Egbert Lachaert: ‘Het maakt N-VA niet meer uit wat er van de Vlaamse economie overblijft, zolang Open Vld maar kapot is’

Open Vld is ziek. De partij staat op benen van elastiek. Maar voorzitter Egbert Lachaert geeft niet op: hij heeft een plan klaar. ‘Ik ben geen plooier.’

“Het is écht zot geweest. Zo intens, dat heb ik nog nooit meegemaakt. Zelfs niet bij verkiezingen.”

Lachaert moet eens puffen als hij terugdenkt aan 2021. Een jaar waarin het coronavirus de orde der dingen is blijven verstoren, waarin Vivaldi van zijn wolk is gedonderd, en waarin de liberalen meer dan ooit zijn weggezet als de verraders van rechts.

Kortom: u was toe aan wat vakantie?

“Ja, rond een vuurkorf met vrienden, glühwein en Mariah Carey op de achtergrond. Zalig (lacht). Al schakel ik moeilijk af. Op den duur ben je het zo gewoon om constant door te werken, om je mails en berichten in de gaten te houden. Iedereen in mijn omgeving klaagt daarover. Maar goed, dat is eigen aan het beroep. Zeker als voorzitter. Het zijn moeilijke tijden en ik draag de eindverantwoordelijkheid.”

Uw pleidooi voor een vaccinatiepas maakte veel reactie los.

“Op Twitter doodsbedreigingen en gescheld. Op straat complimenten. Uiteraard vind ik het lastig om tegen een niet-gevaccineerde te vertellen: je mag niet meer aan het sociale leven deelnemen. Maar ik vrees dat het stilaan de enige oplossing is. Blijven werken met testen als alternatief voor de vaccinatie is een slecht idee.

“Een vaccinatie helpt niet tegen besmetting, akkoord, maar het helpt wel om ons zorgsysteem te vrijwaren. Je hebt als niet-gevaccineerde tot acht keer meer kans om in het ziekenhuis te belanden. En het zijn de hospitalisaties die dan weer leiden tot sluitingen en lockdowns.”

Open Vld was toch tegen de ‘pasjesmaatschappij’?

“Die uitspraak dateert uit het voorjaar, toen we er nog allemaal van uitgingen dat de pandemie zou eindigen na de eerste vaccinatiecampagne in de zomer. Het is anders uitgedraaid en vandaag is de vraag: gaan we blijven sluiten of gaan we toch kijken naar een vorm van verplichte vaccinatie?

“Een harde verplichting, daar wil ik niet van weten. Zoiets is praktisch onhaalbaar. 1G of tijdelijk 2G, met behoud van herstelbewijzen, is dan een aanvaardbaar middel om een hoger doel te bereiken. Laat me duidelijk zijn: ik wil nog altijd geen pasjesmaatschappij. Stel dat er over zes maanden een nieuw coronamedicijn is dat mensen uit intensieve zorg houdt, dan laten we 1G of 2G meteen vallen. Zonder aarzeling.”

Is zoiets wel haalbaar?

“Dat moet blijken uit een studie van het coronacommissariaat. Ik stel vast dat in Duitsland, Frankrijk en Nederland vandaag 1G of 2G op tafel ligt. Dus zo losgeslagen is het niet.”

Virologen vrezen dat het de woede van de antivaxers zal aanwakkeren.

“Ik denk dat heel veel mensen de minderheid van de niet-gevaccineerden beu zijn. Als ik hoor wat op die betogingen tegen het coronabeleid in Brussel allemaal verteld wordt: de vaccins zijn ‘brol’ en onze natuurlijke weerstand zal het coronavirus verslaan! Bon, ga dan eens in Brazilië vragen hoe het daar is gelopen. President Bolsonaro heeft er een halve genocide uitgevoerd op zijn eigen bevolking door geen maatregelen te nemen.”

De kritiek die altijd terugkomt: Open Vld is toch de partij van de vrijheid?

