Duizend bommen en granaten: het nucleaire opbod
Poetin dreigt met kernwapens: ‘Een kernraket vliegt in 10 minuten van Rusland naar België’
Worden Finland en Zweden lid van de NAVO? Het antwoord op die vraag kan van groot belang worden, ook voor ú, want de Russische president Vladimir Poetin dreigt met het inzetten van kernwapens in de Oostzee moest de NAVO de twee landen opnemen. Rusland heeft 6.000 kernwapens ter beschikking en vormt samen met de Verenigde Staten de grootste nucleaire macht op onze planeet. Moeten ook wij om jodiumpillen? We vroegen het Tom Sauer, professor internationale veiligheid.
HUMO Hoe groot is de kans dat er een atoombom op België valt?
TOM SAUER (professor internationale veiligheid Universiteit Antwerpen) «Ik vrees dat we rekening moeten houden met een worstcasescenario. Poetin denkt en handelt niet rationeel. Hij is duidelijk geen meesterstrateeg. Hoewel analisten voorspelden dat een inval in Oekraïne een fiasco zou worden, zette hij toch door met zijn plannen. Ik zie niet in waarom hij nu plots wel lucide zou handelen en géén kernwapens zou inzetten. Hij is 70 en heeft niets meer te verliezen.
»Meer nog: de Russische militaire doctrine schrijft het gebruik van kernwapens expliciet voor. Als de belangen van Rusland op het spel staan, worden kernwapens ingezet, met de bedoeling de vijand af te schrikken en terug te dringen.
»We weten nochtans wat een grootschalige kernoorlog zou betekenen: een nucleaire winter voor de hele planeet. Het zonlicht zou geblokkeerd raken, de temperatuur op aarde zou stevig dalen, landbouw zou steeds moeilijker worden, er zouden hongersnoden ontstaan en hele ecosystemen zouden ontregeld raken. Er vallen gegarandeerd honderden miljoenen doden.
»Net daarom hadden we al decennia geleden alle kernwapens moeten ontmantelen. Maar er wordt nog steeds geschermd – ook hier, door bijvoorbeeld Theo Francken (N-VA) – met het argument dat kernwapens voor terughoudendheid en dus voor vrede zorgen. Dat klopt niet.»
LEES OOK:
Olena Zelenska, de vrouw van Zelenski: ‘Ik was buiten mezelf van woede toen ik hoorde dat ik op de dodenlijst van Poetin sta’
Wat er gebeurt als Poetin toch een kernoorlog begint: dit zijn de drie scenario’s
De 7 hoofdzonden van Zelenski: ‘Vladimir Poetin dacht dat hij met een clown te maken had. Hij heeft zich schromelijk vergist.’
De 7 hoofdzonden van Vladimir Poetin: ‘Hij kan niet omgaan met kritiek. Elke aanval op Rusland beschouwt hij als een aanval op zijn persoon’
HUMO Wanneer staan volgens Poetin de vitale belangen van Rusland op het spel?
SAUER «Als de oorlog uit Poetins handen dreigt te glippen, is hij wellicht op z’n gevaarlijkst. Stel je maar eens voor dat Rusland moet terugtrekken na een totaal geflopte invasie. Dat zou een enorm gezichtsverlies beteken. Om de situatie te keren zou Poetin in zo’n geval volgens mij zeker naar kernwapens kunnen grijpen. Er vertrekt heus niet morgen een kernraket richting Brussel, maar de eerste stapjes zijn wel gezet.»
HUMO Brussel is het hart van de NAVO en de EU.
SAUER «Inderdaad. Als één Russische Topol-raket richting het NAVO-hoofdkwartier in Evere wordt afgevuurd, vallen meteen 500.000 doden en 500.000 gewonden. Er zullen op dat moment minder dan 2.000 intensive care-bedden beschikbaar zijn in België, aangezien de ziekenhuizen en artsen in het Brusselse geliquideerd zullen zijn. En wat als hij de resterende 5.999 kernwapens ook lanceert?»
HUMO Heeft Rusland echt 6.000 kernwapens?
SAUER «Ja. Rusland is samen met de Verenigde Staten de belangrijkste nucleaire grootmacht op aarde.
»Kernwapens zetten alle ander zwaar geschut compleet in de schaduw. Je moet weten: de atoombom van Hiroshima had een kracht van 14 kiloton. Dat is zo’n 1.000 keer krachtiger dan de zwaarste conventionele wapens die tijdens de oorlog in Afghanistan zijn ingezet.
»De kernwapens die Rusland en de VS vandaag bezitten, zijn nóg eens veel verwoestender. De wapens die Poetin sinds kort op Europa gericht heeft, zijn 50 keer krachtiger dan de bom op Hiroshima.»
HUMO Kunnen we ons wel beschermen tegen zo’n bom?
SAUER «Niet echt. Het rakettenschild van de NAVO zal geen redding brengen. Het gaat allemaal razendsnel. Amper 10 minuten na de lancering van zo’n raket volgt de impact al in België. De eerste doden vallen door de explosie. Er ontstaat een gigantische vuurbal, en na enkele seconden verpulveren schokgolven met 400 kilometer per uur alle gebouwen in een ruime straal. Nog verder vallen doden en gewonden door derdegraadsbrandwonden. Vele kilometers buiten Brussel vallen bijkomende slachtoffers door glas dat springt en in het rond vliegt. Het laatste kernwapen dat in openlucht getest werd, de Tsar Bomba van de Sovjet-Unie in 1961, deed 900 kilometer verder nog glas springen – dat is de afstand van Brussel tot de Côte d’Azur.
