werden de afgelopen week maar liefst drie unidentified flying objects, ofwel ufo’s, uit de lucht geschoten. De eerste was 99% zeker een Chinese spionageballon, de andere twee zijn minder duidelijk. Sinds het coronajaar 2020 schoot het aantal meldingen van waargenomen onverklaarbare objecten spectaculair omhoog. De Amerikaanse overheid én NASA doen er al jarenang in het grootste geheim onderzoek naar. Wat is de link met het interstellaire object dat in 2017 ons zonnestelsel doorkruiste? En met de ufo’s die in België gerapporteerd zijn? The truth is out there. Én in Humo.

Veel dossiers van het Pentagon blijven top secret, maar er zijn wel beelden vrijgegeven van onbekende objecten die Amerikaanse gevechtspiloten tijdens vluchten hebben waargenomen: tuigen die met een hypersonische snelheid in verschillende richtingen bewogen en door de geluidsmuur braken, zonder dat er een knal te horen was. Het Pentagon heeft het trouwens al enkele jaren over UAP, Unidentified Aerial Phenomena, omdat de term ‘ufo’ te geladen is en te veel aan groene mannetjes doet denken. ‘Het is duidelijk dat de legertop die ufomeldingen al enkele jaren ernstig neemt,’ zegt de Israëlisch-Amerikaanse astrofysicus Avi Loeb. ‘Nu moeten onafhankelijke wetenschappers de getuigenissen van de piloten grondig onderzoeken.’

Avi Loeb is ervan overtuigd dat er buiten ons zonnestelsel intelligente levensvormen bestaan. Volgens hem is er ook al contact geweest: in 2017 vloog een onbekend object door ons zonnestelsel, mogelijk een buitenaardse verkenner. Over dat object heeft hij nu het boek ‘Buitenaards’ gepubliceerd. Voor u met de ogen rolt: Loeb is een gerenommeerde professor aan Harvard, waar hij naam heeft gemaakt met zijn onderzoek naar zwarte gaten en de oorsprong van het heelal. Hij was de langstzittende voorzitter van de afdeling astronomie van de universiteit, heeft samengewerkt met Stephen Hawking en deel uitgemaakt van de presidentiële adviesraad voor wetenschap en technologie.

HUMO Professor, u kijkt vast uit naar dat rapport van het Pentagon?

AVI LOEB «Ik ben heel nieuwsgierig! Het zijn geen gewone getuigenissen van mensen die iets zagen vliegen dat later een weerballon of een drone bleek te zijn. De piloten zaten in militaire toestellen met hoogtechnologische instrumenten en infraroodcamera’s. Dat was ook de reden waarom die getuigenissen zo lang geheim zijn gebleven: de instrumenten waren gesofisticeerde defensieapparatuur. Als je de beelden bekijkt, zie je een object dat zich voortbeweegt op een manier die niet mogelijk is. Ofwel gaat het om een natuurfenomeen dat we nooit eerder hebben waargenomen, ofwel gaat het om iets buitenaards. In beide gevallen zullen we iets kunnen leren van die getuigenissen.»

HUMO Er wordt geopperd dat minstens een aantal van die objecten Chinese of Russische spionagetoestellen zouden zijn.

LOEB «Dat betwijfel ik. Als het Pentagon dat zou vermoeden, zou het de beelden niet zomaar vrijgeven.Ik hoop dat wetenschappers toegang zullen hebben tot alle gegevens, en niet alleen tot wat er nu is vrijgegeven. De piloten die die objecten hebben gezien, zijn niet dom, maar ze hebben niet de kennis om er kritische conclusies uit te trekken. Wij wel. Wij kunnen onderzoeken waarom er geen knal was toen de objecten zich sneller dan het geluid voortbewogen, en of zich een schokgolf heeft voorgedaan of niet.»

HUMO Denkt u dat wetenschappers de gegevens zullen mogen onderzoeken?

LOEB «Dat denk ik wel, ja. De baas van de NASA heeft dat toch laten uitschijnen. Maar ik ben niet zeker of sommige wetenschappers ze zullen wíllen onderzoeken.»

