Expert over waarom zoveel Belgen voor Erdogan stemmen: ‘De meeste Turkse Belgen komen uit een conservatieve regio’

De Turken gaan op 28 mei opnieuw naar de stembus om hun president te kiezen. Erdogans grootste troef: hij haalde de meeste stemmen in de parlementsverkiezingen en kan een stabiele coalitie beloven. ‘Het volk verkiest zekerheid’, zegt expert Dirk Rochtus.

Het doel van de Tafel van Zes was duidelijk: met verenigde krachten president Erdogan van zijn troon stoten. Na wat gemorrel in het oppositieblok over de tegenkandidaat, werd CHP-leider Kemal Kilicdaroglu afgevaardigd. In de peilingen stond hij op kleine voorsprong. De verkiezingen leveren een andere realiteit op: niemand heeft de benodigde 50 procent aan stemmen gehaald, en Erdogan neemt de leiding.

Dat mag geen verrassing heten: Erdogans aanhang is loyaal, ziet geen alternatief en een groot deel van de Turkse stemmen ligt al vast voor de verkiezingen beginnen. Toch waren deze presidentsverkiezingen zeker geen gelopen race: Kemal Kilicdaroglu had de steun van de Koerden, een revolutie in het Turkse stemlandschap. Maar hij moet nu oppassen dat hij deze stemmen niet kwijtraakt, zegt Dirk Rochtus, hoofddocent internationale relaties (KU Leuven/Campus Antwerpen).

- Bent u verrast door de uitslag van de verkiezingen?

ROCHTUS «Wat we kunnen leren, is dat opiniepeilingen in Turkije niet erg betrouwbaar zijn. Er was groot optimisme over de kansen van Kilicdaroglu. Ik had al lichte twijfel of het zo goed zou verlopen voor hem. Die scepsis is uitgekomen: de meeste Turken hebben toch voor Erdogan gestemd. Dit heeft te maken met het feit dat Turken voor zekerheid kiezen. Met Kilicdaroglu kies je voor een avontuur. Hij wil van alles veranderen: de democratie, de rechtsstaat, de economie. Maar wat houdt dat allemaal in, en heeft hij daar het leiderschap voor? Bovendien is hij de leider van een verzameling van zes partijen: gaat dat blok standhouden? Bij Erdogan weten de mensen waar hij voor staat, dat hij het land onder controle houdt. Het is een sterke man voor de Turken. Dat wekt vertrouwen.»

- De Tafel van Zes is heterogeen en Kilicdaroglu was voor veel stemmers geen droomkandidaat. Zit dat in de weg?

ROCHTUS «Het blok wordt door de negatieve stem bijeengehouden: we willen Erdogan weg. Zolang het enige doel is om hem uit het zadel te wippen, blijft die eenheid. Maar als ze dat zouden bereiken, komen de eisen op tafel en krijg je hommeles. Het was interessanter geweest als Ekrem Imamoglu (burgemeester van Istanbul, AB) presidentskandidaat was geweest, hij heeft meer charisma. Kilicdaroglu is een bescheiden man en misschien niet sterk genoeg in de ogen van de Turken.»

«De partij HDP zit niet in het oppositieblok, maar voorzitter Selahattin Demirtas heeft wel opgeroepen aan zijn achterban (veelal Koerdisch, AB) om op Kilicdaroglu te stemmen. Dat zit sommige Turken wel dwars. Zij willen Erdogan weg, maar denken ook: Kilicdaroglu gaat in zee met de Koerden en dat willen we niet. Wat ik verrassend vind is dat nog altijd 5 procent van de Turkse kiezer voor de derde kandidaat heeft gestemd: Sinan Ogan (leider van de rechts-nationalistische partij MHP, AB).»

- Gaat Ogan de doorslaggevende stem geven in de tweede ronde?

ROCHTUS «Als hij stemadvies geeft om voor Erdogan te stemmen, heeft Erdogan de buit binnen. Zonder slag of stoot. Zal hij advies geven voor Kilicdaroglu, dan komt die laatste misschien in de moeilijkheden. Sommige Koerdische kiezers stemden al met tegenzin op hem. Er zit veel Turks nationalisme in dat blok. Maar, dachten ze, we zijn met Kilicdaroglu beter af dan met Erdogan. Mocht Ogan adviseren op hem te stemmen, versterkt dat het gevoel bij de Koerden: Turks nationalisme zit er diep in. Dan zouden de Koerdische kiezers kunnen afhaken. En als Kilicdaroglu de Koerdische stem kwijt is, kan hij het vergeten.»

- Er waren twee verkiezingen. Erdogan behaalde samen met MHP de meerderheid bij de parlementsverkiezingen. Verstevigt dit zijn positie de komende twee weken?

ROCHTUS «Ja, dat versterkt het argument: ‘We zitten hier met een stabiele coalitie.’ Stel dat Kilicdaroglu aan de macht komt en je hebt in het parlement een andere meerderheid, zou je een blokkade kunnen krijgen. Cohabitation lukt misschien in Frankrijk, maar in Turkije hebben ze daar niet zoveel ervaring mee.»

- De Turkse gemeenschap in België stemde massaal voor Erdogan. Wat zegt dit?

ROCHTUS «De meeste Turkse Belgen komen uit een conservatieve regio. Dat zet zich voort, ze voeden de volgende generatie met hetzelfde waardepatroon op: met de denkwereld van Erdogan. Wat ook meespeelt: in diaspora begin je het land te ideologiseren. Wie in het buitenland woont, droomt mooie dromen over het moederland en ziet problemen niet waar gewone Turken wel mee geconfronteerd worden.»

- Maar de Turken die daarmee geconfronteerd worden stemmen ook op Erdogan. Neem de staat van de Turkse economie, Erdogan is er niet op afgerekend door zijn kiezers.

ROCHTUS «Normaal gezien speelt dat mee, maar wat is het alternatief? Kilicdaroglu zegt: we gaan de economie herstellen en inflatie terugdringen. Maar hoe? Dan moet je grote, scherpe maatregelen nemen die de bevolking pijn gaan doen. En misschien beseffen mensen dat wel. Erdogan heeft heel wat verkiezingsbeloftes gedaan en cadeaus uitgedeeld: hij trok het minimumloon omhoog en verlaagde de pensioenleeftijd.»

- Verwacht u onregelmatigheden in opmars naar 28 mei?

ROCHTUS «Als Erdogan het niet zal halen, verwacht ik turbulentie. Zijn aanhangers zijn er zeker van dat ze de overwinning op zak hebben. Als hij het niet haalt in de tweede ronde, zullen ze zeggen dat er bedrog is gepleegd en dan krijg je geweld. Als Kilicdaroglu het niet haalt, zullen zijn aanhangers zich daar eerder bij neerleggen. Zij hebben zich daar al op ingesteld.»

(DM)