‘Brokeback Mountain’: op de knie bij Ang Lee
Verschenen in Humo op 21 februari 2006
President Bush heeft hem nog niet durven te bekijken, maar de rest van de wereld heeft 'Brokeback Mountain', de veelbesproken film over de liefde tussen twee homoseksuele cowboys, al in de armen gesloten. Humo sprak met regisseur Ang Lee.
'Brokeback Mountain' ontving acht oscarnominaties, won de Gouden Leeuw op het festival van Venetië, kreeg drie Golden Globes, sleepte nog een dozijn andere belangrijke prijzen in de wacht, en is in de Verenigde Staten bezig aan een gestage opmars in de toptien van de box office. Dat succes mag een verrassing worden genoemd, want het heeft er heel lang naar uitgezien dat de verfilming van het ontroerende verhaal van Annie Proulx de bioscoop nooit zou halen.
Toen het relaas van de onmogelijke liefde tussen Ennis del Mar en Jack Twist op 13 oktober 1997 werd gepubliceerd in The New Yorker, kregen honderdduizenden lezers prompt de krop in de keel. Zo ook het befaamde scenaristenkoppel Larry McMurtry en Diana Ossana: zij smeekten Proulx of ze het verhaal mochten herwerken tot een scenario, en gingen vervolgens op zoek naar een producent die het geld op tafel wilde leggen voor een verfilming. Tevergeefs: hun scenario kreeg al snel het etiket van 'dat onverfilmbare homo-verhaaltje' opgeplakt en werd zeven jaar lang als een hete aardappel van studio naar studio doorgeschoven. Tot Ang Lee, de regisseur van 'Crouching Tiger, Hidden Dragon', 'Sense and Sensibility' en 'The Ice Storm', te kennen gaf dat hij de film absoluut wilde maken. Heath Ledger werd gecast als Ennis, Jake Gyllenhaal als Jack, en het resultaat mag, neen, móét worden gezien: 'Brokeback Mountain' is een magnifieke, prachtig vertolkte, onmetelijk diep in de ziel tastende love story die nog dágen en dágen nazindert. Humo ontmoette regisseur Ang Lee - een lieve, met zachte stem pratende vijftiger - en stelde om te beginnen een vanzelfsprekende vraag:
HUMO Waarom wilde u 'Brokeback Mountain' zo graag regisseren?
ANG LEE «Omdat ik het een hartverscheurend mooi verhaal vond. Toen ik aan de laatste bladzijden was gekomen, waarin staat beschreven hoe Ennis zijn hemd uittrekt, stonden de tranen me in de ogen. Ik wilde het toen al verfilmen, maar op dat moment zag het er nog naar uit dat de film nooit zou worden gemaakt, en dus ben ik me met 'The Hulk' gaan bezighouden. Maar het verhaal bleef door mijn hoofd spoken, en na 'The Hulk' ben ik aan James Schamus, de producent, gaan vragen hoe het er nu mee zat. 'Ik heb het geld bijna bijeen,' zei hij, 'de film komt er zeker.' Ik heb hem meteen gezegd dat ik 'm wilde regisseren. Of ik zou in de Hulk veranderen! (lacht)»
HUMO Maar waarom maakte het verhaal zoveel indruk op u? Had het iets te maken met de seksuele geaardheid van de hoofdpersonages?
LEE «Nee, dat Jack en Ennis homo zijn, vind ik maar bijzaak. 'Brokeback Mountain' is in de eerste plaats een verhaal over de liefde, over onuitgesproken verlangens en gebroken illusies. Eigenlijk herkende ik mezelf wel een beetje in Ennis. Hij beseft dat hij iets heeft gemist in zijn leven, en dat raakte me - misschien omdat ik zelf al wat ouder begin te worden, en begin te beseffen dat sommige kansen nooit meer terugkeren.»
HUMO U zegt het zelf: 'Brokeback Mountain' is in de eerste plaats een puur liefdesverhaal. Is het dan niet jammer dat de film overal wordt bestempeld als homowestern?
