Na één jaar Biden is Amerika vooral teleurgesteld: alles zou toch beter worden? Normaal, zelfs?

Met het presidentschap van Joe Biden zou rust, reinheid en regelmaat terugkeren in het Witte Huis. Een jaar later zijn de Amerikanen flink wat illusies armer.

De onvrede kwam in augustus. Tot dat moment had president Joe Biden van iets meer dan de helft van de Amerikaanse burgers positieve recensies gekregen. Hij had zich gepresenteerd als groots hervormer in de dop, met plannen om miljoenen kinderen uit armoede te halen en eindelijk al die afbrokkelende bruggen en wegen op te knappen.

De superrijken zouden meer gaan bijdragen, zodat minder gezinnen zich in de schulden hoeven steken om toegang te krijgen tot zorg of onderwijs. De oorlog in Afghanistan was na twintig jaar aanmodderen ook eindelijk voorbij, beloofde Biden. De troepen kwamen naar huis.

Er zouden géén beelden uit Kabul komen zoals aan het einde van de Vietnamoorlog uit Saigon, van helikopters die Amerikanen en hun personeel moeten redden uit een omsingelde stad. Biden zei het nog in juli: ‘Er zullen geen omstandigheden zijn waarin je mensen van het dak van een ambassade getild ziet worden.’

Vijf weken later evacueerde een zwarte Chinookheli personeel uit het ambassadegebouw in Kabul. Beelden van wanhopige Afghanen die uit het landingsgestel van een vertrekkend vliegtuig vielen, gingen de wereld over.

Keerpunt

Het werd een ‘onuitwisbare vlek’ op het presidentschap van Joe Biden, oordeelde Ryan Crocker, voormalig Amerikaans ambassadeur in Afghanistan voor de regering Obama, waarvan Biden ook deel uitmaakte. Hij sprak na de chaotische terugtrekking van de Amerikaanse troepen met de lokale krant in zijn woonplaats Spokane (in de staat Washington) over Biden. ‘Ik heb een aantal ernstige vragen over zijn vermogen om onze natie als opperbevelhebber te leiden. Dat hij dit zo verkeerd heeft gezien, of, erger nog, dat hij heeft begrepen wat er waarschijnlijk zou gebeuren, maar het hem niet kon schelen.’

Het was een keerpunt in het eerste jaar van Bidens presidentschap. De populariteitsscores van de president maakten een duikvlucht. Biden was in november 2020 gekozen met meer stemmen dan al zijn voorgangers – ruim 81 miljoen – maar hier hadden al die mensen niet voor gekozen. Het Witte Huis zou onder Biden toch kalm en competent zijn?

Zo had Biden zichzelf verkocht in de campagne. Hij had een schat aan ervaring op het wereldtoneel. Hij was bovendien saai – en dat was precies waarom hij won. De Amerikaanse kiezer wilde ouderwets rust, reinheid en regelmaat in het Witte Huis na de tumultueuze Trump-jaren.

Maar het vertrek uit Afghanistan bracht chaos en een internationale afgang. Van de coronavrije zomer die Biden had beloofd, kwam ook al weinig terecht. De deltavariant deed de virusangst weer groeien, in veel steden stegen moordcijfers rap en consumenten schrokken van stijgende prijzen. Waar was de stabiliteit? Alles zou toch beter worden? Normaal, zelfs?

Diepe politieke polarisatie

Die onvrede is gebleven. Bidens scores zijn lager dan die van al zijn voorgangers sinds 1945 na een jaar, behalve Donald Trump. Dat is deels het gevolg van de diepe politieke polarisatie in de VS – Republikeinen zullen Biden met de nek aankijken, wat hij ook doet, zoals dat omgekeerd ook vaak het geval is. De president die campagne voerde als de man die het land weer bij elkaar zou brengen is er niet in geslaagd de kloof te verkleinen.

