In het spoor van de Special Olympics: ‘Soms moet ik huilen als ik eraan denk dat ik gewoon normaal wil zijn’

Net als in andere families hebben de Olympische en Paralympische Spelen nog een kleiner, vaak ondergewaardeerd zusje: de Special Olympics. Het verschil? Alle atleten hebben een verstandelijke beperking. Bovendien ontvangt iedereen een medaille en zit de sfeer on-ge-loof-lijk goed. ‘Wij kunnen ook lopen, zwemmen en voetballen, hoor!’ Humo ging supporteren bij de nationale spelen in Louvain-la-Neuve.

Er klinkt nerveus gemompel, een lichtshow werpt zijn schijnsel op het publiek dat van spanning haast ontploft en eindelijk is ze daar: de vlam. Terwijl ze zich een weg baant door de massa, op weg naar de vuurkorf die haar de komende vier dagen in leven zal houden, lijkt ze haast niet te onderscheiden van haar Olympische zusje, maar deze vlam is wel degelijk anders. Ze is speciaal.

Al sinds 1979 verwelkomen de Special Olympics Belgium atleten met een verstandelijke beperking. Ze doen voor die doelgroep wat de Paralympische Spelen doen voor personen die fysiek begrensd zijn: een olympische sportcompetitie organiseren. Personen met onder andere het syndroom van Down, autismespectrumstoornis en het syndroom van Rett verzamelen voor een evenement waar niet hun beperking, maar wel hun talent centraal staat.

Vanwege een niet nader genoemd virus moesten de afgelopen twee edities van de Special Olympics noodgedwongen virtueel plaatsvinden, maar dit jaar worden de nationale spelen eindelijk weer georganiseerd in het Waals-Brabantse Louvain-la-Neuve. De Belgische spelen zijn intussen al aan hun 38ste jaargang toe, die 2.737 atleten heeft ontvangen, samen goed voor wel 4.246 medailles.

Gewoon normaal

Na het aansteken van de vlam gaat de openingsceremonie van start. Op het podium steekt 2 Fabiola van wal en in het publiek worden benen en rolstoelwielen vrolijk los gezwierd. Ook zwemster Immeke Deckers (34) geniet met volle teugen.

‘Ik ben vooral erg gelukkig en enthousiast dat ik hier eindelijk weer kan staan. Toen ik elf jaar geleden voor de eerste keer deelnam aan de Spelen had ik enorm veel stress. Nu gaat het allemaal veel gemakkelijker en haalde ik vlot twee zilveren medailles, voor rug- en vrije slag.’

Immeke heeft een verstandelijke beperking, waardoor ze niet kan autorijden, zelfstandig de bus nemen of koken. Inschatten hoelang aardappelen moeten opstaan of vlees moet bakken zal ze nooit onder de knie krijgen. ‘Ik zou alles laten aanbranden. Net daarom is sport zo belangrijk voor mij: zwemmen geeft mij het zelfvertrouwen en doorzettingsvermogen dat ik nodig heb in mijn dagelijks leven. Van mij mogen de Special Olympics ook meer in de media komen. Dit is het grootste sportevenement voor mensen met een mentale beperking en mensen moeten zien tot hoeveel wij in staat zijn. Wij kunnen ook lopen, zwemmen en voetballen, hoor!’

‘Ik woon nog bij mijn ouders en zal daar blijven zolang dat kan. Over wat daarna komt, denk ik liever niet te veel na. Voor hen ben ik gewoon Immeke. Ze behandelen mij als een normaal mens, zonder beperking. Toch blijf ik me met hen vergelijken: al die dingen die ik nooit zal kunnen, zoals een muziekinstrument bespelen. Ik ben zo jaloers op mensen die gitaar of piano spelen, of zelfs kunnen zingen. Soms moet ik huilen als ik eraan denk dat ik gewoon normaal wil zijn. Het is ook moeilijk, want aan mij zie je niet meteen dat er iets is, terwijl je hier op de Specials zoveel atleten ziet die duidelijk een beperking hebben. Dan weten mensen meteen hoe ze tegen hen moeten doen.’

Sinds dit jaar maakt Immeke deel uit van het Athlete Leadership Program (ALP), een initiatief waarmee de Special Olympics hun atleten meer willen betrekken in de organisatie van het evenement. Via opleidingen en workshops bereidt het programma hen voor op een leidinggevende rol als woordvoerder, bestuurslid of assistent-coach. Voor Immeke is het een mooie manier om meer verantwoordelijkheid te krijgen. Tijdens de spelen ontving ze de vips en leidde ze hen rond, maar in de voorbereiding had ze ook al wat in de pap te brokken.

‘Het was een van mijn ideeën om buiten aan het zwembad een televisiescherm op te hangen waarop iedereen die niet meer op de tribune kon, zou kunnen volgen. En dat hing er dit jaar ook echt! Ik ben heel trots op mezelf.’

Een heel andere wereld

Wie door de deuren van het zwembad buiten stapt, hoort in de verte al de hoge tonen van ‘We Are the Champions’ knallen. Dat kan maar een ding betekenen: de prijsuitreiking van de voetbalcompetitie. Ter ere van de week van het Europees voetbal huldigt niemand minder dan Red Flame en Profvoetbalster van het Jaar Tessa Wullaert (29) de winnaars. En omdat in de Special Olympics iedereen een winnaar is, liggen heel veel medailles op halzen te wachten.

