‘Je bent best dik geworden, oma’: hoe leg je een kind uit dat een leugentje om bestwil soms prima is?
Eerlijk zijn is belangrijk. Maar als je kind altijd eerlijk is, kan dat onaardig of zelfs brutaal overkomen. Hoe leg je uit dat een leugentje in sommige situaties prima is? ‘Je hoeft echt niet altijd je mening of een oordeel te geven.’
‘Eerlijkheid is een belangrijke regel in onze opvoeding. Als we erachter komen dat onze kinderen liegen, vinden we dat vervelender dan wanneer ze iets hebben gedaan wat niet mag, maar dat wel eerlijk aan ons vertellen’, vertelt een vader.
‘Helaas betekent dit ook dat onze bijna 10-jarige zoon het simpelweg zegt als hij een cadeautje niet leuk vindt of wanneer oma een beetje te dik is geworden. En dat levert toch wel ongemakkelijke situaties op. Vriendelijk en beleefd zijn, vinden we namelijk ook belangrijk. Onze (oudere) dochter hebben we hier nooit op aan hoeven spreken, zij voelde dat vanzelf aan. Maar bij onze zoon lijkt dat wel nodig. Maar hoe leg je uit wanneer je wel eerlijk moet zijn wanneer niet?’
Lees ook:
Marta en Stijn verloren hun zoon bij de geboorte: ‘‘Soms sterven baby’s nu eenmaal,’ zei de gynaecologe. We waren verbijsterd. Excuses hebben we nooit gekregen’
Hope, de dochter van Annemie Struyf: ‘Ik ben trots op mijn herkomst. De gruwelijke details hoef ik niet te kennen’
De reis met een urne van Jeroom en zijn vrienden Bockie De Repper en Jonas Geirnaert:‘Het was alsof ik mijn broer weer tot leven wekte’
‘Eerlijkheid is een belangrijke waarde in het leven van dit gezin’, zegt Els van der Wel, kindertherapeut bij praktijk Goudeerlijk. Waarden zijn bepaalde drijfveren of idealen die je belangrijk vindt als persoon of als groep. ‘Er zijn een heleboel waarden, zoals vriendelijkheid en rechtvaardigheid. Iedereen heeft zonder dat te weten een eigen top drie en dit bepaalt best veel van ons gedrag. In dit gezin wordt veel waarde gehecht aan eerlijkheid, maar het zou helpen om de aandacht te verdelen over meerdere waarden, zoals dankbaarheid of vriendschap. Zo breng je je kinderen bij dat andere waarden er ook toe doen.’
Eerlijkheid zonder te kwetsen vergt oefening
Af en toe niet helemaal de waarheid zeggen doen we vooral om onszelf beter voor te doen dan we zijn, of om iemand anders op zijn gemak te stellen of te ontzien. ‘Het is nog best lastig om goed uit te leggen wanneer je verwacht dat je kind eerlijk is en wanneer je daarvan af mag wijken’, aldus opvoedcoach en psycholoog Joyce Akse. ‘Het is iets waar je moeilijk de vinger op kunt leggen en wat oefening vergt, ook als volwassene.’
Vooral jonge kinderen kunnen zich nog niet goed inleven in hoe een opmerking op iemand anders over kan komen. Naarmate kinderen ouder worden, ontwikkelen ze hun empathisch vermogen en gaan ze andere afwegingen maken in wat ze wel of niet eerlijk zeggen. Bij de een gaat dat vanzelf, de ander heeft wat meer begeleiding en uitleg nodig. Akse: ‘Het heeft ook te maken met wat je kind zelf belangrijk vindt of hoe gevoelig hij is. Als jouw kind zich niks aantrekt wanneer een ander iets over zijn kleding zegt en hij toch wel draagt wat hij zelf mooi vindt, dan snapt hij misschien minder goed dat andere kinderen daar wel last van kunnen hebben.’
Eerlijk zijn of altijd je mening geven?
Karakter, je inlevingsvermogen, de dynamiek in het gezin, de opvoeding die je meekrijgt. Er zijn allerlei factoren die bepalen hoe je omgaat met eerlijkheid. Ouders kunnen hier volgens Van der Wel een prima gesprek over voeren met hun kinderen, aan de hand van alledaagse situaties. ‘Het is fijn dat hij dicht bij zichzelf blijft en eerlijk wil zijn. Dat vinden we ook superbelangrijk. Maar hoe vindt de jongen het als iemand tegen hem zegt dat hij zijn nieuwe voetbalschoenen lelijk vindt? Leer hem hoe je rekening kunt houden met een ander door te vertellen hoe jij hier zelf mee omgaat. Een gesprek, met oprechte nieuwsgierigheid, kan ouders leren wat er achter zijn gedrag gebeurt. Dit kun je doen door open vragen te stellen. Wat doe jij als iemand zijn best heeft gedaan een cadeautje voor je uit te zoeken en het is iets anders dan je hoopte?’
Zowel Akse als Van der Wel vinden dat er een groot verschil is tussen eerlijk zijn en altijd je mening moeten geven. Akse: ‘Tegenwoordig vinden veel mensen dat je alles mag zeggen. Ik ben het daar niet mee eens. Je hoeft echt niet altijd je mening of een oordeel te geven. Soms kun je beter even niets zeggen, je oordeel inslikken of wachten tot een ander expliciet om jouw mening vraagt. Ook dat kun je je kind leren.’
