De therapeut die wil dat we stoppen met goede daden: ‘Het is niet genereus en je manipuleert er anderen mee’

Een Assepoestertaart maken terwijl je bakken haat, altijd klaarstaan voor anderen, op je veertigste nog altijd het leukste meisje van de klas willen zijn. De Britse psychotherapeut Emma Reed Turrell ziet veel mensen die vastzitten in hun eigen pleasegedrag. ‘Stop ermee, het is helemaal niet zo aardig als het lijkt.’

Emma Reed Turrell (41) besefte dat ze doorsloeg in pleasegedrag toen ze om vijf uur ’s ochtends de benen van een barbiepop stond te breken. ‘Zo kon ik die pop in een taart stoppen. Mijn dochter werd vijf en ik wilde per se dat ze de Assepoestertaart zou krijgen die ik op Pinterest had gezien, inclusief barbiepop. Het ergste is dat ik het niet eens voor haar deed, maar voor de ouders van de kinderen die op haar feestje zouden komen. Zodat ik de allerbeste moeder zou lijken die de perfecte taart voor haar kind had gefabriceerd. Terwijl ik niet eens van bakken hou.’

In je boek ‘Kies voor jezelf’ beschrijf je cliënten die in de problemen komen omdat ze altijd anderen willen behagen. Maar is dat echt zo erg? Het heeft wel iets sympathieks.

‘Het líjkt sympathiek om te willen voldoen aan de wensen of verwachtingen van anderen, maar pleasen is niet hetzelfde als aardig, leuk of genereus zijn. Door met je eigen gedrag de reacties van anderen op jou te sturen tot iets waarvan je zelf blij wordt, ben je manipulatief bezig. Je bent jezelf niet, want je laat gedrag zien waarvan je denkt dat de ander het wil zien. En je doet geen recht aan de ander. Je vraagt niet: zal ik je pleasen? Je vult voor een ander in: jij gaat nu door mij gepleased worden, zodat ik kan leven met jouw reactie op mij. Ook al wil die ander dat misschien niet eens. Je staat niet open voor iemands mening, omdat jíj misschien niet kan leven met die mening. Pleasen kan zich uiten in gedrag dat als sympathiek wordt gezien, maar in de basis is er niets sympathieks aan.’

Pleasen mensen uit angst?

‘Er zijn veel redenen waarom mensen pleasen en die lijken in eerste instantie niet allemaal met angst te maken te hebben. Toch zijn die redenen er vrijwel altijd op terug te voeren. Iemand die altijd klaarstaat om te helpen, is waarschijnlijk bang niet nodig te zijn. Iemand die zich aanpast aan de mening van de rest, heeft angst er niet meer bij te horen. Stel, je hoort: jij bent zo goed in alles regelen, wat fijn dat we altijd op jou kunnen rekenen! Dat wil je wel, degene zijn die de boel voor iedereen redt. En je bent er nog goed in ook! Allemaal fijne gevoelens. Maar vraag je altijd af – of het nu gaat om een werkrelatie, vriendschap, familieband of romantische relatie: is het een voorwaarde? Is het: ze vinden me leuk? Of: ze vinden me leuk omdat ik altijd voor iedereen klaarsta? En ben je bang dat ze je niet meer leuk vinden als je stopt met regelen? Een authentieke relatie kan nooit met voorwaarden komen.’

Hoe stop je ermee als het zo diep in jezelf zit?

‘Veel mensen denken dat ze ineens niets meer voor een ander mogen doen en alleen nog aan zichzelf mogen denken. Maar het is niet ‘ik eerst’. Het is: ‘ik ook’. Dat is een prachtige middenweg. Niet: ik ga ophouden me om jou te bekommeren zodat ik me om mezelf kan bekommeren. Maar wel: ik zal me minstens zoveel om mezelf bekommeren als om jou.’

Niet iedereen zal het leuk vinden als je ze niet meer pleast.

‘Ik noem dat rupture and repair. Als er een scheur ontstaat in de band die je met iemand hebt, kun je altijd proberen die te repareren. Maar het is ook mogelijk dat de band alleen op jouw pleasegedrag was gebaseerd. En dan kun je je afvragen of die scheur zo erg is.’

Hoe ziet de samenleving eruit als we allemaal stoppen met pleasen?

‘Dan zouden mensen beter in staat zijn zichzelf te redden en veerkrachtiger worden. Daardoor worden relaties ook beter en eerlijker. Terwijl er nu zoveel negativiteit voortkomt uit dat pleasen. Veel misverstanden ook. Zoveel mensen voelen zich uitgewrongen en hebben het gevoel dat ze in de ogen van een ander nooit goed genoeg zijn, terwijl ze in feite zelf verantwoordelijk zijn voor dat gevoel. Je kunt jezelf drie belangrijke vragen stellen: hoe voel ik me, wat heb ik nodig en hoe kan ik dat krijgen of aan mezelf geven? En dan zul je merken dat een vriendschap onderhouden omdat je de ander niet wilt teleurstellen, op geen van die vragen het antwoord is.’

Waar ligt de basis? Kinderen afleren om te pleasen?

‘Kinderen moeten leren omgaan met hun gevoelens. Veel mensen hebben als kind niet geleerd om te gaan met teleurstelling of afwijzing. Het gevolg is dat ze de emotie proberen te vermijden, zowel bij zichzelf als bij anderen. Ze wringen zich in bochten om een ander maar niet teleur te stellen en verbergen hun ware behoeftes om zelf maar niet teleurgesteld te raken of zich afgewezen te voelen. Het is een cadeau aan een kind als het zich teleurgesteld mag voelen. Als een ouder die teleurstelling niet opvult met iets leuks, maar zegt: ja, dit voelt naar, maar het gaat ook weer voorbij.’

De feestdagen zijn net voorbij. Is het echt goed voor je band met geliefden en vrienden om te zeggen: dit is niet wat ik nodig heb en ik doe niet meer mee?

‘Ik denk wel dat je kunt stilstaan bij de manier waarop je kerst invult en of je dat voor jezelf of voor anderen doet. Met mijn boek wil ik bereiken dat mensen meer eerlijke gesprekken voeren over wat ze doen en wat ze eigenlijk nodig hebben. Hoe gaaf zou het zijn als je met kerst tegen je schoonmoeder kon zeggen: we eten al twintig jaar kalkoen bij jou thuis, ik vraag me af of het ook anders kan. En dat je schoonmoeder dan zegt: wat heerlijk dat je daar een keer over begint, want ik ben er helemaal klaar mee.

Aan de andere kant zullen er altijd gelegenheden blijven waarbij je je eigen behoeften aan de kant moet schuiven voor de lieve vrede. Kerst, een bruiloft, een verjaardag. Dan kun je het beste pragmatisch zijn: ik zal nu voldoen aan iedereens verwachtingen en ik please me suf. Maar betaal die schuld dan wel terug aan jezelf. Boek alvast een massage voor januari, of neem vrij terwijl de kinderen op school zijn en besteed die tijd aan jezelf. Waar het om gaat is dat je je eigen pleasegedrag inziet en bewust besluit het te doen, zodat je er net zo bewust ook weer mee kunt stoppen. Zodat je niet als een dolle om vijf uur ’s ochtends barbies in taarten staat te stoppen omdat je jezelf, je kind, andere ouders en Pinterest niet teleur wilt stellen, want geloof me, dat gaat ver.’

(AD)