Lana Del Rey: ‘Ik heb de onverwoestbare neiging om mezelf in de voet te schieten’

Een interview met Lana Del Rey (37) is een gesprek met zes in perfecte harmonie trillende zintuigen, met een rusteloze geest die op de meest onverwachte momenten wordt overvallen door de muziek én met een bang, onzeker meisje dat zich, verborgen onder een dikke laag spiritualiteit, blijft verwonderen over het succes dat haar te beurt valt. Op ‘Did You Know That There’s a Tunnel under Ocean Blvd’, haar negende plaat, gooit ze met bevende handen het roer om, en tegelijk was ze nooit eerder zo onbeschaamd zichzelf. ‘Ik weiger de rol van het sprankelende, zuurstokroze popzangeresje te spelen.’

De invloedrijke muziekwebsite Pitchfork noemt haar één van de belangrijkste artiesten van de 21ste eeuw. Haar tweede plaat, ‘Born to Die’ ontketende in 2012 volgens het al even gezaghebbende muziekblad Billboard ‘een revolutie in de popmuziek’. Humo noemde Lana ‘een vampgelijke troosteres der bedrukten en een superbe gestileerd icoon van de verloren zielen’ en bestempelde ‘Did You Know That There’s a Tunnel under Ocean Blvd’ als ‘de op één na beste Lana Del Rey en de op één na beste plaat van 2023 tot dusver’. Sinds haar turbulente beginjaren, waarin de Californische singer-songwriter werd weggehoond als het zoveelste zeurderige YouTube-zangeresje, rijgt Lana Del Rey de successen aan elkaar. Maar op de vraag hoe het vandaag met haar gaat, volgt een niet mis te verstaan antwoord: ‘Slecht.’

LANA DEL REY «Ik ben doodsbang. Toen de pandemie losbrak, was het alsof mijn ergste nachtmerrie werkelijkheid werd. We zijn nu drie jaar verder, maar ik draag nog altijd een mondmasker. Overal. Gelukkig wonen mijn broer en mijn zus in de buurt, zodat we de opeenvolgende lockdowns in elkaars gezelschap hebben kunnen doorbrengen. Samen met enkele van mijn beste vrienden hebben we een intieme bubbel gecreëerd, waarin we ondanks alles zo normaal mogelijk hebben proberen te leven. Onze dagelijkse work-outs in de tuin hebben die verschrikkelijke periode een beetje draaglijker gemaakt. Ik heb ondervonden dat mijn lichaam aan het werk zetten de beste manier is om de knopen in m’n hoofd te ontwarren. En geloof me vrij: de voorbije jaren zat ik met véél knopen.»

RUBIKS KUBUSSEN

– Op muzikaal vlak bleef je niet bij de pakken neerzitten: in 2021 heb je met ‘Chemtrails over the Country Club’ en ‘Blue Banisters’ twee voortreffelijke platen uitgebracht.

DEL REY «En in 2020 een poëziebundel, ‘Violet Bent Backwards Over the Grass’. Muziek en poëzie zijn altijd belangrijke uitlaatkleppen voor me geweest, maar gek genoeg was dat tijdens de pandemie veel minder het geval. Mijn drang om te creëren heeft een tijdlang op een bijzonder laag pitje gestaan. Zo is het bijvoorbeeld nooit de bedoeling geweest dat ‘Blue Banisters’ een plaat zou worden: oorspronkelijk was het niet meer dan een jamsessie met vier vrienden, hier thuis in mijn salon.

»‘Did You Know...’ is zo mogelijk nóg toevalliger tot stand gekomen. Na een paar weken tokkelen en improviseren met Mike Hermosa (de filmproducent met wie Del Rey in 2021 een tijdje heeft gedatet, red.) kwam ik plots tot de vaststelling: dit is gewoon góéd, we moeten het uitbrengen! Mike zag dat niet zitten, omdat hij bang was uitgelachen te worden. Tot mijn opperste verbazing bekende hij dat hij nog nooit muziek had opgenomen in een studio. Hij wist zelfs niet hoe een metronoom werkt! Het heeft bloed, zweet en tranen gekost, maar uiteindelijk ben ik er toch in geslaagd hem te overhalen. Met succes: de eerste riff die hij moest inspelen, zat na één take al helemaal juist.»