HUMO Niet alle wetenschappers zijn even enthousiast als u?

LOEB (lacht) «Helaas! Het zou me niet verbazen dat ze het rapport ridiculiseren en zeggen dat er belangrijker zaken zijn om te onderzoeken. Ze beseffen niet dat de verwachtingen hooggespannen zijn en dat de bevolking een uitleg verdient. Maar ik vrees dat ze het rapport van tafel zullen vegen met argumenten als: ‘Het zal wel aan de instrumenten van de piloten gelegen hebben.’ Onzin, ik ben er zeker van dat het Pentagon minstens drie keer heeft gecheckt of die wel goed werkten. En ik vrees ook dat ze zullen twijfelen aan de mentale gezondheid van de gevechtspiloten. Wat even grote onzin is: zij zijn jarenlang zwaar getraind. Bovendien bevestigen de verschillende getuigenissen elkaar.»

BUITENAARDS BEZOEK

HUMO In uw boek ‘Buitenaards’ zegt u dat een buitenaards technologisch object ons zonnestelsel heeft doorkruist.

LOEB «Inderdaad, dat is in het najaar van 2017 gebeurd. Een ruimtetelescoop in Hawaï heeft het toen opgemerkt terwijl het ons zonnestelsel verliet, het was dus een heel kortstondige waarneming. Het werd ‘Oumuamua gedoopt, wat Hawaïaans is voor ‘verkenner’. Het object was groter dan een voetbalveld en heel dun en plat. Eerst dachten we dat het een rots was, of misschien een komeet of een asteroïde. Maar toen ik het begon te bestuderen, zag ik dat het geen typische kometenstaart had. Het was ook niet omgeven door gas of een stofwolk. En het had een vreemde pannenkoekvorm, waarop het zonlicht werd weerkaatst. Dat was al vreemd, maar wat mij overtuigde, was dat het zich van de zon weg bewoog en er niet door werd aangetrokken: het werd voortgestuwd. Eerst vermoedde ik dat het om een overblijfsel van een verre, buitenaardse beschaving ging. Maar na verdere studie van het bewijsmateriaal denk ik dat het om een vorm van buitenaardse technologie gaat.»

HUMO Wat bracht u op dat denkspoor?

LOEB «‘Oumuamua vertoonde geen klassieke eigenschappen van een komeet of een asteroïde, en het leek zich ook voort te bewegen met licht. En iedere acht uur tuimelde het. Bovendien leek het platte oppervlak een soort zonnepaneel, waarop zonnestralen werden opgevangen als energiebron.»

HUMO U ging onlangs nog verder: de aanwezigheid van ‘Oumuamua in ons zonnestelsel zou iets te maken hebben met de vreemde objecten die de gevechtspiloten zagen.

LOEB «Ja, misschien was ‘Oumuamua wel een soort ontvanger van signalen. En misschien waren de dingen die de piloten hadden gezien, verkenningssondes die al vroeger in onze atmosfeer waren geplaatst. En mogelijk tuimelde ‘Oumuamua om de signalen van die sondes goed te kunnen opvangen en zo gegevens te verzamelen.»

HUMO Nu klinkt u als FBI Special Agent Fox Mulder uit ‘The X-Files’.

LOEB (lacht) «Ik weet het, het klinkt allemaal vergezocht, maar het is een plausibele verklaring.»

HUMO Maar het blijft een hypothese?

LOEB «Inderdaad, want het object is weg. Maar misschien levert onderzoek van wat de Amerikaanse piloten hebben gezien, meer resultaten op.»

HUMO Betekent de doortocht van ‘Oumuamua dat buitenaardse beschavingen ons in de gaten houden?

LOEB «Niet noodzakelijk. Wellicht gaat het om verkenningstechnologie die van heel ver weg werd uitgestuurd. Mogelijk bestaat die beschaving zelfs niet meer.»

HUMO Wat kunnen we dan leren van ‘Oumuamua?

