KVS-directeur Michael De Cock: ‘Ik heb Paris Hilton in een golfwagentje van Tomorrowland naar de KVS gereden’

Michaël De Cock (50), artistiek leider van KVS in Brussel en de luidste stem in zijn sector, speelt in z’n vrije tijd weleens privéchauffeur voor Paris Hilton, maar zijn prioriteit blijft cultuur hoog op de agenda plaatsen, zeker één jaar voor de verkiezingen. In zijn pas verschenen boek ‘Alleen verbeelding kan ons redden’ schopt hij de politiek een cultureel geweten. ‘De politiek vindt cultuur niet-essentieel vertier voor de bourgeoisie.’

Michael De Cock vierde vorig jaar zijn 50ste verjaardag, maar dat hield hem afgelopen zomer niet tegen om tien dagen lang op Tomorrowland rond te lopen. Een mens doet weleens vreemde dingen tijdens z’n midlifecrisis, maar dít?

MICHAEL DE COCK (lacht) «Ik heb mijn midlifecrisis al beleefd op mijn 17de, hoor. Ik was een oude ziel in een jong lichaam. Ik ben nogal toevallig op Tomorrowland terechtgekomen: mijn partner, een sopraan, trad er elke avond op. Via haar heb ik een backstagepasje gekregen, officieel omdat ik haar chauffeur ad interim was.»

HUMO En, wat vond je ervan?

DE COCK «Het was een indrukwekkende, soms zelfs overrompelende ervaring. Ik ben in de buurt van Boom geboren, maar toch was het alsof ik me op een andere planeet bevond. Een avondje Tomorrowland voelt als een exorcistisch ritueel dat schippert tussen sciencefiction, erotiek en religie: de dj’s zijn de priesters die hun volk bezweren, het hoofdpodium is het altaar dat de gelovigen naar zich toe zuigt. Natuurlijk is bijna alles plastic, kitsch en nep, maar ik heb zelden zo’n visueel spektakel aanschouwd.

»En wat me nog meer opviel: ik heb nog nooit in mijn leven zoveel blije mensen samen gezien als op Tomorrowland. Ook niet op een rockconcert, bijvoorbeeld. Mensen komen uit alle uithoeken van de wereld naar hier voor een happiness experience.»

HUMO Backstage zag u alle groten van het wereldje, zoals Dimitri Vegas & Like Mike en Steve Aoki.

DE COCK «De meesten kende ik helemaal niet. Op een avond zei een cameraman: ‘Het is toch ongelofelijk wie hier allemaal rondloopt!’ Hij wees naar een tengere vrouw die een eindje verderop stond: Paris Hilton. Ik had haar helemaal niet herkend zonder haar flamboyante zonnebril. Ze was in Boom om plaatjes te draaien, of ten minste om eens op het podium te verschijnen. Ik was wel een beetje star-struck, ja.

»We raakten aan de praat bij de toiletten. Ze wilde weten wat ik in godsnaam op Tomorrowland te zoeken had: ze had meteen in de smiezen dat ik niet thuishoorde in dat universum. Ik zei dat ik een chauffeur was, maar dat geloofde ze niet (lacht). Toen ik vertelde over mijn werk bij KVS, zei ze: ‘Take me there.’ Toen ben ik dus met Paris Hilton van Boom naar Brussel gereden. De batterij van haar gsm was leeg, haar entourage wist niet waar ze uithing.»

HUMO Correctie: u reed in een gólfwagentje naar Brussel.

DE COCK (lacht) «Inderdaad. Normaal gesproken sta je vanuit Boom op een kwartiertje in het centrum van Brussel, maar in dat golfkarretje deden we er een uur over. Ik meed de A12 zoveel ik kon, maar soms had ik geen andere optie, en dan reed ik over de pechstrook. Ik hoef je niet te vertellen dat we heel wat verwonderde blikken hebben gekregen. Maar ook voor mij was het een surreële ervaring.»

HUMO Wat voor iemand is ze?