En zo zijn er veel openstaande beloftes, ondanks een flinterdunne meerderheid voor zijn partij in het Congres. De gigantische uitbreiding van sociale voorzieningen die Biden aankondigde, is daar afgeschoten door één cruciale senator uit zijn eigen partij. De politie is niet hervormd, wat zou gebeuren om onnodig gewelddadige agenten aan te pakken. Kiesrecht is nog niet beter gewaarborgd, nu veel zorgen bestaan over staten die stemmen moeilijker maken met wetten om vermeende ‘fraude’ uit te roeien.

Biden wil de relatie met Rusland stabiliseren, maar Russische troepen staan dreigend aan de Oekraïense grens, klaar voor een invasie. Migranten en asielzoekers zouden humaan en rechtvaardig worden behandeld, maar Biden worstelt met de grote groepen mensen die zich aan de zuidgrens melden en stuurt hen nog steeds vaak weg zonder de kans een asielaanvraag te starten. De beloofde verblijfsvergunningen voor 11 miljoen immigranten die al jaren zonder papieren in de VS wonen lijken in het Witte Huis vergeten.

Gevangen in hoge verwachtingen

Er is ook heus van alles wel gelukt. Biden heeft een pot met coronahulpgeld van bijna 2000 miljard dollar gecreëerd. Hij wist de grootschalige investeringen in bruggen, wegen en treinrails die Trump niet van de grond kreeg wél te regelen, met steun van enkele leden van de Republikeinse partij die zijn plannen op zo veel andere terreinen dwarszit. Hij benoemde een bijna-recordaantal rechters en de werkloosheid staat op een comfortabel lage 4,2 procent.

Maar dat neemt het idee dat de boel vastzit, zoals politicoloog Corey Robin het noemde in The New York Times, niet weg. Hij beschreef het gevoel rond bijvoorbeeld klimaat en bestrijding van ongelijkheid zo: “Hoe hoog zijn uitgaven ook zijn, ze komen lang niet in de buurt van het oplossen van de problemen die ze moeten aanpakken.”

Dat zijn presidentschap voelt als een teleurstelling is niet helemaal Bidens schuld, vindt Robin. Biden is een ‘gevangene van hoge verwachtingen’, stelt hij. Bovendien zitten de omstandigheden niet mee. Over de leveringsproblemen en inflatie die burgers zo ontevreden maken heeft Biden weinig controle. Het coronavirus is ook maar beperkt te temmen.

‘Presidenten worden vaak beloond voor hun aanwezigheid in goede tijden, of ze die nou veroorzaakt hebben of niet,’ vond commentator Fareed Zakaria. In The Washington Post: ‘In het geval van Joe Biden heeft hij zijn werk overwegend gedaan met intelligentie en fatsoen. Maar hij betaalt de prijs voor de gecompliceerde tijd waar we in leven.’

Agenda vlot trekken

Het pessimisme over Bidens prestaties heeft serieuze consequenties voor zijn partij. De Democraten verloren in november gouverneursverkiezingen in Virginia, een staat waar Biden vorig jaar nog won. Ze vrezen dat het een voorbode is voor de Congresverkiezingen, eind 2022. Dan kunnen ze de macht in het Congres verliezen aan Republikeinen. Dat zou het voor Biden haast onmogelijk maken om zijn agenda nog vlot te trekken.

Zijn partij wordt ook al nerveus over de volgende presidentsverkiezingen, in 2024. Biden wordt meer en meer gezien als een potentieel blok aan het been. Amerikaanse media beginnen lijstjes met mogelijke vervangers te publiceren. Bidens woordvoerder reageert steevast met de mededeling dat het zijn ‘intentie’ is om zich weer kandidaat te stellen.

Hij zou zichzelf irrelevant maken als hij nu al aangeeft dat hij niet meedoet, dus gelooft niet iedereen dat hij echt kort voor z’n 82ste verjaardag aan een tweede termijn wil beginnen. Volgens The Washington Post kon een anonieme Democraat die betrokken is bij campagnes onder zijn gesprekspartners uit de afgelopen weken ‘niet één persoon bedenken die de mogelijkheid dat Biden zich weer kandidaat stelt als reëel beschouwt’.

(HP)