LOEB «We weten nu dat zulke objecten in ons zonnestelsel voorkomen. We zouden daarop kunnen anticiperen, zodat we niet alleen een glimp opvangen, maar het object langere tijd kunnen volgen of misschien zelfs een ruimtetuig eropaf kunnen sturen om foto’s te maken. We zouden er zelfs op kunnen proberen te landen om onderzoek te verrichten.»

HUMO Een soort verkenningsmissie?

LOEB «Waarom niet? In 2016 hebben we de sonde OSIRIS-REx de ruimte ingestuurd. Die heeft twee jaar later monsters genomen op de planetoïde 101955 Bennu, en keert nu terug naar de aarde. Over iets meer dan twee jaar zullen we die stalen kunnen analyseren. Onderzoek op een object als ‘Oumuamua zou ons inzichten kunnen opleveren over technologie die miljoenen jaren vooruit is.»

HUMO Uw collega’s zijn minder enthousiast: u wordt publiekelijk afgemaakt.

LOEB «Inderdaad. Ze maken mijn theorie belachelijk, maar ik trek het mij niet aan. Ik ben het intussen gewend. Mijn vroegere onderzoeken naar zwarte gaten en de formatie van de eerste sterren werden ook eerst als nonsens afgedaan. Die maken nu deel uit van het curriculum.

»Als ik over ‘Oumuamua spreek, bots ik op een veelzeggend stilzwijgen. Sommigen noemen mijn werk zelfs een belediging voor de wetenschap. Er doen ook grapjes de ronde: ‘Als er nog eens een vreemd object in de ruimte te zien is, moeten we het zeker niet tegen Avi zeggen.’ Dat kleuterniveau, daar heb ik mee te maken.»

HUMO Hun conclusie is dat ‘Oumuamua een weggeslingerd stuk is van een dwergplaneet, en geen verkenningssonde.

LOEB «Dat is ook een hypothese, maar die houdt geen rekening met alle bijzonderheden van ‘Oumuamua. Hoe kon het object zich met zo’n snelheid weg van de zon bewegen? Waarom tuimelde het om de acht uur om zijn as? Die onderzoekers zeggen: ‘We hebben het onderzocht, er is niets aan de hand.’ Ik vraag mij af of we met zo’n conservatieve houding ooit buitenaards leven kunnen ontdekken. Misschien staart dat leven ons wel in het gezicht en willen we het gewoon niet zien. Het is een kwalijke houding, omdat het jonge onderzoekers ontmoedigt om radicaal nieuwsgierig te zijn en out of the box te denken.»

HUMO Critici zeggen dat theorieën als die van u het ernstige onderzoek naar ufo’s onderuithaalt. Het is nu al op eieren lopen om niet voor gek te worden uitgemaakt, klinkt het.

LOEB «Maar ik zeg toch niet dat er groene mannetjes op bezoek zijn geweest? Ik zeg alleen dat we als wetenschappers al het beschikbare bewijsmateriaal moeten bestuderen. En de verklaring moet zo sluitend mogelijk zijn. Ik kan begrijpen dat dat vervelend is voor al wie ‘Oumuamua per se als iets natuurlijks wilde catalogiseren.»

HUMO U verwijt uw collega’s kortzichtigheid?

LOEB «Inderdaad. ‘Waar is het bewijs?’ roepen ze als ik mijn theorie over ‘Oumuamua uiteenzet. Maar zij doen wel al tientallen jaren onderzoek naar donkere materie, iets dat in de ruimte zou bestaan, maar niet zichtbaar is. Een bewijs dat die donkere materie bestaat, is er vooralsnog niet. Het gaat om vermoedens. We weten alleen dat het gaat om deeltjes die geen wisselwerking met licht vertonen. En toch worden er honderden miljoenen aan dat onderzoek gespendeerd en vindt iedereen dat nuttig. Maar als ik onderzoek naar buitenaards leven wil doen, dat een veel grotere impact op de mens zou kunnen hebben, wordt er concreet bewijs geëist. Ze vergeten dan dat Fritz Zwicky, de wetenschapper die in de jaren 30 op de proppen kwam met de theorie van de donkere materie, ook werd weggehoond.»