LEE (Knikt) «Homowestern: ik verafschuw dat woord. Volgens mij kun je 'Brokeback Mountain' niet eens een western noemen, - laat staan een homowestern. Die term doet me te veel denken aan 'Blazing Saddles' (lacht). Je kunt natuurlijk niet ontkennen dat de seksuele geaardheid van de hoofdpersonages de film heel bijzonder maakt, maar in mijn ogen is dat niet meer dan een drempel waar de kijker overheen moet. Eerst zie je twee homoseksuele mannen, maar daarna zie je gewoon twee mensen die zielsveel van mekaar houden.»
HUMO Gaat 'Brokeback Mountain' niet vooral over onderdrukking?
LEE «Absoluut. Zodra Ennis en Jack van de liefde hebben geproefd, willen ze alleen nog maar elkaar. Maar de maatschappij waarin ze leven laat dat niet toe. Vergeet niet dat het grootste deel van het verhaal zich afspeelt in het begin van de jaren zestig, toen men nog lang niet zo ruimdenkend was - misschien wel in San Francisco, maar zeker niet in de Midwest. De enige plek waar Ennis en Jack vrijelijk hun liefde kunnen beleven, is Brokeback Mountain. Daarom blijven ze naar die berg terugkeren, twintig jaar lang, en als ze er niet lijfelijk zijn, dan zijn ze er in gedachten. Brokeback Mountain is dus niet alleen een plek in Wyoming: het is ook een plek in de hoofden van Jack en Ennis; de plek waar ze naartoe willen, zonder er ooit echt te geraken. Ik denk dat heel veel mensen dat gevoel zullen herkennen. Iedereen heeft z'n eigen Brokeback Mountain.»
HUMO Het drama is dat Ennis zich blijft verzetten tegen een relatie, terwijl Jack er helemaal voor wil gaan.
LEE «Jack is duidelijk de moedigste, de meest romantische ook. Ennis wil die liefde ook wel, maar tegelijk blijft hij zijn gevoelens voor Jack ontkennen. Het probleem is dat hij wordt geblokkeerd door een trauma uit zijn kindertijd: zijn vader heeft hem ooit het verhakkelde lijk laten zien van een man die het lef had om samen te wonen met een andere man. Homo's, zo is hem ingeprent, verdienen een gruwelijke dood. Bovendien voelt hij zich verantwoordelijk voor zijn vrouw en kinderen. Eigenlijk heeft hij geen flauw idee hoe hij zich tegenover Jack moet gedragen. Dat wordt, denk ik, mooi duidelijk in de scène waarin ze beginnen te vechten: voor Ennis is dat een manier om zijn onzekerheid te uiten. Eigenlijk is die vechtpartij even intiem als hun vrijpartijen.»
HARTSTIKKE GEIL
HUMO In homokringen was men ongerust dat u de seksscènes, die in het kortverhaal van Proulx behoorlijk rauw zijn, zou schrappen. Maar u hebt zelfs een extra seksscène gefilmd.
LEE «Ik heb er geen seconde aan gedacht om de seks níét te laten zien. Vooral de eerste seksscène is heel belangrijk, omdat ze enorm veel zegt over de personages: Jack neemt het initiatief, terwijl Ennis het allemaal intuïtief laat gebeuren. De gevoelens die ze al een tijdje voor mekaar koesteren, komen in één gulp naar boven, zonder dat er een woord wordt gezegd. En ze zijn natuurlijk ook hartstikke geil (lacht). Heath en Jake hebben dat trouwens geweldig gedaan. We hebben de vrijpartij uiteindelijk dertien keer opgenomen: we zijn er een hele voormiddag mee in de weer geweest. Ik was uitgeput. Maar zij nog meer (lacht).»
HUMO Ledger en Gyllenhaal wisselen in de film nog wel meer hartstochtelijke zoenen uit. Voelden ze zich daar niet ongemakkelijk bij?
LEE «Nee. Ik heb ze ook niet gevraagd om elkaar krijsend te bespringen, hé. Daar zouden ze misschien wél problemen mee hebben gehad (lacht). Ik heb vooraf wel heel lang met hen gepraat, zodat ze precies zouden weten hoe de seksscènes er op het scherm zouden uitzien. Tijdens de repetities werd er af en toe ongemakkelijk gelachen, maar zodra de camera begon te draaien, gingen ze ervoor. En geef toe: vormen ze geen prachtig koppel?»
