Jörgen Oosterwaal: Telefoon op zondagavond

Aanvankelijk wilde ik kraanman worden, vervolgens revolutionair, uiteindelijk belandde ik in de journalistiek. Daar waren twee redenen voor: Humo en Guy Mortier. Telkens als mijn ouders in deze contreien vertoefden – ik ben een schipperszoon – kochten ze Gazet van Antwerpen, Schuttevaer en Humo.

Als prille puber raakte ik al snel verslingerd aan de scherpe interviews, de onthullende dossiers en de dwarse denkers, aan de hilarische koppen, aan ‘Open Venster’ en ‘Uitlaat’. Ik leerde Eduardo Galeano (‘De aderlating van een continent’) kennen, en Thomas Palasthy (de vierdagenweek), Breyten Breytenbach en Ulrike Meinhof, Protea en Pro Vita, en de strapatsen van de Spekpater. Het waren de wonderjaren van de journalistiek. En van het vraaggesprek.

De nieuwe interviewer was, om het met Simon Carmiggelt te zeggen, een met pittige meningen volgepropt jongmens, dat zich telefonisch tot een aan de weg timmerende bejaarde wendde, met behulp van niet gemeende beleefdheid de toegang tot diens woning forceerde en hem, eenmaal daarbinnen, via suggestieve, prikkerige vraagjes poogde te brengen tot antwoorden, die zonneklaar bewezen dat de betrokkene een enorme sul was die zeer ten onrechte nog niet was overleden.

Zo’n jongmens wilde ik wel worden. Dus begon ik als een bezetene te lezen. Van Vrij Nederland-coryfee Bibeb (Humo was ook een pionier in het doorpubliceren van de beste buitenlandse verhalen) leerde ik dat een goede interviewer veel vertrouwelijke zaken over zichzelf moet vertellen zodat de geïnterviewde automatisch hetzelfde gaat doen, Frénk van der Linden excelleerde door zijn dossierkennis en zijn brutaliteit, Guy Mortier stelde de onafhankelijkheid centraal. En de Cognac Napoleon. “Schenkt de gastheer zeer karig in dan is hij een zak en moet hij gekraakt worden. Stouwt hij je ongeveervol met alcohol dan tracht hij in het gevlij te komen en moet hij gekraakt worden. Doet hij gewoon kalm aan dan moet hij ook gekraakt worden, want tenslotte laat je je door zulke details niet vangen en moet je iedereen op gelijke voet behandelen. Echte rotten in het vak gaan soms zover nog lekker even in de brievenbus van de geïnterviewde te plassen, maar een regel is dit niet.”

De status van ‘echte rot’ heb ik nooit bereikt, maar in de bijna dertig jaar dat ik al met Guy samenwerk – op een zondagavond in februari 1995 kreeg ik het bevrijdende telefoontje: of ik voor Humo de politieke interviews wilde komen maken – heb ik ontzettend veel van hem geleerd: eerst als journalist, daarna als hoofdredacteur, tegenwoordig als creatief directeur. Niet dat hij me apart nam om me geduldig de knepen van het vak bij te brengen. Guy is geen man van veel woorden, en zijn kunst om te delegeren zal zelden geroemd worden. Maar hij gaf altijd en overal het goede voorbeeld.

Leading by example: het staat in alle managementboeken maar het wordt zelden toegepast. Guy koesterde talent, kon zijn ego makkelijk opzijschuiven, liet het belang van het blad altijd primeren. Hij was dikwijls de eerste en altijd de laatste op de redactie, vakanties waren voor hem een curiosum, de Cogels-Osylei was zijn tweede kantoor. En dan vergeet ik het allerbelangrijkste nog: de liefde voor taal en humor. En dat de werkweek begint op zondagavond.

Van zijn lijfspreuk is overigens ooit een succesvol tv-programma gemaakt: ‘Alles kan beter’.

Ook al is ons beroep behoorlijk verburgerlijkt, valt er al eens een uitnodiging van het koninklijk paleis op de deurmat en is Humo inmiddels een klein onderdeel van het grote DPG-concern geworden: dankzij leermeesters als Guy Mortier zal ik er altijd van doordrongen blijven dat je als journalist alle milieus frequenteert, maar nergens bij hoort en aan niks of niemand schatplichtig bent. Ni Dieu ni maître. Alleen de waarheid is belangrijk. En het onvermogen om saai te zijn.

Merci, Guy!