‘Hij perste meisjes af met naaktbeelden. Sommigen moesten hem zelfs ‘afwerken’, dan zou hij alles verwijderen’

De voorbije dagen heeft Safe On Web, het digitale meldpunt voor cybercriminaliteit, een recordaantal meldingen gekregen over sextortion: 4.500 in een week tijd. Daarbij beweren afpersers dat ze compromitterende naaktbeelden hebben, en vragen ze geld om die niet te publiceren. Een bekend voorbeeld van dit misdrijf is Xenon Smekens, de zogeheten ‘Belgische Tinder Swindler’, die vorige maand werd veroordeeld tot vijf jaar cel voor online afpersing, aanranding, verkrachting en het bezit van kinderporno.

(Verschenen in Humo in augustus 2022)

‘Hallo als jonge zelfstandige ben ik opzoek naar een vrouw dat graag op reis gaat, houd van avontuur en klaar is om iets serieus op te bouwen. Ik ben sportief hou van koken en reizen.’ Zo presenteerde Jonas (25), alumnus van de Vlerick Business School, zich op Tinder. Zijn foto suggereerde dat hij recht uit het krachthonk kwam. Heel wat vrouwen vielen voor het valse profiel, met als resultaat: veelvuldige belaging en afpersing, en in sommige gevallen aanranding en verkrachting. ‘Dit is veel relevanter dan de zaak-Eveline,’ zegt Anthony Godfroid, advocaat van twee slachtoffers.

Op donderdag 18 augustus werden voor de correctionele rechtbank van Antwerpen de pleidooien gehouden in de zaak tegen Jonas, die in werkelijkheid Xenon Smekens heet en 27 is. Alles bij elkaar zou het om een twintigtal geïdentificeerde slachtoffers gaan, in minder dan één jaar tijd.

Anthony Godfroid «Je kunt zeggen: niet slim van die jonge vrouwen om in zo’n opzichtige valstrik te trappen. Eén blik op het Tinder-profiel van zo’n kerel die de taalfouten opstapelt, volstaat om te weten dat hij de Vlerick School wellicht nooit vanbinnen heeft gezien. Maar dat neemt niet weg dat hij een gewiekste manipulator is die laagopgeleide vrouwen seksuele handelingen liet verrichten waarvoor hij ze later afperste en misbruikte. Die vrouwen hoeven daarvoor niet te worden bespot. Het was al niet vanzelfsprekend dat enkelen een klacht tegen Smekens zouden indienen. De meesten hebben dat níét gedaan: ze kennen de weg naar het gerecht niet, ze vertrouwen het niet.»

De Antwerpse advocaat Anthony Godfroid (35) heeft een reputatie als dierenrechtenactivist. Deze zaak is ongebruikelijk voor hem. Dat hoor je als hij spreekt: zijn stem slaat af en toe over. Verontwaardiging zit hem te zeer in de weg voor een strikt juridisch betoog.

GODFROID «Ik heb deze zaak aangenomen op voorspraak van een vriend die één van de slachtoffers persoonlijk kent. Ze had een uitnodiging van het gerecht gekregen om het dossier in te kijken. Dat durfde ze niet alleen, dus ging mijn vriend samen met haar naar de griffie, waar ze in tranen uitbarstte. Ze was geschokt toen ze haar naaktfoto’s in het strafdossier zag zitten. Ze ging ervan uit dat die foto’s, die ze op Snapchat had gedeeld, na enkele seconden weer zouden zijn verdwenen, zoals gebruikelijk is op Snapchat. Normaal krijg je ook een waarschuwing als iemand toch een screenshot van je beelden maakt. Maar kennelijk had de dader de foto’s op een andere manier weten te bewaren.

»Mijn vriend schrok zich ook een ongeluk: hij had geen idee in wat voor een duistere wereld hij plots was terechtgekomen. ‘Daar moet je wat aan doen,’ zei hij tegen mij. Om hem een plezier te doen, pleit ik nu de zaak van die jonge vrouw. En ik verdedig nog een slachtoffer dat ook bereid was zich burgerlijke partij te stellen voor de rechtbank. Maar veel vertegenwoordigers van de slachtoffers zul je in de rechtbank niet aantreffen. Op de inleidende zitting waren er niet eens vijf advocaten, en één confrater heeft me net laten weten dat hij geen mandaat meer heeft: zijn cliënte durft het niet meer aan. Verschrikkelijk. Dat zijn allemaal slachtoffers die geen schadevergoeding zullen toegekend krijgen omdat ze niet vertrouwd zijn met onze rechtsgang en bang zijn. Sommigen hebben zich, onder druk van Smekens, voor de camera in het openbaar gevingerd: ze hebben, met andere woorden, ontucht gepleegd in de publieke ruimte. Ze vrezen dat ze daarvoor ter verantwoording zullen worden geroepen, maar dat zal helemaal niet gebeuren: het Openbaar Ministerie beschouwt hen terecht als slachtoffers. Smekens heeft hen, met zijn manipulatieve technieken, tot ontucht aangezet. En toch krijg je dat aan de meesten niet uitgelegd. Ze zijn ook bang voor de kostprijs van een advocaat, terwijl een aantal onder hen, de minderjarige meisjes, recht hebben op gratis bijstand.»