“Het concept vrijheid wordt misbruikt door onze ideologische tegenstanders om ons te beschadigen. We nemen inderdaad een stuk van je vrijheid af met de coronaregels, maar we doen dat om de vrijheid van alle anderen te beschermen. Het gaat dan om de vrijheid om gezond te zijn. Want laat ons duidelijk zijn: als je vindt dat de coronaregels quatsch zijn omdat je alleen over jezelf wilt kunnen beslissen, dan is dat geen vrijheid maar puur egoïsme.”

Het politiek gejojo maakt veel mensen boos.

“De politiek was niet foutloos het voorbije jaar. Virologen en media evenmin. Ik denk dat we eerlijk moeten zijn: het is gewoon verschrikkelijk moeilijk om steeds de juiste beslissing te nemen op het juiste moment. We proberen dat, maar er zullen straks wellicht nog onverwachte wendingen komen. Niemand kan nu zeggen hoe lang deze crisis nog zal voortduren.”

De soap rond de sluiting van de cultuursector is een dieptepunt.

“Het was niet mooi, neen. Achteraf gezien is te hard ingegrepen in één sector. Maar ik wil niet beginnen zwartepieten. Daar schieten we niets mee op. Houd ook in je achterhoofd: intussen weten we dat de omikronvariant minder gevaarlijk is dan gevreesd. Maar vorige week wisten we dat nog niet.”

Vond u het een goed idee dat uw Senaatsvoorzitter Stephanie D’Hose mee ging betogen?

“Stephanie heeft een hart voor cultuur en heeft de sector al twee jaar verdedigd. Ze heeft ook alleen opgeroepen tot overleg. Dat is een loyale vorm van protest (lacht).

“Ik vind ook: je kunt niet klagen over de sterke particratie in ons land en dan misnoegd zijn als een parlementslid zich tegen een beslissing uitspreekt. Voor iemand die in het Overlegcomité zelf een stoeltje heeft, ligt dat anders. Van zo iemand verwacht ik wel dat hij het beleid solidair durft te verdedigen. Anders is het einde zoek en raakt de bevolking helemaal het noorden kwijt.”

Het mentale leed stapelt zich op.

“Dit hakt er bij veel mensen hard in. Ik besef dat heel goed. Mijn eigen vader (Patrick, zelf een parlementslid voor Open Vld, JVH.) is twee jaar terminaal ziek geweest. Ik heb van die periode gebruik gemaakt om veel leuke dingen met hem te doen, samen met mijn zoontje, broer en zus. Stel je voor dat je vandaag hetzelfde meemaakt. Dat moet afschuwelijk zijn. We krijgen ook berichten binnen van mensen uit de evenementensector. Die zijn twee maanden open geweest sinds 2020.”

Intussen blijft MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez het Vivaldi lastig maken.

“Het is een permanente uitdaging om hem bij te benen, klopt. Georges-Louis is hypercommunicatief en dat zal niet veranderen.”

Nu minimaliseert u het probleem.

“Luister: zijn gedrag vergemakkelijkt de zaken zeker niet. Dat is duidelijk. We hebben hem daar al vaak attent op gemaakt, dat hij de premier en onze partij geen cadeau doet.

“Open Vld heeft sinds het ontstaan van Vivaldi ingezet op het merk van Alexander. Als de rust binnen de coalitie steeds verstoord wordt, is dat niet goed voor ons. Het debat over de kernuitstap heeft de tegenstelling op scherp gesteld. Op deze manier kan dit niet blijven duren. Georges-Louis gaat zichzelf daar ook in tegenkomen. Je kunt wel kordaat op je punt blijven, maar wat haal je binnen?”

Ook PS-voorzitter Paul Magnette roert zich.

“(Ferm) Als je zo over de schouder van een regering wilt meekijken, dan moet je zelf in die regering gaan zitten.”

Magnette heeft spijt dat hij geen premier is?

“Ik heb dat gevoel. Hij dacht wellicht dat de coronacrisis sneller zou luwen en dat zijn ministers met sociaal-economische portefeuilles in het oog zouden lopen. Dat is niet het geval. Op een bepaald moment is de PS dan maar op een kunstmatige manier aandacht gaan zoeken door dwars te liggen in de regering en te klagen over de methode van Alexander. Fout.”