– Was dat de succeservaring die je nodig had om van muziek weer je prioriteit te maken?

DEL REY «Sinds corona staat mijn familie op de eerste plaats. De dreigende eenzaamheid tijdens de lockdowns heeft me doen beseffen hoe belangrijk het is om een ijzersterke band te hebben met de mensen die me lief zijn. Muziek is nu dus nummer twee op de lijst. Of nee, daar staat bewegingsvrijheid: vrij en onbezorgd kunnen rondwandelen is de voorbije jaren echt een obsessie geworden voor mij. ’s Ochtends zet ik eerst koffie, en dan ga ik op zoek naar een verlaten strand in de buurt om een lange wandeling te maken. Dat is het enige wat soelaas biedt wanneer ik weer eens hopeloos verdwaald ben in m’n eigen hoofd.»

– Het enige?

DEL REY «Nee, er is natuurlijk meer. Ik ben nog altijd verzot op de magie van Edgar Allan Poe, de 19de-eeuwse Amerikaanse dichter, en ik luister vaak naar podcasts. O, en dan zou ik al die feministische Zoom-meetings nog vergeten (lacht). Maar als het over muziek gaat, blijft Jeff Buckley mijn grote held. Onlangs ben ik zelfs gaan zwemmen in de Wolf-rivier in Memphis, waar hij in 1997 verdronken is.

»Wist je trouwens dat mijn advocaat, George Stein, ooit Jeffs manager is geweest? Ik zweer het je: ik werd gék toen ik dat ontdekte. Ik heb die arme man urenlang de kleren van het lijf gevraagd, tot hij geen pap meer kon zeggen. Over Joan As Police Woman, de briljante singer-songwriter en muzikante met wie hij indertijd verloofd was. En over Parker Kindred, zijn drummer, met wie ik sindsdien een paar keer heb samengewerkt.»

– Je staat erom bekend bijzonder kieskeurig te zijn in je zoektocht naar artiesten die een bijdrage kunnen leveren aan je platen. Hoe bepaal je wie mag meedoen en wie niet?

DEL REY «Dat hangt van het nummer af. Toen ik na een halfjaar aanmodderen nog altijd niet tevreden was over ‘Peppers’, een song op mijn jongste plaat, wist ik bijvoorbeeld dat maar één collega me uit de nood kon helpen: de Canadese hiphopartieste Tommy Genesis. En ik bleek gelijk te hebben, want met één regeltje tekst – het geniale ‘Let me put my hands on your knees, I’m Angelina Jolie’ – zette ze de trein weer op de rails.

»Het overkomt me wel vaker dat ik maandenlang met lyrics en arrangementen blijf knoeien, soms zonder bevredigend resultaat. ‘Rubiks kubussen’ noem ik zulke nummers. Als ik met zo’n breinbreker opgescheept zit, kan ik niet anders dan vertrouwen op het talent van de mensen om me heen. ‘A&W’, dat ook op ‘Did You Know...’ staat, was ook zo’n moeilijke bevalling. Ten einde raad stuurde ik een a-capellaversie naar mijn producer Jack Antonoff (die ook samenwerkt met onder anderen Taylor Swift en Lorde, red.), maar omdat hij een gigantisch warhoofd is, viel er pas na zeven maanden een antwoord in m’n mailbox (lacht). Hij zei dat hij ‘A&W’ erg goed vond – wat me eerlijk gezegd verbaasde – en dat in zijn ogen alleen een welgemikte afsluiter ontbrak. ‘Wat denk je hiervan?’ schreef hij. Ik klikte op de bijlage, luisterde naar het elektronische riedeltje dat hij ineen had geflanst en bam: het nummer was af. Zelfs de elf vriendinnen aan wie ik al mijn muziek ter beluistering voorleg, waren dolenthousiast. En geloof me, zij zijn de strengste jury die er bestaat. Soms boren ze een nummer zo ongenadig hard de grond in dat ik er nachten later nog altijd wakker van lig.»