HUMO U herinnert in uw boek meermaals aan de kritiek die de Italiaanse natuurkundige Galileo Galilei in de 17de eeuw te verduren kreeg.

LOEB «Ja, ook hij moest afrekenen met kortzichtigheid. De zon draaide rond de aarde en niet anders, volgens zijn tegenstanders. De wetenschap moest het afleggen tegen de consensus van wat hoorde te zijn. Daarom verzet ik mij zo tegen wetenschappers die vooral hun imago en hun onderzoek willen beschermen.»

HUMO U hebt het momentum wel mee, want door het Pentagon-rapport is nu bijna iedereen ervan overtuigd dat er meer onderzoek naar ufo’s gedaan moet worden.

LOEB «Ja, politici en burgers gniffelen steeds minder als het over ufo’s en de mogelijkheid van buitenaards leven gaat. We lijken eindelijk volwassen te worden.»

VLIEGENDE LAMPEN

Het ufo-onderzoek is niet alleen in handen van astrofysici als Avi Loeb. Op kleinere schaal ontleedt Frederick Delaere, coördinator van het Belgisch UFO-meldpunt, getuigenissen van mensen die vreemde fenomenen hebben gezien. Hij en zijn collega’s zoeken dan naar verklaringen: was het een ballon? Een satelliet? De vlieger van de buurjongen? Of een ruimteschip? Delaere zag het aantal meldingen de afgelopen jaren sterk toenemen, vorig jaar zelfs met 64 procent.

FREDERICK DELAERE «Dat had vooral met de lockdown te maken. De mensen zaten in hun tuin of op hun terras en hadden meer tijd om naar de lucht te kijken. We hebben in 2020 niet minder dan 446 meldingen ontvangen. De meeste konden we snel verklaren: dat waren de lichtjes van de Starlink-satellieten die Elon Musk net had gelanceerd. In andere gevallen ging het om het ruimtestation ISS, insecten op de camera of voorbijvliegende vogels.»

HUMO Hoe kun je een vogel voor een ufo houden?

DELAERE «Mensen zien soms zwakke oranje lichten zonder enig geluid voorbijvliegen. Maar eigenlijk zijn het vogels die de oranje straatverlichting weerkaatsen. Ik heb dat zelf ook al twee keer gezien: het is erg misleidend.»

HUMO Het Belgisch UFO-meldpunt bestaat sinds 2007 en heeft intussen 3.153 meldingen van ufo’s geregistreerd. Het overgrote deel is verklaard, maar 54 mensen kregen geen duidelijk antwoord van u.

DELAERE «In die gevallen konden we niet achterhalen wat ze hadden gezien. Soms wilden de mensen ook niet meewerken of was hun uitleg te vaag. En heel af en toe blijkt pas later wat er aan de hand was. In 2019, bijvoorbeeld, hadden een aantal mensen een witte bol zien ontploffen boven Gent. We hebben lang naar een verklaring gezocht. Het was geen ster en ook geen satelliet, en het KMI liet ons weten dat het geen weerballon van hen was. Weken later vernamen we dat een student in Ierland een weerballon met een gps had opgelaten en het signaal boven Gent was kwijtgeraakt: zijn ballon was ontploft.»

HUMO Maar soms is er echt geen verklaring?

DELAERE «Inderdaad. Twee jaar geleden meldde een 58-jarige vrouw uit Lint dat ze donkere cirkels had gezien. Zij was rond drie uur ’s nachts haar paardenstal aan het uitmesten, en toen ze naar buiten liep, zag ze acht grote, zwarte schijven boven haar woning hangen, twee per twee op een rij. Heel stil, zonder geluid. Een uur later hingen ze er nog. We zijn haar gaan opzoeken om de locatie te onderzoeken en ons een beeld van haar te vormen. Ze had geen problemen met haar ogen en leed evenmin aan een psychische aandoening. Ze bleek erg nuchter van geest, ze was geen godsdienstfanaticus of sektelid. Ze was ook niet bijster geïnteresseerd in ufo’s. Uiteindelijk hebben we niets gevonden.»