HUMO Is het schaamte?

GODFROID «Het is Vlaams. Ik behandel geregeld consumentengeschillen in verband met dieren die na aankoop ziek blijken te zijn. Mijn Nederlandse cliënteel laat zoiets niet over zijn kant gaan. ‘Nou,’ zeggen ze, ‘dit laten we niet gebeuren.’ En ze dienen een klacht in. Vlamingen jammeren en klagen, jeremiëren op sociale media over het grote onrecht dat hun is aangedaan, maar als puntje bij paaltje komt, doen ze niets. Dat is onze volksaard. Maar in deze zaak begrijp ik het wel: mensen zijn beschaamd.»

IN DE LIJNBUS

HUMO Zijn de slachtoffers van bescheiden komaf?

GODFROID «Het zijn makkelijke slachtoffers uit de rand van de samenleving. Mensen die moeilijkheden hebben met alles. (Zwijgt) Ik heb een relatie met een Colombiaan. In Colombia is bestaansarmoede de regel, ik weet waarover ik spreek: arme mensen hebben moeite om hun rechten te verzilveren. Voor deze mensen geldt dat ook: ze krijgen een bruine enveloppe van de rechtbank in de bus en ze klappen helemaal dicht. Ik vrees dat veel slachtoffers zo’n brief zelfs niet juist kunnen lezen: ze kunnen er niet uit opmaken of de rechtbank hen als slachtoffer of verdachte beschouwt.

»De dader heeft dezelfde afkomst als zijn slachtoffers. Dat maakt het dubbel erg. Ik mag geen verklaringen afleggen die zijn recht op verdediging in het gedrang brengen, maar hij is al eens tegen de lamp gelopen voor dit soort vergrijpen: hij is veroordeeld voor het aanmaken van valse profielen en afpersing – verkrachting is nieuw. Volgens mij is hij een seksueel roofdier: wie een dochter van huwbare leeftijd heeft, wil hem niet als buurman. 27, heeft in zijn leven hooguit één maand gewerkt, een lowlife die nauwelijks kan spellen. Maar hij verkocht zich wel als een alumnus van de Vlerick Business School met het lichaam van een fitnessadept.»

HUMO Brains and body: hij had alles.

GODFROID «En hij kon ook nog eens koken: als het te mooi lijkt om waar te zijn, is het niet waar – ik kan bijvoorbeeld niet koken (lacht). Nee, serieus: hij kon manipuleren als de beste. Hij benaderde meisjes op datingapps, maakte hen geil, beloofde in sommige gevallen ook geld en werk. Zo kreeg hij dingen gedaan die je niet voor mogelijk houdt: meisjes vingerden zich op zijn verzoek in een lijnbus, maakten daar filmpjes van en stuurden die, soms zo goed als live, naar hem. Zodra hij expliciete beelden in handen had, begon hij hen te chanteren. De meisjes moesten hem nog meer expliciet materiaal bezorgen, audio- en videobestanden, altijd maar meer. Als ze wilden stoppen, dreigde hij hen te exposen: hij zou hun naam te schande maken in hun onmiddellijke omgeving en de beelden viraal laten gaan. Ze moesten blijven filmen.

»Hij hield ervan meisjes een rollenspel te laten spelen. Dat hoeft niet problematisch te zijn, zoiets gebeurt wel vaker in seksuele relaties. Maar het parket beschouwt het in dit geval wel als een strafbare seksuele afwijking. Volgens het rollenspel moest het meisje een verkrachting simuleren: liggend op haar buik moest ze doen alsof ze door een indringer werd gepakt, en roepen: ‘Au, papa, dat doet pijn!’ Ze moest dus een incestueuze verkrachting naspelen.

»Een verkrachting in een rollenspel kan misschien nog opwindend zijn, maar incest met je vader? Dat vonden de meeste meisjes toch te freaky. Ze blokkeerden hem, maar hij vond altijd wel een kanaal om hen opnieuw te benaderen. En dan volgden de dreigementen.»

