Cherchez la femme: Priscilla Presley 'Waar Elvis ook is, ik hoop dat hij het goed stelt'

(Verschenen in Humo op 22 december 2015)

Elvis leeft! En hij wil graag onder uw kerstboom komen liggen, getuige ‘If I Can Dream’, zijn nieuwe plaat die – dik 38 jaar na zijn Graceland-begrafenis – archiefopnames van zijn stem combineert met orkestarrangementen van het Londense Royal Philharmonic Orchestra. Priscilla Presley, First Lady for Life, heeft voor dat project bij hoge uitzondering groen licht gegeven.

Priscilla Presley is ook executive producer van de plaat, die is opgenomen in de Abbey Road Studios. Naar den vleze heeft Priscilla (70) iets weg van een porseleinen pop: een vage air van eeuwige jeugd, omkranst door taaie trekken rond mond en ogen, en alles bedekt met een patine van opzichtig witte schmink, een make-upstijl die haar destijds opgelegd werd door Elvis en er dus één voor de kenners is.

- Ik zag dat u tijdens de plaatvoorstelling in Abbey Road de ogen sloot toen de muziek werd afgespeeld. Welke Elvis ziet u dan voor u?

PRISCILLA PRESLEY «De Elvis die op het podium staat. Zijn gezicht, zijn heupbewegingen, vooral zijn lach. Het is een soort roes van beelden die me doorgaans tot in Las Vegas brengt, waar hij wat mij betreft zijn bijzonderste concerten heeft gegeven. Elvis hield ervan met de fans te communiceren; hij was tuk op hun reacties. Ik zie hem nog de onnozele hals uithangen op het podium, om daarna grijnzend het publiek in te blikken: ‘Was dat nu niet grappig?’»

- Doet het soms ook pijn wanneer u zijn stem hoort?

PRESLEY «Soms. Het rouwen, het jarenlange lijden: dat zit ook allemaal in die stem vervat. Mettertijd is het beter geworden, maar na zijn dood heb ik lang afgezien. Dat er zoveel directe herinneringen aan die stem vasthangen, komt ook omdat ik er vaak bij was toen Elvis in de studio zijn platen stond op te nemen. Ik hoor een nummer en ik zíé het hem nog inzingen.

»Dat waren de momenten waarop hij zich het best voelde: Studio B in Nashville was een tweede woonkamer voor hem. Daar nodigde hij zijn vrienden uit, de sfeer was er grandioos.»

- Uw aanwezigheid stoorde hem niet in zijn concentratie?

PRESLEY «Nee, Elvis was altijd zo blij als hij muziek mocht maken, de rest was bijzaak. Toen we gingen samenwonen, had hij net ervoor jarenlang vooral in films meegespeeld, tien jaar lang geen enkel concert gegeven. Zijn ‘Comeback Show’ in 1968 was mijn allereerste Elvisconcert, en niet alleen voor mij een absolute sensatie.»

- Als kind bent u destijds in Duitsland terechtgekomen toen uw stiefvader, officier bij de Amerikaanse luchtmacht, in de kazerne van Wiesbaden geplaatst werd. Wat herinnert u zich nog van die periode?

PRESLEY «Dat Wiesbaden een toffe plaats was, en het plaatselijke kuuroord fantastisch. Tijdens de weekends gingen we met de familie op wandel- of trektochten. En verder zijn heel concreet vooral de typisch Duitse kerstmarkten bijgebleven. Een magische tijd, toch.»

- U leerde Elvis in 1959 kennen op een feestje in Bad Neuheim, waar hij voor zijn legerdienst was. Het verhaal wil dat jullie elkaar vonden in een gedeelde liefde voor de operazanger Mario Lanza.

PRESLEY «Ik was 14, en Elvis kon niet vatten dat ik überhaupt wist wie Mario Lanza was, of wat opera in het algemeen was. Ik luisterde verder ook graag naar Ricky Nelson, The Ink Spots en vanzelfsprekend Elvis. Onze gemeenschappelijke muzieksmaak schepte een band, en hij nodigde mij uit om er verder over door te praten. Toen ik hem daarop ging opzoeken, speelde hij iets op zijn piano voor mij. Hij legde plaatjes op, hield hele voordrachten over muziek; dat ontspande hem. Hóé gelukkig dat hem maakte, heb ik pas later ten volle begrepen.