DE COCK «Ze speelde duidelijk een rol, ze sprak zelfs met een gefingeerd stemmetje. Ik vond haar naadloos passen in de Tomorrowland-wereld: ze is een schepsel uit een ander universum, een soort Andy Warhol-kunstwerk. Voor de rest is ze zoals iedereen: ze zat zich te pletter te vervelen in de backstage, dus wilde ze iets nieuws beleven. Een privérondleiding in KVS, bijvoorbeeld (lacht).

»Ze heeft me ook verteld dat ze van plan was een biografie uit te brengen: ‘Paris, The Whole Story’. Of die titel niet beter kon, vroeg ik. ‘Wat dacht je van ‘Paris, The Memoir’?’ Ze knikte goedkeurend en sloeg de naam op in haar gsm. Enkele maanden geleden is het boek uitgekomen. Met mijn titel (lacht).»

HUMO In ‘Alleen verbeelding kan ons redden’ schrijft u dat u samen met Paris Hilton een joint hebt gerookt op het dakterras van KVS. Echt?

DE COCK «Ik vond Paris Hilton zo interessant omdat ze zonder vooroordelen naar mijn verhaal luisterde. Ik heb haar uitgelegd wat KVS is, wat cultuur in mijn ogen betekent, hoe ik heb moeten strijden tijdens de coronapandemie. We hebben gesproken over woke, Jan Fabre en Anne Teresa De Keersmaeker. Daarom heb ik onze ontmoeting ook als rode draad gebruikt in mijn boek: op die manier kon ik iedereen meenemen in mijn verhaal.»

CULTUUR ONDER VUUR

HUMO Deze week stelt u ‘Alleen verbeelding kan ons redden’ voor in KVS BOL. Verwacht u veel aandacht uit politieke hoek?

DE COCK «Ja, heel wat politici hebben hun aanwezigheid bevestigd. Minister-president Jan Jambon (N-VA) komt niet, maar na enig aandringen heb ik wel zijn kabinetschef Joachim Pohlmann kunnen strikken. Ik ben blij met die aandacht, want ik wil cultuur absoluut weer op de politieke agenda zetten.»

HUMO U steekt echt uw nek uit, als één van de weinigen in de cultuursector.

DE COCK «Het is sterker dan mezelf. Ik zal altijd een punker blijven. Zodra je een béétje macht hebt, moet je spreken, vind ik. Waarom heb je die macht anders? We laten ons soms te gedwee naar de slachtbank leiden. Cultuur ligt onder vuur, en dat kunnen we niet oplossen door alleen maar kunst te maken. We moeten het politieke bestel uitdagen.»

HUMO De regering-Jambon heeft nochtans meer geïnvesteerd in cultuur dan de vorige Vlaamse regeringen.

DE COCK «Dat klopt, maar ik maak me zorgen over de manier waarop de politici en de burgers naar ons kijken. Onlangs raakte ik in de luchthaven in gesprek met de man die naast me zat. Toen ik hem vertelde dat ik voor het theater werkte, was zijn antwoord: ‘O, jij leeft dus van subsidies.’ Ik was te moe om hem van antwoord te dienen. Dát is het resultaat van jaren neerkijken op cultuur.»

HUMO De coronacrisis was een deeltjesversneller, schrijft u in uw boek.

DE COCK «In de eerste weken van de lockdown stond cultuur centraal: er werd gezongen en gedanst, mensen lazen gedichten voor via livestreams... Toen we afgesloten waren van elkaar, beseften we meer dan ooit dat cultuur ons verbindt. Maar vrij snel daarna werden we een soort vijand. We moesten altijd als eerste dicht. KVS is in z’n geschiedenis maar drie keer gesloten geweest: tijdens de Tweede Wereldoorlog, in de nasleep van de aanslagen in 2016, en tijdens de pandemie.

»De coronacrisis heeft heel duidelijk gemaakt hoe de politiek naar onze sector kijkt: wij zijn slechts niet-essentieel vertier voor de bourgeoisie. Vooral de sluiting in de winter van 2021 was overbodig, schandalig zelfs. Je sluit geen theaters, punt. Onze kunst teert bij uitstek op verbinding en ontmoetingen tussen mensen. Zonder theater verkruimelt de gemeenschap en ben je verloren.»

HUMO Vandaag klinkt er vooral in Antwerpen kritiek op het cultuurbeleid.