HUMO Eiste hij behalve filmpjes ook nog andere dingen?

GODFROID «Van mijn slachtoffers niet: hij wilde beelden, steeds maar nieuwe beelden – hij móést klaarkomen. Als dat gebeurd was, werd hij rustig. Dan was het een kwestie van uren voor hij herbegon.»

HUMO Op Tinder en Snapchat?

GODFROID «Hij werkte met alle soorten datingapps, apps waar ik nog nooit van had gehoord. Mij shockeerde het dat hij ook op Snapchat zijn activiteit kon ontplooien: hij sloeg alles wat hij binnenkreeg meteen op via een andere app. Daarom is mijn cliënte in paniek. Waar zijn haar foto’s naartoe? Heeft hij ze naar gelijkgestemden gestuurd? Of heeft hij foto’s geruild, zoals wel vaker gebeurt?»

HUMO Of doorverkocht.

GODFROID «Hij heeft beelden van minderjarigen doorgestuurd om ermee uit te pakken, zoals een visser die trots is op de karper die hij aan zijn haak heeft hangen. Met de beelden van mijn cliënte zou hij dat niet hebben gedaan.

»Mijn cliënte huilde op de griffie ook omdat ze plots besefte waaraan ze was ontsnapt. Zij heeft hem op een bepaald moment geblokkeerd. Anderen hebben dat niet gekund en kregen van hem de opdracht om zijn vriend thuis te ontvangen. Ze moesten zijn vriend even ‘afwerken’, daarna zou alles vergeven en vergeten zijn. Maar die vriend was natuurlijk Smekens zelf. Dat wisten de meisjes niet: ze kenden alleen zijn valse profiel. Ik ben tevreden dat het parket die huisbezoeken ook als verkrachting kwalificeert. Zelfs als die meisjes zich daar niet tegen hebben verzet, uit vrije wil hebben ze er ook niet in toegestemd: ze werden bedreigd met de verspreiding van hun beelden. Seks onder dwang ís verkrachting.

»In bepaalde gevallen ging het er rauw aan toe. De zogenaamde vriend liet zich oraal bevredigen, penetreerde de meisjes zonder condoom en tegelijk filmde hij alles. Het was extra bezwarend materiaal. Hij nam ook de slipjes van zijn slachtoffers mee.

»Sommige meisjes heeft hij meermaals verkracht. Nogmaals: het is een door en door gevaarlijke kerel.»

HUMO Jonas.

GODFROID «Hij had verschillende namen. Op Tinder noemde hij zich meestal Jonas, op Snapchat had hij ook een achternaam: Jonas Perdolio, een mooie naam voor een krachtpatser.»

Leven in angst

De krachtpatser wiens foto’s en identiteit tijdelijk werden gekaapt, blijkt een vriendelijke gast die momenteel vakantie viert in het buitenland. Hij wil Humo best vertellen wat hem is overkomen, op voorwaarde dat het anoniem gebeurt.

Krachtpatser «Mijn vriendin en ik hebben elkaar indertijd op Tinder leren kennen, maar intussen is geen van ons beiden nog actief op de app. Enkele jaren geleden kreeg ik bericht van vriendinnen dat ze tijdens het swipen werden geconfronteerd met mijn profiel. Ik was zogezegd op zoek naar een serieuze relatie terwijl ik ‘enjoying life’ was. Dat was ik dus níét. Mijn vriendinnen hebben het aan Tinder gerapporteerd en ikzelf ook. Daarna verdween het profiel even, maar na verloop van tijd dook het toch weer op onder een andere naam: Jonas, Robin Verloot, Joerie... Wat is het niet allemaal geweest? Het ene moment was hij een voormalige student van de Vlerick Business School, het andere moment een zelfstandige of autohandelaar. In het begin leek het nog onschuldig. Vrienden van me hadden soortgelijke dingen meegemaakt. Meestal was het snel afgelopen nadat ze het aan Tinder hadden gerapporteerd. Mijn vriendin zei al lachend: ‘Het is een bewijs dat je knap bent, iemand is jaloers op je looks.’ Ze voegde er wel aan toe dat ze het gênant zou vinden als iemand me op straat zou herkennen en me zou verdenken van overspel.