TIEN NAAKTE MINUUTJES

– Je had in het verleden weleens last van paniekaanvallen. Is dat nog altijd zo?

DEL REY (blaast) «Meestal lukt het me om de dag vrij ontspannen door te komen, maar soms wil de maalstroom in mijn hoofd niet stoppen. Dan loop ik de hele tijd te piekeren over dingen waaraan ik niks kan veranderen: een oorlog die ergens ter wereld woedt, of Noord-Korea dat nucleaire wapens heeft ontwikkeld waarmee het doelwitten in Amerika kan raken. Je kunt het zo gek niet bedenken of ik maak me er zorgen over. Ergens diep in mij zit een uitknop, dat weet ik, maar ik vind ’m niet.

»Nu, mijn angsten volgen wel een patroon: ze roeren zich het hevigst wanneer ik op het punt sta een tournee aan te vatten. Dat heeft natuurlijk te maken met mijn obsessie om elke seconde van elk optreden tot in het kleinste detail onder controle te willen hebben. Soms schiet ik ’s nachts badend in het zweet wakker omdat ik in mijn droom een groot concert aan het geven was en mijn oorstukje plots dienst weigerde. Dat lijkt misschien belachelijk, maar ik kan je verzekeren: dat is een nachtmerrie, hoor, als er vierhonderdduizend paar ogen op je gericht zijn.»

– Kijk je soms naar video-opnames van je concerten?

DEL REY «Ik heb het een paar keer geprobeerd, maar ik hou er altijd een rotslecht gevoel aan over. Ik heb alleen oog voor wat fout is gelopen: de minste trilling in mijn stem, stuntelige bindteksten... Verschrikkelijk! Het enige wat ik weleens durf te bekijken, zijn beelden van de soundchecks. Tien pure, naakte minuutjes vóór elk optreden. Tijdens een tournee zijn dat de enige momenten waarop ik echt mezelf kan zijn.»

– Dus als we Lana Del Rey aan het werk zien in een concertzaal of stadion, is ze eigenlijk niet zichzelf?

DEL REY «O, nee. Ik doe veel liever bescheiden, intieme concerten. Geef me een klein podium – of, beter nog: een gezellige woonkamer – en ik laat je tot in het diepste van m’n ziel kijken. Zonder die ogenblikken van volmaakte harmonie tussen lichaam en geest zou ik geen muziek kunnen maken, dat weet ik wel zeker. Mijn waarzegster is er trouwens ook van overtuigd dat...»

– Je wát?

DEL REY (lacht) «Tessa DiPietro, mijn vaste waarzegster. Ik besef heel goed dat de meeste zelfverklaarde helderzienden ordinaire bedriegers zijn, maar Tessa is... anders. Zij heeft me geleerd dat het lichaam slechts een vleselijk omhulsel is waarin de eeuwige ziel tijdelijk onderdak zoekt. Die mooie gedachte heeft me verlost van mijn angst voor het ongrijpbare. Het is een hele geruststelling voor mij om te weten dat er dingen zijn die het menselijke bevattingsvermogen te boven gaan.»

– Zoals?

DEL REY «Ik ben al verscheidene keren getuige geweest van mirakels. En dan heb ik het niet over Bijbels struikgewas dat spontaan ontvlamt, maar over menselijke mirakels. Na een intense innerlijke worsteling eindelijk een deeltje van jezelf begrijpen, bijvoorbeeld. Of het geluk hervinden na jaren van verdriet en tegenspoed. Denk er maar eens over na: de anker- en kantelpunten in je leven, de momenten waarop iets ingrijpends gebeurt, vallen zelden rationeel te verklaren. Sinds ik me erbij heb neergelegd dat elke zoektocht naar de waarheid per definitie oneindig is, voel ik me veel vrijer.»