DE COCK «Terecht. De projectsubsidies voor jonge makers zijn geschrapt, het Antwerpse Toneelhuis verloor uit het niets een miljoen euro toelage per jaar én de directrice werd ontslagen terwijl ze met ziekenverlof was. Dat is verschrikkelijk, maar toch ging de verontwaardiging snel weer liggen. De oorverdovende stilte in het politieke centrum en in de pers is net zo gevaarlijk als de vijandigheid van sommige andere politieke partijen. Ze schilderen ons af als luieriken en profiteurs, en niemand durft daartegen te protesteren. Cultuur heeft haar prominente plek in het publieke debat verloren.»

HUMO Heel opvallend was de rel rond de Antwerpse stadsdichter Ruth Lasters: haar gedicht over het Vlaamse onderwijs botste op een veto van het stadsbestuur.

DE COCK «Dat is een teken des tijds. De reactie van het stadsbestuur was volkomen van de pot gerukt, er stond niets wereldschokkends in haar gedicht. En toen Ruth uitleg vroeg aan schepen van Cultuur Nabilla Ait Daoud (N-VA) en schepen van Jeugd Jinnih Beels (Vooruit), kreeg ze zelfs geen antwoord.»

HUMO Denkt u dat die stilte deel uitmaakt van een politieke strategie?

DE COCK «Nee, het is veeleer onbewust. De N-VA is een brede partij die politici met de meest uiteenlopende opvattingen over cultuur in haar rangen telt. Ze hinken voortdurend op twee gedachten: enerzijds beseffen ze dat cultuur cruciaal is voor hun identiteitsproject, maar anderzijds weten ze héél goed dat ze veel stemmen kunnen scoren door de culturo’s te bashen, dat linkse, kunstminnende zootje ongeregeld uit de steden.

»Een tijdje terug zat ik naast Jan Jambon tijdens een dansvoorstelling van Anne Teresa De Keersmaeker in het Louvre. Ik zág hem genieten. Jambon weet heus wel hoe belangrijk de podiumkunsten zijn, maar tegelijkertijd worden Vlaams Belang-leden bij bosjes in onze raden van bestuur gedropt. En geen haan die ernaar kraait. Vind jij dat normaal?»

HUMO Zetelt er ook een Vlaams Belang-lid in jullie raad van bestuur?

DE COCK «Binnenkort wel: Vlaams parlementslid Filip Brusselmans vervangt Bert Anciaux.»

HUMO Toen theatermaker Dominique Willaert kritiek uitte op de besparingsronde van de regering-Jambon, noemde Brusselmans hem ‘een typische cultuurbobo, die enkel geïnteresseerd is in Vlaams geld.’

DE COCK «Bert Anciaux is een sterke bestuurder, het is jammer dat hij wordt vervangen door iemand als Filip Brusselmans. Gelukkig zal de impact vrij beperkt blijven, want onze artistieke vrijheid is heilig. Maar zijn komst is wel een signaal dat we niet mogen bagatelliseren. Het gedachtegoed van Vlaams Belang gaat lijnrecht in tegen het onze: wij baseren onze werking op inclusie, openheid en meerstemmigheid.

»Als Filip Brusselmans ons programma bekijkt, kan hij toch alleen maar vaststellen dat het fundamenteel botst met alles waar hij in gelooft? Maar wie er ook in onze raad van bestuur zetelt, we blijven ons ding doen. Sterker nog: de komende jaren zullen onze artiesten zich op het podium nóg meer uitspreken tegen angst en verdeeldheid.»

SOEPGOOIERS

HUMO Er waait een wervelwind door de kunstwereld. Wat mogen we nog zeggen, wat niet meer? ‘Woke is ook een generatieconflict,’ schrijft u in uw boek.