»Heel erg vond ik het allemaal niet, tot mijn vriendin op een dag vernam dat een vrouw contact had met mijn catfish – de man die mijn identiteit had overgenomen. Die bedreigde haar omdat ze het had aangedurfd te twijfelen aan zijn woorden. Dat was arrogant, zei hij. Hij zwoer op het graf van zijn dochtertje dat hij de waarheid sprak. Als ze weigerde hem te geloven, zou hij al haar naaktfoto’s naar zijn Facebook-vrienden sturen. Mijn vriendin kreeg een printscreen van die conversatie. Toen was de maat vol voor mij: ik heb een klacht ingediend bij de politie. Ik was bang dat ik in het openbaar de agressie zou opwekken van mensen die door dat onlineprofiel werden bedreigd. Mijn vriendin ging zelf op onderzoek uit: onder een verzonnen naam maakte ze een account op Snapchat aan, ze voegde mijn catfish toe en hij accepteerde haar ook, maar nog voor ze hem één vraag kon stellen, had hij haar alweer verwijderd. Wellicht had hij onraad geroken. Jammer, want op een Snapchat-account kun je soms zien waar iemand zich bevindt.

»Enkele maanden later kreeg ik van de politie te horen dat de vermoedelijke dader was gevat. Er waren nog klachten tegen hem ingediend, zeiden de agenten, maar wat die aantijgingen waren, wilden ze niet vertellen. Dat mochten ze niet zolang het gerechtelijk onderzoek liep. Ik heb een verklaring afgelegd, maar heb me geen burgerlijke partij gesteld en ik zal het proces ook niet bijwonen: ik heb geen zin in gerechtskosten. En ik ben er ook helemaal niet van overtuigd dat ik schadevergoeding zou krijgen. Ik wil de hele kwestie zo snel mogelijk achter mij laten in de hoop dat de catfishing daarmee ophoudt. Het heeft er behoorlijk ingehakt, moet ik zeggen: je voelt je woedend en machteloos. Het is zo makkelijk voor criminelen om foute dingen onder jouw naam te doen.

»Volgens mij ken ik de dader vaagweg: hij is een kennis uit de streek van lang geleden, toen ik een jaar of 18 was. Hopelijk krijgt hij de straf die hij verdient. Ik moet zeggen: ik heb al mijn socialemedia-accounts behouden, al heb ik ze wel extra beveiligd. Sociale media maken nu eenmaal deel uit van ons leven, je kunt niet meer zonder. En ik wil ook niet in angst leven.»

GODFROID «Deze man is ook opgeroepen voor de zitting, als slachtoffer van identiteitsfraude. Jammer dat hij er niet zal zijn. Hij zou het als zijn burgerplicht kunnen beschouwen om ook zijn verhaal te brengen, als een mooi gebaar jegens de andere slachtoffers. Maar burgerplicht is geen populair begrip tegenwoordig.»

OnlyFans

HUMO U bent ook ontgoocheld door de geringe weerklank van de zaak in de pers.

GODFROID «Het spijt me als ik mezelf herhaal, maar je moet slachtoffers makkelijker voor de rechtbank kunnen brengen. Misschien is het een idee dat gepensioneerden hen één voor één bellen en overtuigen to have their day in court, zoals ze in Amerika zeggen. Het is echt hun moment. Maar we slagen er niet in om hun dat duidelijk te maken. ‘Ik heb mijn verhaal al aan de politie gedaan,’ zeggen ze. ‘Ja, maar je moet het ook voor de rechtbank doen, anders krijg je geen schadevergoeding – ondanks je verkrachting.’ Het gerecht zou zélf naar de slachtoffers moeten stappen, zeker naar de minderjarigen.

»Als je dan ziet hoe groot de aandacht voor de zaak-Eveline (een 27-jarige man deed zich online voor als Eveline, red.) was, waarbij naakte BV’s met witte sokken zich voor de camera hadden gefilmd, word ik opstandig. Het gesnik van die mannen achteraf, toen ze hun verklaringen op de radio aflazen, leken mij vooral krokodillentranen: they cried their way to the bank. Ze mogen gerust zijn: een batterij topadvocaten zal van hen strijders voor het recht op privacy maken. Ze zullen ruimschoots worden vergoed voor de geleden schade.

»In deze zaak zal dat níét gebeuren: er zijn bijna geen advocaten, terwijl deze zaak veel relevanter is dan die van de mannen met hun witte sokken. Dit zijn mensen die niet horen wat Sean Dhondt, Peter Van de Veire en Stan Van Samang te melden hebben over het recht op privacy. TikTok is hun enige bron van informatie. Als zij huilen, komen ze niet op de radio.»

HUMO U verdedigt twee cliënten in deze zaak. Heeft het enige overredingskracht gevergd om hen een klacht te laten indienen?