»Veel later, thuis in Graceland, legde hij ook altijd plaatjes op voor zijn gasten. Tijdens de muziek – Della Reese of Patsy Cline, ik zeg maar iets – zweeg hij meestal. Hij zat geconcentreerd te luisteren, met een glimlach om zijn lippen. Maar hij was geen allesluisteraar: hij was streng als het over puur talent ging. Als hij oordeelde dat een muzikant weinig talent had, verloor hij zijn interesse.»

- Zat er in de platencollectie van Graceland ook klassieke muziek?

PRESLEY «Veel van de Boston Symphony Orchestra en de Chicago Symphony Orchestra. Elvis luisterde vooral naar Brahms, Mozart en Beethoven. En van die laatste raakte de Vijfde Symfonie altijd de juiste snaar. Dan klaarde hij op, zette hij het volume op het maximum en begon hij mee te dirigeren, wild met zijn armen zwaaiend (lacht luid). Hij was een beetje onder de indruk van dirigenten, van maestro’s.

»Grote gebaren en dito gevoelens vormden de leidraad in zijn muzieksmaak. Rock-’n-roll, gospel of klassieke muziek, van Beethoven tot Las Vegas: hij hunkerde echt naar emoties. Maar: altijd met gevoel voor humor, hij nam zelden iets te ernstig.»

- Door welke muziek werd hij ontroerd?

PRESLEY «Gospel, de soundtrack van zijn jeugd. Het gaat daarin over – alwéér – de grote onderwerpen, hè: leven en dood en zo. Bij een echt goed gospelkoor zag je tegelijk de tranen van ontroering én geluk in zijn ogen glinsteren.»

- Gingen jullie de gospel ook opsnuiven bij de bron, in de kerk?

PRESLEY «O, vaak.»

- Dat moet een vreemde ervaring zijn geweest voor de parochianen: Elvis in the building!

PRESLEY «We gingen altijd heel vroeg op zondag. Zelfs al waren we een hele zaterdagnacht opgebleven om films te kijken, op zondag moest en zou hij gospelkoren horen. We gingen natuurlijk nooit vooraan zitten – meestal slopen we pas binnen als de mis al begonnen was, en het licht uit, en dan bleven we achteraan staan. Zo deden we het ook tijdens onze bioscoopbezoeken. Tegen dat iemand het licht opnieuw aanknipte, waren we al lang weer weg. Als spoken in de nacht. Dat werkte wel: we werden zelden opgemerkt.

»De uitzondering was de jaarlijkse gospelmeeting in Memphis: daar móést Elvis midden in het volk zitten.»

- Gebruikte Elvis zijn krachtige stem ook om thuis mee te zingen met opera’s?

PRESLEY «Bij de juiste aria: heel luid. Al in Duitsland legde hij vaak Mario Lanza-platen op, en hij probeerde dan mee te zingen. Door zijn legerdienst lag de carrière van Elvis bijna twee jaar stil; hij moest zorgen dat hij in vorm bleef, om bij zijn terugkomst in de Verenigde Staten meteen opnieuw platen te kunnen opnemen. Met opera’s meezingen was de uitdaging die hij nodig had.»

Een man, een stem

- Nu verschijnt ‘If I Can Dream’, waarop Elvissongs als ‘In the Ghetto’ en ‘Love Me Tender’ een nieuwe versie meekrijgen, opgesmukt met strijkers van het Royal Philharmonic Orchestra. Waren er songs waarbij die behandeling niet werkte, omdat de combinatie te absurd bleek?

PRESLEY «Als het niet werkte, dan vooral omdat we de mastertapes niet meer hadden. Sowieso moesten die in onberispelijke toestand zijn, en dat geldt lang niet voor al zijn songs. En dat er op de plaat ook enkele obscure Elvissongs staan die destijds bijvoorbeeld enkel als B-kant zijn verschenen, en dus alleen bekend zijn bij de grootste fans, komt ook omdat we niet uitsluitend songs wilden die in het collectieve geheugen vastgeroest zitten.