DE COCK «De digitale revolutie heeft een mindshift veroorzaakt. Wie werd geboren na 2005, is opgegroeid in een totaal nieuwe wereld. De jonge mensen in mijn omgeving – mijn kinderen, mijn nieuwe collega’s... – behandelen mij bijzonder kritisch, en ze wijzen me op dingen waarbij ik vroeger nooit had stilgestaan. Net als de mei 68’ers en de punkers willen ze komaf maken met het verleden. Die strijd kun je als oude garde niet winnen. Over vijftien jaar zullen sommige strijdpunten van vandaag totaal vanzelfsprekend zijn. Denk aan Zwarte Piet en blackface: dat soort verhalen loopt stilaan op z’n einde. Of Jan Fabre, die decennialang onaantastbaar is geweest, maar uiteindelijk aan de kant werd geschoven vanwege de manier waarop hij met z’n mensen omging.

»Jan Fabre staat symbool voor het einde van een tijdperk: de alwetende kunstenaar is niet meer. En misschien is dat maar goed ook. Gesprekken met de nieuwe generatie maken me blij, omdat zij de bakens uitzetten voor een nieuwe wereld. Sommigen stellen zich nogal dogmatisch op, maar dat hoort erbij.»

HUMO Wat vond u ervan dat Fabres ‘De man die de wolken meet’ werd weggehaald van het dak van De Singel in Antwerpen?

DE COCK «Zulke discussies kunnen snel absurd worden. Moet je ál zijn beelden weghalen? Natuurlijk niet. Maar dat jonge mensen zoiets eisen, is toch razend interessant? Het is punk, ze dagen ons uit! Vergelijk het met de soepgooiers in musea. Vind ik dat oké? Nee! Kunstwerken bekladden is debiel, je oogst er alleen maar kritiek en onbegrip mee. Maar tegelijk raken die activisten ook een gevoelige snaar: ze zetten kunst in als wapen. Dat is toch rebellie ten top?

»Onlangs bezocht ik samen met mijn kinderen het museum van de Spaanse kunstschilder Joan Miró in Barcelona. Eén van mijn dochters vroeg: ‘Waarom is dit hele gebouw gewijd aan één oude vent die zijn wijsheid propageert?’ Ik was geschokt en tegelijkertijd mateloos geïntrigeerd. Haar kritiek maakt Miró’s kunst niet minder mooi, maar er kunnen inderdaad gevaarlijke dingen gebeuren wanneer bewondering ontspoort in idolatrie. Macht doet iets met een mens, of je nu Maradona, Fabre of Picasso heet.»

HUMO Wat de woke-critici tegen de borst stuit, is dat de jonge generatie bepaalde groepen de mond snoert. Oude, witte cismannen zouden niets meer mogen zeggen. Censuur!

DE COCK «Onzin! Anno 2023 mag je álles zeggen. Vooral in de kunstensector mag iedereen nog steeds doen wat-ie wil. Mag ik als witte vijftiger een stuk maken over Congo? Natuurlijk! Maar is dat ook slim, of opportuun? Dat is wat anders. Misschien is het interessanter dat iemand anders zo’n voorstelling maakt, iemand met een persoonlijker perspectief. En als ik toch beslis om het zelf te doen, weet ik dat ik me schrap moet zetten voor fikse tegenwind. Welja, daar moet ik dan maar tegen kunnen, toch?»

HUMO U bent niet bang om gecanceld te worden?

DE COCK «Het zijn helemaal niet de witte mannen van 50 of 60 jaar die gecanceld worden, maar de mensen die er níét uitzien zoals ik. Dalilla Hermans is een schrijnend voorbeeld: toen ze een maand geleden door Brugge werd aangesteld als coördinator voor de campagne om Europese culturele hoofdstad van 2030 te worden, werd ze het doelwit van een haatcampagne. Dát is canceling.»

HUMO U leert veel van de nieuwe generatie, zegt u. Zou u sommige dingen die u in het verleden hebt gedaan nu anders aanpakken?

DE COCK «Zeker. In het begin van deze eeuw speelde ik monologen van vluchtelingen die ik had geïnterviewd. Toen was dat prachtig, maar vandaag zou ik ze op een andere manier maken. Of zelfs helemaal niet. Als ik zie hoe diep de voorstellingen van theatermakers van kleur kunnen snijden, denk ik: doen júllie nu maar.»

HUMO En wat als men plots zegt: ‘In een diverse stad als Brussel willen wij geen witte vijftiger aan het hoofd van een schouwburg’?

