Ilja ­Leonard ­Pfeijffer zet met ‘Alkibiades’ een nieuwe standaard voor de historische roman

Een langharige, androgyne adonis, stiefzoon van de iconische staatsman ­Perikles, biseksuele minnaar van de oerfilosoof ­Socrates, Olympisch kampioen in het vierspan, architect van een megalomane expeditie naar Sicilië, overloper naar eeuwige vijand Sparta, lieveling van het Perzische hof en bovenal meester-manipulator: ‘de mooiste man van Griekenland’ was het allemaal, en met verve. ­Alkibiades, vanwege zijn ongebreidelde machtsdrift en onconventionele levenswandel een omstreden en kleurrijk figuur, was aan het einde van de vijfde eeuw voor Christus, ten tijde van de Peloponnesische Oorlog, een invloedrijk politicus en geniaal strateeg van de Atheense vloot. Al twintig jaar wist ­Ilja ­Leonard ­Pfeijffer dat hij ooit een roman over deze natuurkracht zou schrijven. ‘Alkibiades’ is er nu, en zet met­een een nieuwe standaard voor de historische roman.

Alkibiades’ leven liet zich vanzelf schrijven, zegt Pfeijffer in één van de minicolleges op alkibiades.nl. De gevierde auteur van ‘Brieven uit Genua’ (2016) en ‘Grand Hotel Europa’ (2018) baseerde zich in eerste instantie op de antieke bronnen om tot een zo waarheidsgetrouw mogelijke reconstructie van ­Alkibiades’ leven te komen. Het schaarse historische bronnenmateriaal vulde Pfeijffer aan met zijn verbeelding. Zo is bijvoorbeeld de ontmoeting tussen Alkibiades en de Griekse historicus en leger­aanvoerder ­Thoukydides nergens gedocumenteerd, maar is het wel één van de hoogtepunten van het boek. Ook de memoires van Alkibiades, die de roman ‘Alkibiades’ uitmaken, zijn verzonnen. Het resultaat is grandioos opgeschoonde geschiedschrijving, met voor de meerwaardezoeker een uitgebreide bibliografie, een tijdlijn, een namenregister, een per hoofdstuk uitgewerkte bronnenlijst en een opsomming met alle eenheden.

Net als in de Griekse romans van ­Louis ­Couperus en ­Simon ­Vestdijk slingert Pfeijffer zijn lezers terug naar het leven van tweeënhalf millennium geleden. Heerlijk meeslepend zijn de beschrijvingen van het drinkspel kottabos, Alkibiades’ bezielde gesprekken met Socrates en de zenuwslopende logistieke operatie naar Olympia met acht wagens en veertig paarden. Onderhoudend is hoe Alkibiades zich verbaast over de broek die hij in Perzië leert dragen of over de ‘schuimende gele gerstwijn die zij bier noemen’. Ook terugkerende termen als ‘knokkelspel’, ‘aanligbank’, ‘kwartelkloppen’ en ‘fluitspeelsters’ creëren een grote waarachtigheid. Je waant je helemaal in het antieke Athene.

De vertelstem die Pfeijffer aan Alkibiades verleent, draagt ‘de poëtische grandeur’ van zijn antieke voorbeelden met verve uit. Geïnspireerd door Thoukydides schrijft Alkibiades als banneling vanuit het stadje Melissa de ‘Mannen van Athene’ aan, in een ultieme poging hun vertrouwen te herwinnen en een Atheense nederlaag te vermijden. Hij is dan 46, heeft een politieke en militaire carrière achter de rug en is zowel door Athene als door Sparta ter dood veroordeeld. In Melissa wacht Alkibiades op de komst van de Perzische koning: hij is ervan overtuigd dat een alliantie met Perzië de sleutel vormt voor de Atheense eindoverwinning.

Alkibiades was een hoofdrolspeler in de ontwikkelingen die hebben geleid tot het verval van de democratie in het oude Griekenland. Pfeijffer legt complexe machtsdynamieken bloot in een spannend verhaal: het politieke gekonkel tijdens het schervengericht dat Alkibiades moet ondergaan, het complot waarin hij verzeilt nadat hij beticht is van het paro­diëren van de heilige Mysteriën van Eleusis. Het zijn maar een paar symptomen die hebben geleid tot het verglijden van de democratie in grimmig populisme, een ideologische verschuiving die vandaag angstaanjagend herkenbaar is.