HUMO Hoe onderzoeken jullie een waarneming ter plaatse?

DELAERE «We kijken naar de omgeving, houden rekening met de meteorologische toestand en meten de afstand en de hoek van de verschijning. Zo’n plaatsonderzoek kan veel mogelijkheden uitsluiten. We hebben ooit een melding gekregen van een man die vreemde lichten had gezien en daar ook een foto van had genomen. Toen we ter plaatse kwamen, bleek dat er wat verder een bouwkraan stond die ’s nachts werd verlicht.»

HUMO Zijn er mensen die meerdere keren bellen?

DELAERE (knikt) «Dat zijn onze seriemelders. We zijn meteen op onze hoede als mensen meerdere keren een ufo zien. De kans dat je één keer in je leven iets onverklaarbaars ziet, is erg klein. Dat iemand meermaals zoiets ziet, is wel erg verdacht. Enkele jaren geleden meldde een man bijna elke dag ufo’s: hij ging telkens op de Oudsberg in Limburg staan om daar ufo’s te spotten en te filmen. Die beelden stuurde hij dan naar mij. In drie maanden tijd had hij negentig ufo’s gezien, beweerde hij. Maar hij stond bij de luchtmachtbasis in Kleine-Brogel, en al die ufo’s bleken vliegtuigen te zijn. Eén keer ging het om straatlampen.»

HUMO Straatlampen bewegen toch niet?

DELAERE «Nee, maar hij hield zijn camera niet stil, waardoor hij de indruk had dat die lichten zich verplaatsten (lacht). Toen we hem vroegen of we ter plaatse mochten komen voor een onderzoek, antwoordde hij dat dat zinloos was: die ufo’s kwamen alleen voor hem. Tja, dan weet je het wel.»

COMPLOTTHEORIE

HUMO Van 1989 tot 1991 regende het ufomeldingen in België.

DELAERE «Inderdaad, van heinde en verre kwamen journalisten en ufofanatici naar ons land. In die jaren zijn er zo’n twaalfhonderd waarnemingen geweest – ook van rijkswachters, legerofficieren, meteorologen en wetenschappers. Velen zagen lichtjes in driehoekvorm met in het midden een oranje licht. De algemene conclusie was dat men de meeste meldingen niet kon verklaren. Er waren veel foto’s genomen, maar die waren bijna allemaal erg wazig. De VS ontkenden dat het hun militaire vliegtuigen waren, de Belgische luchtmacht ook. Volgens mij waren een deel van die waarnemingen gewone vliegtuigen, maar zeker weten we het niet.»

HUMO Bent u zelf een ufofanaat? Waarom hebt u anders een meldpunt opgericht?

DELAERE «Ik was als kind al gefascineerd door ufo’s, maar ik dacht dat die enkel in de VS te zien waren. Toen bleek dat ze ook in België werden gespot, ben ik met getuigen gaan praten. Ik voelde snel dat mensen een verklaring wilden voor de vreemde dingen die ze zagen. Tijdens de ufogolf van 1989-’91 konden ze naar het Franstalige Sobeps bellen, maar dat is er in 2007 mee gestopt. Wij hebben het toen overgenomen voor het Vlaamse landsgedeelte, en in Wallonië is nu Cobeps actief.»

HUMO Krijgen jullie ook valse meldingen binnen?

DELAERE «Zeker, en door de gesofisticeerde software is het soms heel moeilijk om aan te tonen dat een foto vals is. Vroeger bestond een vervalsing bij wijze van spreken uit een bord dat in de lucht werd gegooid en gefotografeerd. Of werden vage foto’s gemaakt van een driehoek uit piepschuim waar lichtjes aan waren gemonteerd.»

HUMO Zoals de wereldberoemde vervalsing ten tijde van de ufogolf.