Boven op een waslijst aan titels is Wullaert ook ambassadeur van de Special Olympics Belgium. Ze heeft namelijk een persoonlijke band met G-sport, de overkoepelende term voor alle sporten die door mensen met een beperking beoefend worden: ‘Ik ben in de G-sport gerold via mijn broer, die een verstandelijke beperking heeft en zelf ook voetbalt.’

‘Voor mij als profvoetballer is dit een heel andere wereld: de atleten hier zijn gelukkiger als ze de Fair Play-trofee winnen dan wanneer ze het hele toernooi zouden binnenhalen. In de topsport staan prestatie en winnen voorop, terwijl het hier gewoon good vibes zijn.’

Op het vlak van zichtbaarheid en inclusie is er voor G-sport nog heel wat werk aan de winkel. ‘In de professionele sportwereld is G-sport totaal niet bekend en worden personen met een beperking ook vaak geweigerd in gewone voetbalclubs, wat ik echt triest vind. Door met deze atleten om te gaan zie ik ook heel wat gelijkenissen tussen G-sport en vrouwenvoetbal, zeker als het op erkenning aankomt, want voor beide is er nog veel ruimte voor verbetering.’

Terwijl Tessa geduldig met alle voetballers op de foto gaat en haar vertrekuur met ieder praatje een beetje opschuift, loopt een ploeg op de achtergrond luidruchtig het veld af, hun trofee hoog boven het hoofd geheven. De meeste doelpunten hebben ze niet gemaakt, maar het eerlijkst gespeeld? Dat wel. En dat moet gevierd worden.

Representatie is belangrijk

Meer aandacht voor G-sport dus. De organisatie van de Special Olympics doet er alles aan om haar sporters met een beperking zichtbaarder te maken, onder meer door de Instagrampagina The Special Influencers, waarvan vier atleten het gezicht zijn. Celine Ramaekers, 24 en gymnaste, is er één van.

Celine heeft een aandachtsstoornis (ADHD), een coördinatie ontwikkelingsstoornis (DCD) en een autismespectrumstoornis (ASS). ‘Zelf merk ik er niet veel van. Ik heb het alleen af en toe lastig met mijn motoriek, coördinatie en concentratie.’ Ze werd gediagnosticeerd toen ze kleuter was. ‘Ik woon al sinds ik zes weken oud was bij mijn tante en nonkel. Zij zijn eigenlijk mijn ouders. Mijn biologische mama en papa hebben zelf ook mentale beperkingen.’

‘Wij hebben weinig voorbeelden in de publieke sector, in de media of politiek bijvoorbeeld, en die representatie is belangrijk. Hoewel er wel steeds meer bekende Vlamingen zijn die zich voor ons willen inzetten – denk aan Tom Waes en Tessa Wullaert die ons op Instagram promoten, of de aflevering van ‘De Cooke & Verhulst Show’ waarin we te gast waren – zie je aan de likes op Instagram dat die eerste boost intussen ook weer is afgezwakt.’

Zelfs bij die luttele keren dat verstandelijke beperkingen in de media komen, wringt er toch nog wat aan de manier waarop. Voor Celine was het bijvoorbeeld moeilijk om te kijken naar een programma als ‘Cupido ofzo’, waarin mensen met autisme, een licht verstandelijke beperking of een niet-aangeboren hersenaandoening op zoek gingen naar naar de liefde onder begeleiding van Ruth Beeckmans en Frances Lefebure.

‘De programmamakers zullen het wel goed bedoeld hebben, maar veel van die deelnemers kunnen hun grenzen niet goed aangeven en dan worden ze wat aan hun lot overgelaten. In ‘Down the Road’ neemt Dieter Coppens altijd een leefgroepbegeleidster mee die weet hoe ze met de doelgroep moet omgaan, maar Ruth Beeckmans? Zij heeft daar toch geen ervaring mee?’

Wie Celine ontmoet, zal niet onmiddellijk merken dat iets aan haar ‘anders’ is. Ze laat zich ook niet tegenhouden door haar diagnose. ‘Eigenlijk sta ik vrij koppig tegenover mijn beperking en werk ik extra hard om te bewijzen dat ik tóch de dingen kan waarvan anderen denken dat ze te moeilijk zijn voor mij.’

En hard werken doet Celine duidelijk. Naast haar opleiding in het volwassenenonderwijs traint ze negen uur per week en is ze actief in de politiek als lid van Jong N-VA, waaruit binnenkort mogelijk een plaatsje op de kieslijst volgt. ‘In de politiek is er nog veel ruimte voor verbetering qua beleid rond G-sport en mentale beperkingen. Wij kunnen bijvoorbeeld geen topsportstatuut krijgen, al trainen we vaak wel op intensief niveau. Uitstel krijgen op taken zit er voor mij bijvoorbeeld niet in, omdat mijn competitie niet erkend wordt. Wanneer ik volgend jaar voor de internationale Spelen naar Berlijn ga, zal ik onwettig afwezig zijn.’

‘We moeten het ook steeds heel ver gaan zoeken. Door het tekort aan opgeleide trainers zijn er heel weinig G-sportclubs van niveau, maar wij hebben óók recht op een ervaren coach. België loopt achter, want in de Verenigde Staten zijn er wel veel campagnes rond onze divisie.’