‘De verre voortijd’ is een verfijnde bezinning over ouderdom, berouw, ethiek en trauma, waarin alles klopt

Een gepensioneerde politieman wordt uit zijn eenzame afzondering opgeschrikt door twee agenten met vragen over een oude, onopgeloste zaak. In zijn nieuwe roman herwerkt de Ierse toneelschrijver, dichter en romancier Sebastian Barry het beproefde genre van de cold case-thriller met grote literaire finesse. ‘De verre voortijd’ is een verfijnde bezinning over ouderdom, berouw, ethiek en trauma, die bevestigt dat Barry zijn plaats mag opeisen in het steeds indrukwekkender wordende lijstje van topauteurs uit Ierland.

Ex-agent Tom Kettle is negen maanden met pensioen, woont in een afgelegen kustplaatsje aan de Ierse Zee en leidt een kluizenaarsleven, hoewel hij kameraadschap als het hoogste goed zegt te beschouwen. In het schaarse contact met zijn medemens loopt hij op kousenvoeten, alsof hij zich verontschuldigt voor zijn eigen aanwezigheid. Bij aanvang van ‘De verre voortijd’ houdt Barry zijn hoofdpersonage nog bewust op afstand en moeten we het stellen met veelzeggende details: de curieuze onrust tijdens het onverwachte bezoek van de agenten omdat hij geen suiker kan aanbieden voor in hun thee, zijn echtgenote June die ‘zo mooi’ was dat hij ‘nauwelijks kon ademhalen’ als hij bedacht dat ze voor hem had gekozen. Maar bij elke omgeslagen bladzijde kruipen we dichterbij, tot we helemaal in Toms afschrikwekkende geest zitten.

De getormenteerde binnenvetter probeert te balanceren op de grillige brokstukken uit zijn verleden, die we langzaamaan in beeld krijgen: hij is opgegroeid in weeshuizen, meermaals verkracht door een priester, opereerde als Brits soldaat tijdens een bloedig conflict in Maleisië, is weduwnaar en heeft zijn beide kinderen verloren. Zijn mijmeringen worden voortdurend overstemd door echo’s van vroeger. Terneergeslagen door een leven vol uitzonderlijk woeste getijden zoekt Tom een manier om te rouwen, te herinneren, te vergeten. Zijn zielenroerselen creëren een maalstroom waarin de lezer wegzinkt tussen liefde, verbittering en totale verwarring. Bij elke nieuwe ontwikkeling in het verhaal staat Toms psyche centraal, wat van ‘De verre voortijd’ écht een psychologische thriller maakt.

De schrijver van het alom geprezen historische tweeluik ‘Dagen zonder eind’ en ‘Duizend manen’ houdt het deksel bewonderenswaardig lang op de snelkookpan: antwoorden op de vragen waarom de agenten Tom opzochten en waaraan – of beter: waarom – zijn vrouw en kinderen zijn gestorven, blijven plagend lang verborgen. En hoewel de ontsluiering van die mysteries allesbehalve teleurstelt, zit de kracht van ‘De verre voortijd’ niet zozeer in de plot, maar in de vertelkunst. De 67-jarige Ier bezit de zeldzame gave uitvoerig en gedetailleerd te beschrijven zonder het verteltempo af te remmen. Het is lang geleden dat ik een slimmer en beter afgemeten gebruik van beeldspraak in proza trof. Toms aan devotie grenzende liefde voor June is zo invoelbaar beschreven dat het tegelijk een ode aan de universele vrouw lijkt. Dankzij de uitmuntende vertaling van Jan Willem Reitsma gaat er niks van het taalfeest verloren. Alsof dat nog niet genoeg is, razen er in Toms eigenzinnige gedachten genoeg ontologische wijsheden om een bundeltje aforismen mee te vullen. Alles aan ‘De verre voortijd’ klopt. Als een bus. Als een hart.