Pussy Riot in België: ‘Wat nu gebeurt, is niet genoeg. Als Harry Potter verdwijnt uit Rusland, zal dat de economische situatie niet veranderen’

Vanuit de cel, recht op tour. De politiek activiste en oprichtster van Russische punkgroep Pussy Riot, Maria Aljochina (33), deed het. Ze stond ooit te protesteren in een kerk en werd door Poetin al een gevangenis ingezet, maar vanavond staat ze met haar band in Het Depot in Leuven. ‘Elke revolutie begint met een keuze: blijf ik binnen of onderneem ik actie.’

“Ik leef nog. Dat is toch goed nieuws?” Dat gortdroge antwoord geeft Aljochina wanneer we haar vragen hoe het met haar gaat. Hoewel ze met die uitspraak vooral verwijst naar alle mensen die nu sterven in Oekraïne - zelf zegt ze niet te vrezen gedood te worden - zet het meteen de toon voor dit gesprek.

Aljochina heeft er een moeilijke tijd opzitten. Wie de praktijken van Russisch president Vladimir Poetin aan de kaak wil stellen, moet sowieso continu over zijn schouder kijken. Dit jaar is dat nog meer het geval: Aljochina werd begin februari nog gearresteerd, voor de zesde keer in een jaar tijd. Toch koos ze meteen na haar vrijlating om op tournee te trekken met Pussy Riot, de groep die ze in 2011 mee hielp oprichten.

In het Westen kennen we Pussy Riot vooral als punkgroep, al is het eigenlijk een collectief van vrouwelijke kunstenaars die performances houden. Ze vergaarden bekendheid door in 2012 een dienst te verstoren in de Christus Verlosserkathedraal in Moskou voor de videoclip van het lied ‘Mother of God, Drive Putin Away’. Later dat jaar werd Aljochina samen met twee andere leden veroordeeld tot twee jaar gevangenschap in een fel gemediatiseerd proces.

Nu loopt er voor de tweede keer een rechtszaak tegen haar. Toch besloot ze het land te verlaten en op tour te trekken “om me uit te kunnen spreken tegen Poetin en te kunnen spreken over de huidige situatie in Rusland”, zegt Aljochina. “Ik wil dat onze liedjes gehoord worden, zo luid mogelijk.”

De tour is gebaseerd op uw memoires en vertelt het verhaal van Pussy Riot. Waarom vindt u het zo belangrijk dat verhaal te vertellen?

“Het is meer een manifest maar ja, Riot Days vertelt het verhaal van de eerste actie tot en met de laatste dag dat ik in de gevangenis zat. Ik vind het belangrijk omdat het verhaal gaat over keuzes maken: blijf ik binnen of onderneem ik actie? Elke revolutie of verandering begint met die keuze. Daarom vind ik het belangrijk om te vertellen over mijn keuze. Het heeft geen zin om te wachten op een nieuwe leider om verandering teweeg te brengen. Dat kunnen we zelf.

“Dat die keuze niet evident is? Ik zat dit jaar zestig dagen in de cel, mét enkelband. Het is een redelijk gekke situatie geweest dus. Al is dat nu allemaal normaal in Rusland.”

Hoe bedoelt u?

“Nadat de oorlog startte, heeft de Russische regering een wet gestemd die het illegaal maakt om de oorlog in Oekraïne een oorlog te noemen. Russen moeten het ‘een speciale operatie’ noemen. Wie het toch een oorlog noemt, riskeert tot vijftien jaar cel.

“Maar er is meer. Russen mogen ook geen foto’s posten op sociale media van Marioepol of Boetjsa. Ook daar riskeer je tot vijftien jaar cel mee. Wie oproept tot meer sancties tegen Rusland, Poetin en de oligarchen kan tot drie jaar cel krijgen. Die nieuwe wet is overigens niet zomaar een drukkingsmiddel: er vliegen echt veel mensen in de gevangenis.”

Hoe groot is de steun voor Poetin in Rusland?

“Dat is een moeilijke vraag. Officiële statistieken zijn niet te vertrouwen: in een totalitaire staat durft niemand echt te zeggen wat ze denken van zodra ze een camera of microfoon zien.

“Natuurlijk zijn er mensen die de ‘speciale operatie’ steunen. Maar zij maken zeker niet de meerderheid van de bevolking uit. De ruime meerderheid van de Russen kan het weinig schelen, dat is het fucking probleem. Stel je voor: je wordt wakker met foto’s van de bombardementen in Kiev of de onschuldige burgers uit Boetsja die neergeschoten werden. Maar als je de straat opgaat in Moskou, zie je mensen gewoon een koffie drinken op het terras of kletsen over koetjes en kalfjes. Daar kan ik niet bij.”

Merken gewone Russen iets van de sancties of hebben enkel oligarchen daar last van?

“Ook gewone mensen. Ik kan enkel over Moskou spreken, waar ik zelf woon. Er zijn verschillende kleine zaken en winkels gesloten nadat bedrijven het land verlieten door de economische sancties.

“Maar we kennen allemaal het voorbeeld van Wit-Rusland: dat land leeft al dertig jaar onder sancties. Toch draait het nog altijd. Daarom zeg ik: wat nu gebeurt, is niet genoeg. Als Harry Potter verdwijnt uit Rusland, zal dat de economische situatie niet veranderen. Ik denk dat er een embargo moet komen op olie en gas. Alleen dan verliezen oligarchen en de staat inkomsten en kunnen er minder wapens gekocht worden om Oekraïne aan te vallen.”

Wat is het belang van het overwinningsfeest van 9 mei, dat in de westerse pers veel aandacht krijgt?

“Poetin gebruikt de herinnering aan de overwinning in de Tweede Wereldoorlog als de belangrijkste mythe van dit regime. Daardoor heeft hij ook zelf continu een oorlog nodig. Hij zoekt permanent naar de overwinning tegen de nazi’s en fascisten. Het regime noemt mij en mijn groep nazistisch: daarom zat ik tweemaal in de cel. Wat dus niet klopt, net zoals Oekraïne niet nazistisch is.

“Ook bestaat de vrees dat de viering van die datum gepaard zal gaan met een grote mobilisatie van troepen. Ik heb zelf een partner en een zoon. Die laatste is nog geen vijftien jaar, dus hij zou niet opgeroepen worden. Maar ik wil niet dat hij in zo’n klimaat opgroeit. Het zou een nachtmerrie zijn.”

(DM)