– Hebben die spirituele inzichten ook een invloed op je muziek?

DEL REY «Natuurlijk. Songschrijven is voor mij een louter spiritueel proces geworden, waarbij ik in dialoog ga met mijn geest en zintuigen. Soms tot wanhoop van de mensen met wie ik samenwerk, die zich steevast buitengesloten voelen (lachje). Ergens is dat ook normaal: zij bekommeren zich in de eerste plaats over wereldse zaken, zoals de streamingcijfers of de ticketverkoop voor een tournee. Dat soort beslommeringen heb ik al lang losgelaten. Ik luister uitsluitend naar mijn instinct, en dat geeft me in dat ik altijd trouw moet blijven aan wie ik ben.

»Wat ben ik met een monsterhit als ik mezelf er niet in herken? Welk nut zou dit interview hebben als ik de hele tijd zat te huichelen, met als enige doel de verkoopcijfers van het product Lana Del Rey de hoogte in te jagen? Berekening is de vijand van de creativiteit. Eerlijke, échte muziek kan alleen voortvloeien uit een open geest, die zich niet laat vertroebelen door effectbejag.»

NIET MEER ALLEEN

– Die open geest heb je: op ‘Did You Know...’ verken je eens te meer nieuwe muzikale horizonten. De meeste succesvolle artiesten trekken zich gaandeweg terug in het knusse pluche van hun comfortzone, maar jij lijkt jezelf voortdurend opnieuw uit te vinden.

DEL REY «Of ik heb de onverwoestbare neiging om mezelf in de voet te schieten, zo kun je het ook bekijken (lacht).

»Met mijn nieuwe plaat ben ik onherroepelijk de experimentele weg ingeslagen. Dat is behoorlijk riskant, om niet te zeggen angstaanjagend, want er is dus geen weg terug. Maar ik ben lang niet de enige die creatieve grenzen aftast: de voorbije jaren heeft de muziek een enorme evolutie doorgemaakt. Kijk maar naar de hiphop, een genre waarin het ene gedurfde, verfrissende idee op het andere volgt. Of naar een goddelijk getalenteerde artieste als Billie Eilish, die alle mogelijke muzikale clichés met een voorhamer te lijf gaat. Onbeschroomd en tomeloos. Héérlijk.»

– Net als jij. Maar Billie Eilish werd vanaf dag één omarmd door de pers en het publiek, terwijl jij in het begin van je carrière op een muur van vijandigheid en onbegrip botste.

DEL REY «Daar bestaat een heel eenvoudige verklaring voor: ik ben gewoon vroeger begonnen. Als Billie rond 2010 had gedebuteerd, zoals ik, was ze even onverbiddelijk aan het kruis genageld geweest. Indertijd was ik één van de enige jonge, vrouwelijke artiesten die tegen heilige huisjes durfde te schoppen. Billie neemt net zomin een blad voor de mond als ik, maar toen zij doorbrak (in 2016, met de SoundCloud-hit ‘Ocean Eyes’, red.) was de tijdgeest fundamenteel anders. De wereld was eindelijk klaar voor sterke, mondige vrouwen die geen taboe uit de weg gaan. Je kunt niet geloven hoe gelukkig me dat maakt. Ik voel me niet langer zo alleen, snap je?»

– Helemaal alleen ben je nooit geweest: ondanks de felle kritiek kon je van bij het begin ook op een trouwe fanbase rekenen.

DEL REY «De laatste tijd valt me op hoe jóng mijn fans zijn. Op straat word ik vaak aangeklampt door schoolkinderen, en die lijken me als een soort orakel te beschouwen (lachje). Ik weet niet zo goed hoe dat komt. Misschien omdat ik zo authentiek ben? Ik weiger de stereotiepe rol van het sprankelende, zuurstokroze popzangeresje te spelen. Kinderen en pubers waarderen die echtheid, denk ik. Zij bekijken de wereld met een onbevangen blik, zonder het cynisme waaraan zoveel volwassenen ten prooi lijken te vallen.»