MR en PS profileren zich wel. Uw partij haalt nog 11 procent van de stemmen in de peilingen.

“We blijven hangen rond dat niveau, ja. Het moet beter. Met 11 procent doen we onszelf als liberalen te kort. Na de laatste peiling (eerder deze maand, JVH) heb ik een harde analyse gemaakt in het partijbestuur.”

En die analyse luidt?

“Door zo lang mee te besturen, meer dan twintig jaar, zijn we ingeslapen geraakt. We zijn te veel gestopt met nadenken en te veel bezig geweest met besturen. Op die manier hebben we ons, net als andere partijen, wat verloren in de waan van de dag. De belang van de ‘relletjes’ is vandaag groter dan ooit. Dat vind ik spijtig. Dat is niet waarom ik in de politiek ben gestapt.

“(Denkt) Het lijkt alsof het status quo volstaat voor de liberalen. Terwijl net wij het status quo moeten bestrijden, met radicale en vooruitstrevende ideeën. Het nieuwe boek van Mark Elchardus, dat is een aanval op het liberalisme! Daar moeten wij ons tegen afzetten. De ideologische scherpte moet er in 2022 opnieuw inkomen.”

Dat kan tellen als goed voornemen.

“Een nieuw lief heb ik al en ik ben zeven kilo kwijt. Dat moet ik mezelf niet meer toewensen (lacht).

“Ernstig: sinds mijn aantreden heb ik een hele tour gemaakt in mijn partij. Uit al die gesprekken heb ik geleerd dat het liberale DNA nog springlevend is. De liberalen staan voor de vrijheidsgedachte, het vooruitgangsoptimisme en verbindend leiderschap. Daar herkent iedereen zich in: van de donkerblauwe parochies in Oost-Vlaanderen tot onze stedelijke afdelingen in Brussel en Antwerpen. Het probleem: we vertalen dit DNA te weinig in politieke ideeën.”

Maak dat eens concreet.

“We zien dat de cost of living stijgt: voor een jong gezin is een huis kopen onbetaalbaar geworden als je geen geld meekrijgt van thuis. Ik vind dat als liberaal een groot probleem, want wij moeten er zijn voor wie zich wil opwerken in de samenleving.

“Tegen onze nieuwjaarsreceptie in januari wil ik zo een aantal thema’s vastpakken waar we in 2022 ideeën zullen rond uitwerken. Ook ideeën waar misschien 70 procent van de bevolking tegen is. Dat mag. Dit alles moet tegen ons congres in het voorjaar van 2023 leiden tot de goedkeuring van een nieuwe liberale verklaring.”

Moet u zich niet vooral richten op Vivaldi?

“Ik denk dat het regeringswerk en het denkwerk naast elkaar passen. Ik heb een premier en ministers aangeduid. Ik ga me daar niet meer elke dag mee bezighouden.”

Uw regering dreigt te verzuipen.

“Dat wil ik toch nuanceren. Ondanks de moeilijkheden blijven we in gesprek met mekaar. Conflicten worden uitgepraat: er wordt gebeld of we gaan een vitello tonnato eten. Ik weet dat dit ten tijde van Michel I niet het geval was. Uiteindelijk is Vivaldi er wel altijd uitgeraakt. De begroting, het interprofessioneel akkoord, de kernuitstap: die dossiers liggen klaar.

“Vergeet niet: we komen uit een crisisperiode van drie jaar zonder volwaardige federale regering of begroting.”

Kunt u leven met de kernuitstap?

“Twee jaar geleden had ik liever de jongste kerncentrales langer open gehouden. Engie Electrabel wilde dat toen nog en we hadden nog geen steunsysteem voor gascentrales. Het leek me de veiligste keuze. Vandaag moet ik vaststellen dat Engie Electrabel niet meer wil omdat het bedrijf het risico te groot vindt dat die operatie nog rondkomt. Als overheid moet je dat risico dan zelf gaan afdekken. Dat zou veel geld kosten.”

De kerncentrales gaan dicht?