GODFROID «Bij de eerste ging het vlot. De tweede drong hard aan op anonimiteit. ‘Goed,’ zei ik, ‘ik zal u verdedigen als ‘burgerlijke partij nummer 15’ en kort pleiten.’ Ik zal volstaan met de verwijzing naar mijn vordering, zoals uiteengezet in mijn schriftelijke conclusies.»

HUMO Eén cliënte is stripper. Ze heeft een OnlyFans-account: wie betaalt voor expliciete foto’s op het digitale platform, kan ze krijgen. Is zij een slachtoffer?

GODFROID «Uiteraard is ze dat: het gaat nog altijd om toestemming. Ze is door Smekens afgedreigd om beelden te sturen. (Boos) Dit is klassenjustitie: de wittesokkenmannen zijn slachtoffers en de sukkelaars uit de goot hebben het zelf gezocht. Dat klopt niet, hè?»

HUMO Uw cliënte verkoopt naaktfoto’s.

GODFROID «Niet aan Smekens.»

HUMO Subtiel onderscheid.

GODFROID «Als boomer kunt u wellicht niet meer volgen, neem ik aan, het gaat ook snel tegenwoordig. Pas op, ik beschouw mezelf ook als een boomer. In deze zaak heb ik mijn ogen vér opengetrokken.»

HUMO Sexting is niet ongebruikelijk voor de jonge generatie.

GODFROID «Dit is wel meer dan sexting, dit is privéporno. Als jonge vader van een zoontje van 6 denk ik soms: hoe kan ik voorkomen dat hij hierin verzeild raakt? Totale controle uitoefenen op je kind is geen optie. Maar er hebben in dit land al jongeren zelfmoord gepleegd omdat ze het slachtoffer werden van wraakporno: een jongen van 15 heeft zich vijf jaar geleden in Ninove voor een trein geworpen omdat hij het slachtoffer van wraakporno was. Mijn opvoedkundige strategie zal zijn: ‘Laat je niet chanteren.’ Het belangrijkste is dat mijn zoon erover durft te praten met zijn vader, de boomer. Een foto van een erectie is geen reden om voor een trein te gaan liggen.»

HUMO U bent 35. Met de beste wil van de wereld, u bent géén boomer.

GODFROID «Ik ben niet meer mee, ik voel dat. Het feit dat ik de term verkeerd gebruik, zegt genoeg.»

HUMO Betreurt u dat?

GODFROID «Veel in je leven wordt bepaald door verlies. Ik heb een relatie gehad met iemand die tien jaar jonger was en merkte dat de snelheid van Instagram en TikTok mijn vermogen te boven gaan. Volgens mij tasten die voortdurende impulsen je hersenen aan. Kijk eens naar kinderen die op hun mobieltje zitten: ze lijken wel gedrogeerd. Zelfs voor hen gaat het te snel.

»Op het gevaar af om helemaal als een boomer te klinken: ik vind het onbegrijpelijk dat apps nooit ter verantwoording worden geroepen. Snapchat verkoopt het idee dat hun app veilig is. ‘Laat je beelden maar zien,’ zeggen ze, ‘het is vluchtig.’ Maar dat blijkt niet het geval te zijn: beelden worden opgeslagen. En toch wijst niemand Snapchat met de vinger. Als advocaat die zich in aansprakelijkheid verdiept, vind ik dat vreemd. Een ander voorbeeld: de homoseksuele man uit Beveren die in 2021 in een hinderlaag werd gelokt en vermoord nadat hij via Grindr een afspraak met een jonge knaap had gemaakt. Niemand stelt zich vragen bij de rol van die datingapp. (Zwijgt) Wat met deze jonge vrouwen is gebeurd, had vroeger nooit gekund.»

HUMO Niet op deze manier.

GODFROID «Hoe zou Smekens het hebben aangepakt? Een compromitterende polaroid in een enveloppe gestoken? Nee, dit zijn nieuwe afpersingsmethodes. Het is hoog tijd dat wie aansprakelijk is voor deze wantoestanden, daarop ook wordt aangesproken. Nu is het te makkelijk voor apps, ze trekken zich meteen terug: ‘Wíj hebben die foto’s niet verstuurd, dat hebben jonge vrouwen gedaan.’ Oké, maar sommigen zijn 17. ‘Niets mee te maken: wij zitten in Amerika.’ (Zucht) Snapchat is echt een probleem, net als TikTok, met al die pedofielen.»

HUMO En Tinder?

GODFROID «Ook, met al die valse profielen. Waarom moet je niet met je identiteitskaart bewijzen wie je bent? Als meneer Smekens met zijn eigen profiel op Tinder staat, zo lelijk als de nacht, zullen er weinig vrouwen naar rechts swipen.»