DE COCK «Ooit komt er een einde aan mijn mandaat, daar ben ik niet bang voor. En of mijn opvolger dan een man of een vrouw is, wit of gekleurd? Dat vind ik niet zo belangrijk. Wat echt telt, is dat je héle organisatie divers is, qua leeftijd, gender en komaf. Niet omdat dat er mooi en hip uitziet, maar omdat het de beste garantie is om kwaliteitsvolle, relevante stukken te brengen. Op dat vlak zijn we met KVS goed bezig, denk ik.»

ZILVEREN HAREN

HUMO Hebt u op persoonlijk vlak ergens spijt van?

DE COCK «Niet voor mezelf, maar ik heb wel spijt van de pijn die ik anderen heb berokkend.»

HUMO U bent twee jaar geleden gescheiden. Had dat met uw werk te maken?

DE COCK «Gedeeltelijk wel, maar de realiteit is dat de helft van de getrouwde koppels in ons land scheidt. Kunstenaars zijn op dat gebied geen uitzondering, hoor. Wat ik mezelf vooral kwalijk neem, is dat ik mijn kinderen heb meegesleurd in een situatie waarvoor ze niet gekozen hebben. Ik hoop dat ze op een dag zullen begrijpen dat dit de beste uitkomst was voor ons allemaal.

»Onlangs hoorde ik ex-voetballer Gert Verheyen zeggen dat scheiden voor hem een egoïstische keuze was geweest. Daar loop ik nu al een paar weken over te piekeren: heeft hij gelijk? En zo ja, is daar dan iets mis mee?»

HUMO U schrijft dat u in de periode na uw echtscheiding veel gehad hebt aan wijlen VUB-rector Caroline Pauwels.

DE COCK «Caroline had de gave om de juiste dingen te zeggen. We hadden een mooie, innige vriendschap. Het was niet moeilijk om haar graag te zien: ze was warm, open, één en al steun. En als ik even niets van haar hoorde, liet ze me kort weten: ‘Ik zie je, ik hoor je, ik lees je en ik volg je.’ Ze was een inspiratiebron voor mij, op professioneel en persoonlijk vlak.»

HUMO Caroline Pauwels overleed in augustus 2022. Wanneer hebt u haar voor het laatst gezien?

DE COCK «Op oudejaarsdag 2021, in de namiddag, waren we voor het laatst écht bij elkaar. Ik belde aan met een bos bloemen, en Caroline nam me mee op een wandeling in het Zoniënwoud. Ze zag er prachtig uit: de zon speelde met haar zilveren haren, waardoor er een gloed om haar heen leek te hangen – terwijl die ziekte haar vanbinnen al volledig had verwoest.

»Ik herinner me dat ik me tijdens die wandeling afvroeg: hoelang zal Caroline er nog zijn? Niet dat ze haar leven al aan het afronden was, hoor: ze blééf maar nieuwe plannen maken. Dat was haar truc om de dood te snel af te zijn. Ze dacht na over wat ze na haar rectoraat zou doen. Schrijven, of waarom niet de politiek in?

»We spraken over de verkiezingen die eraan kwamen, en ze vroeg me wat het strijdplan was. ‘Wat gaan we dóén, Michael?!’ Ik was verbaasd – ‘Welk strijdplan?’ – maar Caroline dacht altijd twee stappen vooruit. Zij heeft me op het idee gebracht om ‘Alleen verbeelding kan ons redden’ te schrijven. En het komende jaar organiseren we debatten in KVS, zodat de politieke partijen de agenda niet op hun eentje bepalen.

»Caroline heeft die namiddag iets wakker gemaakt in mij, en daar ben ik haar eeuwig dankbaar voor. Na de wandeling hebben we nog samen iets gegeten. Maar ik ben vóór middernacht vertrokken, zodat ze het nieuwe jaar uitgerust kon aanvatten.»

CIJFERFETISISJME

HUMO Tijdens de coronacrisis…

DE COCK (onderbreekt) «Wil je daar écht over praten? De mensen zijn dat onderwerp beu.»

HUMO Het is merkwaardig dat ook kunstenaars, schrijvers en regisseurs dat thema lijken te mijden.