HUMO Ledger en Gyllenhaal zijn allebei tieneridolen. Waren ze niet bezorgd dat die seksscènes hun imago zouden kunnen schaden?
LEE «Niet in het minst. Ik weet nog dat ik, tijdens de opname van de vrijpartij in de tent, bij mezelf stond te denken: dit is toch buitengewoon moedig van die jongens. Maar ze waren geen seconde bezorgd om hun imago. Ik ben blij dat ik met hen heb kunnen werken, en de rest is hun probleem (lacht).»
HUMO Heath Ledger is op de set van ‘Brokeback Mountain’ verliefd geworden op actrice Michelle Williams, die in de film zijn echtgenote speelt. Kon hij zich nog wel op zijn rol concentreren?
LEE «Ik zag wel dat er iets moois aan het bloeien was tussen die twee, en ik was blij voor hen, maar ik heb wel een paar keer tegen Heath gezegd dat hij zijn liefdespijlen wat meer op Jake moest richten (lacht).»
HUMO In de meeste westerns worden cowboys afgeschilderd als viriele helden met een holster op de heup. Eén van de leuke dingen aan ‘Brokeback Mountain’ is dat u dat beeld helemaal ontkracht. Jack en Ennis zijn vooral bezig met het hoeden van schaapjes.
LEE «Ja, het mooie aan 'Brokeback Mountain' is dat de film de kwetsbaarheid laat zien van het Amerikaanse macho-icoon bij uitstek: de cowboy. In Wyoming heb ik een tijdje met enkele cowboys opgetrokken, en het viel me op hoe teder die mannen zijn. Ze dragen met ongelooflijk veel liefde zorg voor hun dieren: ze praten ermee, ze houden ze in hun armen, en ze fluisteren lieve woordjes in de oren van de lammetjes, alsof ze tegen hun eigen dochters praten. De meeste cowboys die ik heb ontmoet zijn heel stille, ingetogen mannen, en ja: sommigen onder hen zijn ook homoseksueel. In Wyoming vind je hier en daar zelfs een homobar.
»De cowboys vormen een heel gesloten en conservatieve gemeenschap: ze houden niet van indringers. Maar als je even met ze praat, komen de verhalen wel los. Ik ben blij dat ik die kant van de Midwest eens kan laten zien. Het interesseerde me niet om een western te draaien met saloons en blaffende revolvers - dat is al veel te veel gedaan.»
HUMO Zeg dát maar niet te luid, of John Wayne draait zich om in zijn graf!
LEE Nu je over John Wayne begint: ik stel me wel een beetje vragen bij al die macho-westerns uit de jaren vijftig waarin ze niets liever doen dan schieten en knokken. Die filmcowboys staan allemaal heel stoer te doen - alsof ze bang zijn om mekaar aan te raken. Ach, eigenlijk waren het allemaal verdoken homo's (lacht).»
HUMO Was Annie Proulx betrokken bij de verfilming?
LEE «Ik heb haar een paar keer ontmoet om over het script te praten, en we hebben samen een paar dagen doorgebracht in Wyoming, zodat ik de sfeer kon opsnuiven. Ze heeft me de landschappen laten zien waar Jack en Ennis zich ophouden, we hebben een paar typische Midwest-stadjes bezocht, en we zijn samen een paar keer stevig doorgezakt (lacht). Dat was erg belangrijk voor me: het hielp me om mezelf in de juiste stemming te brengen, en om een beeld te krijgen van de omgeving waarin het verhaal zich afspeelt.»
HUMO Wat vond ze van de film?
LEE «Ze was in de wolken. Een geweldige opluchting: ik heb namelijk een paar scènes gedraaid die niet in het verhaal stonden, zoals de tweede liefdesscène, en ik was er rotsvast van overtuigd dat ze me daarvoor zou haten. Maar ze vond het allemaal prachtig.»