“Ik heb ze onlangs vergeleken met een lijk dat niet meer te reanimeren valt. Nu, ook een lijk komt een keer om de 2.000 jaar terug tot leven, maar ik vrees dat het niets wordt.”

De begroting, ligt daar nog iemand wakker van?

“Onze staatssecretaris, Eva De Bleeker, heeft daar soms slapeloze nachten van. Wij wijzen er binnen Vivaldi op: jongens, leuk wat jullie allemaal willen uitgeven, maar er moet op het einde ook betaald worden. Er is nu een traject richting een tekort van 3 procent van het bbp afgesproken. Maar goed: de vierde coronagolf hypothekeert dit opnieuw.”

Zijn we straks het Griekenland aan de Noordzee?

“Onze economische groei na de derde coronagolf was imposant. Er lijken mogelijkheden om het tekort te dichten na de pandemie. Er zijn twee grote drivers hiervoor. Eén: meer mensen aan het werk. Op dat vlak eis ik dat minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS) nu snel de geplande hervormingen van de arbeidsmarkt doorvoert. Twee: de overheid moet zijn zaakjes op orde zetten. Dat is ook een Vlaams probleem.”

Hoe bedoelt u?

“Als Vlaming zou je toch stilaan beschaamd zijn over de manier waarop we met bedrijven omgaan die hier willen investeren? In Vlaanderen zit alles rond vergunningen muurvast. Ik heb hartzeer als ik in de kranten lees dat bedrijven Vlaanderen verlaten omdat ons investeringsklimaat zo slecht is. En het is ook dramatisch. In de haven van Antwerpen worden totaal andere normen opgelegd dan voor de nieuwe gascentrales. Dat kan niet.”

Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) maakt er een zootje van?

“De manier waarop ze discretionair normen toepast bij de vergunningen voor gascentrales… Tja, zo ontstaat willekeur. Die politieke spelletjes moeten stoppen. De Vlaamse regering moet zich dringend heruitvinden. Het is vandaag te veel een vehikel van oppositie tegenover het federale niveau.”

Ook minister-president Jan Jambon krijgt zware kritiek.

“Niet van mij. Hij lijkt zowat de enige N-VA’er die van de Vlaamse regering een succes wil maken.”

De rechtse broedertwist met N-VA duurt dus voort?

“Ik vrees dat die partij in een modus zit waarbij het niet meer uitmaakt wat er van de Vlaamse regering en de Vlaamse economie overblijft, zolang Open Vld en Vivaldi maar kapot zijn. Ik heb sterk dat gevoel. (Schudt het hoofd) Allez, dat is toch geen motivatie om aan politiek te doen? Vroeg of laat kom je elkaar toch weer tegen. Dat kan niet anders.”

In de herfst leek er even toenadering met N-VA.

“Op een bepaald moment voelden wij dat inderdaad. Maar dan is er gek genoeg een zoveelste nieuwe aanvalsgolf begonnen van Bart De Wever.

“Ach, zijn strategie is toch zo doorzichtig? N-VA verliest stemmen aan Vlaams Belang en De Wever wil dat goedmaken door Open Vld zo hard mogelijk aan te vallen op de deelname aan Vivaldi en door CD&V leeg te eten op een zachte manier. Daar kloppen ze niet met de voorhamer op. Die beschouwen ze als irrelevant.”

Sinds de start van Vivaldi bent u kop van Jut voor rechts twitterend Vlaanderen.

“Het is enorm en zeer persoonlijk. Het is een soort haatcampagne tegen een personage. Kris Peeters (CD&V) en Gwendolyn Rutten (Open Vld) hebben hetzelfde meegemaakt. Maar nu is het nog verregaander. (Blaast) Ik lees het sinds een paar maanden niet meer. In het begin wel. Dan wil je daar uit rechtvaardigheidsgevoel nog op antwoorden. Maar uiteindelijk heb je door dat je dat beter zo laat.”

Heeft u het gevoel dat dit georkestreerd is?

“Ja, natuurlijk. Er bestaan Vlaamsgezinde Telegram-groepen waar afspraken gemaakt worden om me aan te vallen op sociale media na interviews. Ik heb daar screenshots van. Tegen mij, tegen mijn partij, tegen de premier.