DE COCK «Dat klopt. Volgens mij zitten we in een psychologische verwerkingsfase. Corona was een trauma, iets wat we met z’n allen proberen te vergeten.

»Als je er nu op terugkijkt, zie je pas écht hoe absurd die periode was. We mochten niet op een bankje zitten in een park, op sommige plekken was maandenlang een avondklok van kracht... Die vrijheidsberoving en de autoritaire reflexen van de overheid maakten me gruwelijk baldadig.»

HUMO U ging geregeld fel tekeer tijdens de pandemie. Vooral de focus op de dagelijkse coronacijfers vond u vreselijk.

DE COCK «Ik krijg de kriebels van elke vorm van cijferfetisjisme. Mensen die Excel gebruiken, zijn niet te vertrouwen. Als ik één van mijn kinderen betrap met een geopend Excel-bestand op het scherm, gooi ik de computer uit het raam! (lacht)

»Voor veel mensen is wetenschap een soort fundamentalisme geworden. Tijdens de coronacrisis leek het alsof de hele wereld gevat kon worden in data en cijfertjes. Dat is een hoogmoedige, brutale illusie: cultuur en verbinding zíjn niet meetbaar. Maar o wee als je dat durfde te zeggen! Wij moesten onze mond houden, want we konden geen cijfertjes voorleggen om onze argumenten te staven.

»Ironisch genoeg zorgt onze obsessie voor harde cijfers ervoor dat we de oorzaak van veel ellende perfect kunnen achterhalen: onze obsessie voor harde cijfers.»

HUMO Hoe bedoelt u?

DE COCK «We moeten veel meer aandacht besteden aan niet-wiskundige vakken op school. Onderzoek – op basis van harde cijfers, dus – toont aan dat de onderwijskwaliteit zakt en dat het leesniveau van de kinderen snel achteruitgaat. Toen ik in de jaren 80 Frans kreeg, lazen we drie maanden uitsluitend Émile Zola en leerden we alle synoniemen van alcohol die hij in dat boek hanteerde. Dat was waanzin, maar mijn Frans ging er wel met rasse schreden op vooruit. Om maar te zeggen: het láátste wat je nu mag doen, is uren geschiedenis en esthetica schrappen.

»Ook de arbeidsmarkt is niet enkel op zoek naar koele cijferaars, hoor. Het eerste wat je hoort als je een communicatiebureau binnenstapt, is: ‘Laten we out of the box denken.’ De creativiteit die je daarvoor nodig hebt, ontwikkel je niet tijdens de les wiskunde of fysica, maar in de literatuur- of zelfs de godsdienstlessen. Dáár zet je je hart en ziel wijd open.

»Efficiëntiedenken zal ons op termijn armer maken, niet rijker. Dat is dus de reden waarom ik telkens op de barricaden sprong wanneer de cultuursector op slot werd gedraaid.»

HUMO Hoe verklaart u dat KVS in coronajaar 2020 bijna een miljoen euro winst heeft gemaakt?

DE COCK «KVS is rijker met de deuren dicht dan met de deuren open (lachje). Theater produceren kost geld, waardoor het goedkoper is om achterover te leunen en de subsidiecentjes te tellen. Maar dat willen we natuurlijk niet: onze taak is om de Brusselaars te inspireren!

»Zonder publiek waren al onze artiesten en medewerkers hun inkomen kwijt. De overheid heeft veel mensen financieel overeind gehouden, maar omdat de cultuurwereld zo lang op slot werd gehouden, zijn enorm veel freelancers verdwenen naar andere sectoren. We hebben te kampen met een nijpend tekort aan licht- en geluidstechnici.»

HUMO Is de podiumsector ondertussen volledig hersteld van de pandemie?

DE COCK «2022 was nog altijd een kwakkeljaar, veel mensen hadden hun weg naar de zalen nog niet teruggevonden. Maar nu voel ik dat er een kentering op komst is: de mensen kopen hun tickets dan wel last minute, maar de zalen zitten weer goed vol. Ik ben net terug uit Barcelona: daar hebben we weken op rij voor uitverkochte zalen gespeeld, net als vroeger. Het was fantastisch. »