»En dan is er nog de radioactieve straling. Wie de eerste impact overleeft, moet zo snel mogelijk naar een schuilkelder, of een gewone kelder die goed is afgesloten van de buitenlucht. Maar ik zou er niet gerust op zijn. Hoelang moet je in zo’n kelder blijven? Zodra je naar buiten gaat, kom je in de straling terecht.»
HUMO Gelukkig hebben we jodiumpillen.
SAUER (lacht) «Tja. Die werken alleen tegen jodium, niet tegen de andere schadelijke stralen in de lucht. En ze werken dan ook nog eens alleen voor jonge mensen én als ze op precies het juiste moment worden ingenomen.
»Ik zou trouwens niet alleen rekening houden met een aanval op Brussel, maar ook op Limburg. In Kleine Brogel liggen Amerikaanse kernwapens, dus dat is ook een doelwit.»
HUMO Zijn we in een gevaarlijk nucleair opbod beland?
SAUER «Absoluut. De eerste stap in zo’n opbod is laten weten dat je over kernwapens beschikt. De volgende stap is duidelijk maken dat je die wapens durft te gebruiken. Het Kremlin ging onlangs nog een stap verder: het liet weten dat de nucleaire raketten in verhoogde staat van paraatheid waren gebracht. De laatste keer dat dat was gebeurd, was in de jaren 80.
»Wat gebeurt er straks? Als Poetin zich in een hoek gedreven voelt, zou een aanval kunnen volgen op Oekraïens grondgebied met kleine, tactische kernwapens, of op NAVO-buurlanden die te veel weerwerk bieden, zoals Polen. Dan is het maar de vraag hoe de NAVO zal reageren. De ultieme escalatie voor Poetin is een kernaanval op strategische doelwitten. En dan komt België, als hoofdkwartier van de NAVO, jammer genoeg al snel naar voren als belangrijke kandidaat.
»De vraag is: waar eindigt het? Volgens de theorie van de nucleaire afschrikking moeten we als NAVO terugslaan, waardoor je in een opbod terechtkomt waarin kernraketten over en weer worden geschoten, en dan mag je een kruis maken over de leefbaarheid van de volledige planeet.
»De enige échte oplossing voor de veiligheid van de wereldbevolking is totale ontwapening.»
HUMO Oekraïne is het land van Tsjernobyl. Dat roept weinig prettige herinneringen op.
SAUER «Er zijn nog niet veel oorlogen gevoerd in een land met zoveel kerncentrales als Oekraïne. Dat maakt het risico op een ramp veel groter. In principe zijn er internationale afspraken dat kerncentrales nooit aangevallen mogen worden.»
JAN VAN DE PUTTE (Greenpeace België) «En toch hebben Russische soldaten zware projectielen afgevuurd vlak bij de grootste kerncentrale van Europa, in Zaporozje, uit onwetendheid of onkunde.»
HUMO Wat zijn de risico’s van een oorlog in de buurt van kernreactoren?
SAUER «Reactoren kunnen ontploffen. Dat is in 1986 gebeurd in Tsjernobyl, en recenter in Fukushima.»
VAN DE PUTTE «Als de nucleaire brandstofstaven niet meer afgekoeld kunnen worden, krijg je na een tijdje een meltdown, waarbij grote hoeveelheden radioactief materiaal vrijkomen. Als de stroom in zo’n centrale uitvalt, komt het koelproces in de problemen.»
HUMO In Tsjernobyl viel de stroom recent al twee keer uit. En twee weken geleden brak er brand uit in Zaporozje, nadat Russische soldaten de centrale op gewelddadige wijze hadden ingenomen. Onlangs waren er weer explosies te horen in de buurt.
VANDE PUTTE «Er zijn in Zaporozje zelfs explosies geweest in de kerncentrale. Er is aanzienlijke schade aan twee reactoren. Er is veel meer aan de hand dan tot nu toe in het nieuws is gerapporteerd.»
HUMO Wat gebeurt er bij een kernramp in Zaporozje?
VANDE PUTTE «De radioactieve golf die vrijkomt, zal zware besmettingen veroorzaken in de ruime omgeving. Veel hangt af van de windrichting. Wellicht wordt de golf naar het oosten geblazen: richting Donbas en Loehansk, maar ook verder in Rusland. De troepen van Poetin spelen dus ook met de veiligheid van hun eigen landgenoten.»
HUMO Wat met België?
VANDE PUTTE «Zelfs bij een ernstig nucleair ongeluk is de ernstigste straling beperkt tot enkele honderden kilometers rond het rampgebied. Alleen bij uitzonderlijke weersomstandigheden kan de wolk tot bij ons waaien.»
HUMO Durft Rusland op korte termijn een kernwapen afvuren op Oekraïne?
SAUER «Poetin kan alvast geen gigantische atoombom op Oekraïne laten vallen, want als de wind verkeerd zit, draagt Rusland daar zelf de gevolgen van. Maar een kleinere, tactische bom à la Hiroshima op pakweg Kiev behoort wel tot de mogelijkheden. Daar heeft Rusland geen last van. Maar dan spreken we, net als in Brussel, over vele duizenden doden en een radioactieve wolk die erg ver reikt.»
(Dit artikel verscheen origineel in Humo op 24 maart 2022)