KRIEBELENDE KRABBEN

– ‘Did You Know...’ is je negende plaat in een carrière die ondertussen bijna anderhalf decennium overspant. Daarmee overtref je ruimschoots je eigen verwachtingen: in je begindagen was je er stellig van overtuigd dat je het niet lang zou uitzingen.

DEL REY «Dat was geen valse bescheidenheid: ik dacht écht dat niemand geïnteresseerd zou zijn in wat ik te vertellen had. Die eerste jaren waren een brokkenparcours vol mislukkingen en teleurstellingen. Ik heb talloze keren op het punt gestaan de handdoek te gooien, maar telkens deed iets me op het laatste nippertje besluiten om door te zetten. ‘Dit is je droom, Lana,’ zei ik tegen mezelf. ‘Misschien zul je ’m nooit kunnen waarmaken, maar je moet het ten minste proberen.’

»Nu, de eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat mijn volharding ook een pragmatisch kantje heeft: ik móét wel muziek maken, want dat is het enige wat ik kan (lacht).»

– Je schrijft toch ook poëzie?

DEL REY «Ja, maar daarop zou ik nooit een carrière kunnen bouwen. De meeste dingen die ik schrijf, zijn niet geschikt voor publicatie. Mijn dagboeken, bijvoorbeeld: als ik die uitbreng, wil niemand ooit nog iets met mij te maken hebben (schatert).

»De bundel ‘Violet Bent Backwards Over the Grass’ was een zijsprong. Ik heb enorm genoten van het schrijfproces, maar tegelijkertijd heeft het me maandenlang volledig in beslag genomen, op het obsessieve af. Als ik poëzie schrijf, moet ik voortdurend de neiging onderdrukken om te diep te graven. Soms zet ik dingen op papier waarvan ik achteraf denk: jeetje, dat is wel érg onrustwekkend. Ik zou graag de gave hebben om met m’n notitieboekje op een terras te gaan zitten, de wereld te zien passeren en mijn indrukken zorgeloos en ongefilterd uit mijn pen te laten vloeien. Maar op de één of andere manier verzeil ik steeds weer in de donkerste uithoeken van mijn ziel. Het is sterker dan mezelf.»

– Met jouw jarenlange ervaring moet het toch mogelijk zijn om je inspiratie een duwtje in de gewenste richting te geven?

DEL REY «Misschien wel, maar dat wil ik helemaal niet. Ik heb geen controle over mijn muziek: ze overvalt me. Ze dringt op de meest onverwachte momenten mijn geest binnen en zegt me welke kant ik uit moet. Zo is ook ‘Did You Know...’ ontstaan. Ik was totaal niet van plan om een plaat te maken, maar toen kwam Mike Hermosa plots in mijn leven. Eerst als mijn vriendje, dan als de gitarist met wie ik uiteindelijk een hele reeks nummers zou opnemen. Zie je? Wat ik ook doe, waar ik me ook verstop, de muziek vindt me altijd. Ze doet me soms denken aan de krabbetjes die aan m’n tenen komen knabbelen wanneer ik aan het pootjebaden ben in de Golf van Californië: die zijn ook altijd van de partij, zelfs als ik er even geen zin in heb.»

– Gunt je overactieve brein je dan nooit een moment rust?

DEL REY «Amper. Ik hoor mensen in mijn omgeving weleens hoog opgeven van een kalmerend nachtelijk fenomeen dat ‘slaap’ schijnt te heten, maar zelf heb ik daar weinig ervaring mee (lachje). Het enige wat me af en toe een beetje kan ontspannen, is televisiekijken.

»Hé, misschien moet ik de afstandsbediening van mijn tv maar eens grondig bestuderen. Met een beetje geluk vind ik dáár een knop waarmee ik mijn hoofd even kan uitzetten.»

© Les Inrockuptibles

‘Did You Know That There’s a Tunnel under Ocean Blvd’ is uit bij Polydor Records.