DELAERE «Ja. Dat was trouwens de enige van alle foto’s uit die periode die scherp was (lacht). Je zag er duidelijk drie grote lichten in driehoekvorm op, met een licht in het midden. De foto was gemaakt door ene Patrick Maréchal, die bij hoog en bij laag beweerde dat het om een ufo ging. De NASA heeft de foto onderzocht en zelfs astrofysici waren overtuigd van de echtheid ervan. Het beeld verscheen wereldwijd in de media en was een sensatie. Majoor-generaal Wilfried De Brouwer zwaaide ermee als bewijsstuk op een persconferentie in 2007 in Washington: ‘Ufo’s bestaan. We hebben het bewijs!’»

HUMO Vier jaar later bleek dat Patrick Maréchal een foto had genomen van een stuk karton, waar hij lampjes aan had vastgemaakt.

DELAERE «Dat was een afknapper, ja. Er zijn nog steeds believers die volhouden dat de foto echt is, en dat Maréchal gedwongen werd om te zeggen dat hij zelf een ufo had gemaakt, omdat niemand mocht weten wat hij had gezien. Complottheorieën en ufo’s gaan altijd goed samen.»

HUMO Blijft het aantal ufomeldingen stijgen?

DELAERE «Neen, dit jaar zijn het er een pak minder. We hebben een IFO-databank ingevoerd, een register van identified flying objects. We leggen de melders een dertigtal mogelijkheden voor van wat ze misschien hebben gezien. Was het geen ster? Een meteoor of een speelgoedballon? Er staan ook foto’s bij, zodat ze hun waarneming kunnen vergelijken. Door die eerste schifting krijgen we een pak minder meldingen, nu zitten we aan 91. Maar de commotie rond het Pentagon-rapport zal ons de komende weken wel een aantal telefoontjes opleveren (lacht).»

ARK VAN NOAH

HUMO Professor Loeb, gelooft u dat er buitenaardse tuigen boven onze hoofden rondcirkelen?

LOEB «Ik denk wel dat mensen ufo’s zien, maar dan echt ongeïdentificeerde tuigen: er is altijd wel een logische verklaring.»

HUMO U bent daar nuchter in?

LOEB «Ja, ik ben wetenschapper, ik hou me niet bezig met geromantiseerde versies van buitenaardse wezens.»

HUMO Hebt u nooit naar ‘The X-Files’ of ‘Star Trek’ gekeken?

LOEB «Neen, ik erger mij dood aan sciencefiction. De wetten van de fysica worden daar voortdurend in geschonden, ik word er hoorndol van! (lacht)

»Als kind wilde ik filosoof worden, en de grote vragen van het leven interesseren mij nog steeds. Daarom ben ik ook zo gefascineerd door mijn onderzoek. Als blijkt dat we niet alleen zijn, zal dat ons, mensen, op onze plaats zetten. Het feit dat we niet de intelligentste wezens van het universum zijn, zal ons misschien wat bescheidenheid bijbrengen. Dat besef zal een nog grotere schok veroorzaken dan ten tijde van Galilei en Copernicus, toen bleek dat we toch niet het centrum van het heelal waren. Misschien raken we dan ook onze arrogantie over de klimaatverandering kwijt.»

HUMO De toekomst van de mensheid ligt in de ruimte, schrijft u in ‘Buitenaards’.

LOEB «Ja, net omdat we zo arrogant zijn en geen concrete acties ondernemen tegen de opwarming van de aarde, denk ik dat we tot uitsterven gedoemd zijn. Daarom kunnen we beter nu al maatregelen nemen: we zouden bijvoorbeeld een ruimteschip met alle levensvormen het heelal in kunnen sturen. Een soort ark van Noah, maar dan met DNA van leven op aarde, en artificiële intelligentie die dit leven via 3D-printers kan reproduceren als de omstandigheden zich ertoe lenen. Het zouden weliswaar kopieën van levensvormen op aarde zijn, maar ons voortbestaan is dan wel verzekerd.»

HUMO Dat klinkt als het scenario van een sciencefictionfilm.

LOEB (lacht) «Wel, als een filmmaker me ooit zou bellen, zal ik ervoor zorgen dat de wetten van de natuurkunde niet met de voeten worden getreden.»