“We krijgen in België voor het eerst te maken met dark campaigning. Er zijn groepen die geld hebben om politici en partijen te beschadigen. Zonder dat het over inhoud of standpunten gaat. Bon, de meeste mensen lezen dat niet. Maar er zijn toch altijd mensen die daar opgefokt door raken.”

U verwijst nu naar de privékwestie van Alexander De Croo, die volgens sommigen de regeringsonderhandelingen vertraagd zou hebben en die maar opgerakeld blijft worden?

“Dat is zo’n verhaaltje… Een privékwestie die nul komma nul relevantie had voor het verloop van de federale onderhandelingen. Maar je merkt dat klassieke media sukkelen met zulke roddels. Want als ze er niets over schrijven, dan behoren ze meteen tot de regimepers die alles probeert te verdoezelen.”

Uw eigen woordvoerder, Zelfa Madhloum, is vertrokken na bedreigingen van extreemrechts.

“Na fake news op de website ’t Scheldt over een huiszoeking die zogezegd was opgezet door mijn partij. Totaal onwaar, maar als er online foto’s circuleren van je huis en tuin, waar je kinderen spelen. Dat komt aan. Als je in de politieke arena stapt met goede intenties, je niets fout doet, maar het eindigt met politiebescherming, dan snap ik dat je ermee ophoudt. Je staat daar machteloos tegenover.

“Er wordt dan vaak verwezen naar de vrijheid van meningsuiting. Maar die gaat niet zo ver dat je andere mensen psychisch kapot mag maken.”

Het wordt u nog niet te veel?

“Ik ben echt ‘gene plooier’. Je krijgt me niet zo gemakkelijk onder de grond. Ik ben twintig jaar geleden als jonge gast vier maanden door Nieuw-Zeeland en de outback van Australië gefietst. Hier, in Vlaanderen, je mag denken dat het allemaal héél belangrijk is wat wij hier doen. In de hele kosmos betekent dat niets. Tijdens die trip - met mijn fiets, mijn tentje en op het eind van de dag mijn kommetje rijst of pasta - was ik de gelukkigste mens op aarde. Ik had niets of niemand nodig.

“Ik weet van mezelf dat als alles hier in duigen valt, ik naar de andere kant van de wereld kan en daar gelukkig kan zijn. Dat geeft een bepaalde rust in mijn hoofd.”

We zagen in u niet meteen het avontuurlijke type.

“Ik doe dat al heel mijn leven. In Australië ben ik eens, op drie dagen van enige vorm van beschaving, een meterslange brown snake tegengekomen. Dat is een van de giftigste slangen ter wereld. Gelukkig had die me niet opgemerkt. Dus ja, ik kan relativeren (lacht). Ik ben nu aan het bekijken om met mijn zoontje voor het eerst een fietstocht te maken, in Zwitserland.”

De zaak-Sihame El Kaouakibi, doet die nog pijn?

“Dat is mijn moeilijkste moment als voorzitter geweest. Als oprechte liberaal, die bezig is met ideologie, die als klein manneke affiches is gaan plakken, als je dan zoiets in je partij tegenkomt… Dat vond ik extreem pijnlijk. Ze staat voor alles waar ik niet voor sta. En dan moest ik het nog gaan uitleggen, terwijl ik niets te maken had met Sihame. Dat was verschrikkelijk frustrerend. Maar bon, ik heb dat zo snel als mogelijk afgerond.

“Het is ook een les: we gaan opnieuw meer eigen talent aantrekken en begeleiden van onderuit. Ook dat is de laatste twintig jaar te weinig gebeurd.”

Er blijft een grote krater achter in Antwerpen.

“Ja, daar is een reboot nodig vanaf nul. Nu, ik was onlangs nog eens bij Guy Verhofstadt. Zelfs in diens paarse hoogdagen was het in Antwerpen altijd moeilijk voor ons. Of hij tips had? Niet meteen. Met het leven in de Wetstraat houdt die zich niet meer bezig (lacht).”

(DM)