Wie de wapendoden in de VS op een rij zet, kan maar één duidelijke conclusie trekken

Na de zoveelste dodelijke schietpartij op een Amerikaanse school luidt - ook voor de zoveelste keer - opnieuw de vraag of de wapenwetten in de VS niet dringend verstrengd moeten worden. Het debat zit muurvast, bovendien is het in de meeste gevallen aan de staten zelf om de wetten aan te passen. Nochtans tonen de cijfers aan: hoe lakser de wapenwetten, hoe meer wapendoden.

Weinig principes die voor een Amerikaan zo heilig zijn als het absolute recht op wapenbezit en wapendracht. Het is het Tweede Amendement van de Amerikaanse Grondwet dat dat recht garandeert. Letterlijk luidt de tekst: ‘Aangezien een goed geregelde militie nodig is voor de veiligheid van een vrije staat, zal geen inbreuk worden gemaakt op het recht van het volk om wapens te bezitten en te dragen.’

Die zin verbiedt de overheid om het recht op het bezitten en dragen van wapens te schenden. Maar de grote vraag die de VS al tientallen jaren bezig houdt, is of het artikel uit 1791 in een moderne samenleving met steeds zwaardere wapens nog steeds onverkort van toepassing moet zijn.

Background check

Voor de Republikeinse meerderheid in Texas, vertegenwoordigd door gouverneur Gregg Abbott, is het antwoord op die vraag duidelijk nog ja. Veel regels rond wapenbezit worden in de VS op staatsniveau geregeld, en Texas kent op dat vlak een van de meest lakse wetten van heel het land. Meer zelfs: Abbott maakte ze vorig jaar nog wat vrijer. Sinds 1 september 2021 heeft een meerderjarige in de staat geen expliciete toestemming meer nodig om openlijk een handvuurwapen te dragen in het publiek. Ook op scholen en universiteiten mogen wapens gedragen worden.

Wie een wapen wil kopen heeft er evenmin toestemming van de staat voor nodig, en bij de private verkoop van wapens hoeft er geen achtergrondcontrole - de veelbesproken background check - van de koper uitgevoerd te worden. Wie welk wapen koopt, wordt nergens geregistreerd, er is geen ban op aanvalswapens. Enkel volautomatische wapens en zogenaamde ‘bump stocks’ die semi-automatische wapens sneller doen vuren, zijn door nationale wetten net als in de rest van de VS verboden voor private eigenaars.

Score F

Het Giffords Law Center, een denktank die onderzoek doet naar wapengeweld en ijvert voor strengere wetten, geeft Texas daarmee samen met 23 andere staten een score ‘F’, verwijzend naar de laagst mogelijke graad van wapenrestricties. Met 14,2 wapendoden per 100.000 inwoners vorig jaar doet Texas het bovendien net slechter dan het gemiddelde in de VS (tekst loopt verder onder tabel).

De staat met de strengste wapenwetten is Californië, en die telt van alle 50 staten ook het zevende minste aantal wapendoden. Wie er een wapen wil kopen moet eerst toestemming krijgen van de overheid, zich registreren en een wachttijd doorlopen, verkopers moeten een achtergrondcontrole uitvoeren, aanvalswapens zijn verboden, elke verkoop wordt geregistreerd, en wapens mogen meestal niet in het openbaar gedragen worden. Ook andere kuststaten, vaak die met een Democratische meerderheid, kennen strenge voorwaarden vooraleer iemand nog maar een handvuurwapen kan kopen.

De macabere rankings van wapendoden per staat die het Giffords Law Center en andere onderzoeksinstituten elk jaar opmaken, tonen dan ook een niet te ontkennen trend: staten met de strengste wapenwetten kennen gemiddeld (veel) minder wapens en ook veel minder wapendoden.

Die logische vaststelling maakt het debat in de VS er echter niet minder gepolariseerd op. Wapenbezit staat in de grondwet, en die grondwet is heilig, punt. Tegenstanders van verstrengingen argumenteren dat wie slechte bedoelingen heeft altijd aan een wapen zal geraken. De beste oplossing voor een ‘bad guy' met een wapen is in hun ogen dan ook een 'good guy' met een wapen. Dat de kans op wapengeweld daarmee alleen maar toeneemt, is volgens hen klinkklare onzin.

‘Gewoon fout’

Ook president Joe Biden vroeg zich gisteren af waarom zware schietpartijen zoals die van gisteren dan enkel in de Verenigde Staten met dergelijke frequentie gebeuren. ‘Waarom zijn we bereid te leven met dit bloedbad?’, zo klonk het. De president noemde het idee dat een achttienjarige in een wapenwinkel twee aanvalswapens kan kopen ‘gewoon fout’. Zijns inziens kan niet elke schietpartij worden vermeden met strengere wapenwetten, maar zullen ze wel een positief effect hebben. ‘Het is tijd om deze pijn om te zetten in actie’, besloot hij.

Toch is de kans dat er op korte termijn op het federale vlak iets zal veranderen bijzonder klein. Als Democratische presidentskandidaat beloofde Biden om strengere wapenwetgeving door te voeren om de tienduizenden jaarlijkse doden door vuurwapens in het land te verminderen. Maar de kwestie zit muurvast en de meerderheid van de Democraten in de Senaat is te klein om zelf verstrengingen door te duwen. Bovendien zijn ook niet alle Democraten er voorstander van. Volgens Biden is de stilstand ook deels te wijten aan de machtige wapenlobby, die vooral in landelijke, dunbevolkte staten invloedrijk is. Die staten, waar wapenbezit wijdverbreid is, hebben een onevenredig grote vertegenwoordiging in de Senaat.

Compromis

In het Huis van Afgevaardigden werd vorig jaar wel een wet goedgekeurd om achtergrondcontroles van potentiële kopers te verplichten bij elke wapenverkoop. Nu moeten enkel verkopers met een licentie zo’n controle uitvoeren, bij een private verkoop hoeft dat niet. In de Senaat ligt het voorstel sindsdien stil bij gebrek aan steun. Gevraagd naar de huidige status van het voorstel vroeg Democratisch senator Joe Manchin zich cynisch af ‘hoe we ooit genoeg stemmen voor eender wat gaan krijgen als we het voorstel Manchin-Toomey er nog niet doorkregen’.

Manchin verwees daarmee naar zijn eigen voorstel uit 2013 dat achtergrondcontroles enkel voor commerciële verkopen (ook door private eigenaars op bijvoorbeeld wapenshows) zou verplichten, maar niet voor individuen die later hun wapens aan vrienden of familie zouden doorverkopen. Hoewel het een weinig verregaand compromis was tussen Democraten en Republikeinen, strandde het toch in de Senaat waar een meerderheid van 60 van de 100 stemmen nodig is om de meeste wetgeving aan te nemen.

(DM)