»Mijn voorwaarde voor het project was: aan zijn stem wordt níét geraakt. Elvis zong perfect, dat maakten de oude opnames ook nu weer duidelijk – je moet daar niet aan prutsen. Meestal zong hij van elke song slechts één take. Soms had hij twee takes nodig, heel af en toe drie. Nooit méér. Wat hem niet beviel, gooide hij weg. Hij was zijn eigen hardste recensent; een houding die ik probeer voort te zetten.»

- Wat verwacht u eigenlijk van deze plaat, behalve een bestseller voor de kersttijd?

PRESLEY «Ik vind het belangrijk om nieuwe dingen uit te proberen, liever dat dan altijd maar oude wijn uit nieuwe zakken te schenken. Ik wil meer risico’s. We zitten ondertussen in een nieuwe eeuw. Dat houdt volgens mij ook in dat Elvis naar het nu vertaald moet worden, zonder dat zijn werk aan authenticiteit inboet.»

- Elvis’ stem over een symfonisch orkest: het is niet de natte droom van élke hardcore Elvisfan. Hoe weegt u af wat zijn reputatie kan schaden en wat niet?

PRESLEY «Daar zijn geen vaste regels voor, alleen het buikgevoel. Maar ik beslis daar niet alleen over. Ik heb soms last met projecten die door jongere mensen worden voorgesteld, die Elvis enkel van ver kennen. Dat zijn altijd weer ideeën voor grote Elvisspektakels, maar ze zijn me te oppervlakkig, en gespeend van subtiliteit. Dan weet ik: ze voelen niet aan hoe Elvis in elkaar zat, ze willen vooral hun eigen, niet zelden bizarre interpretaties van Elvis verwezenlijkt zien. De beste projecten komen van hen die hem destijds nog meegemaakt hebben, en dus beter kunnen inschatten wat hij zélf goed gevonden zou hebben. Ik snap wel dat dat niet eenvoudig is: al bij leven was hij larger than life, hè – probeer dat gevoel maar eens correct te benaderen.»

De vreselijke 40

- Ik herinner me dat u ooit zei dat Elvis de omvang van zijn roem zelf niet helemaal begreep. Waaraan merkte u dat?

PRESLEY «Als hij alles had gelezen wat over hem geschreven werd, was hij gek geworden. Veel heeft hij dus maar gewoon genegeerd. Maar hij deed natuurlijk ook zijn best om zijn eigen mythe af en toe nieuw leven in te blazen. Het was complex, met andere woorden. Zijn begrafenis was nog zoiets: die heeft monsterachtige proporties aangenomen. Zoveel aandacht voor zijn persoon: hij kon zich daar niets bij voorstellen.»

- Elvis Presley was amper 42 toen hij in 1977 stierf, maar de zin in rock-’n-roll was hem al een tijdje vergaan, leek het. Voelde hij zich er te oud voor?

PRESLEY «Het probleem was dat hij geen vastomlijnd plan had, maar dat er nog zovéél dingen waren die hij kon doen. Op tournee door Europa gaan, bijvoorbeeld: dat wilde hij heel graag. Maar dat heeft zijn manager, Colonel Parker, hem altijd verboden, zogezegd omdat hij bezorgd was om zijn veiligheid. Daar heeft hij lang mee in zijn hoofd gezeten.

»Ik moet er wel bij zeggen dat er toen nog anders naar leeftijden werd gekeken: de veertiger van toen is de zestiger van nu. Elvis vond het verschrikkelijk om 40 te worden – en de rock-’n-roll was nog jong.

»Hij droomde stiekem ook van een carrière als ernstig acteur, met grote rollen. Hij keek op naar Marlon Brando, James Dean en Humphrey Bogart, die meespeelden in het soort films dat hij zelf graag had gemaakt. De filmwereld trok hem aan, al had hij het volgens mij nooit lang volgehouden zonder de muziek.»

- Bleef er op zijn 40ste nog iets over van de rebelse Presley?

PRESLEY «Rebels? Elvis heeft zichzelf nóóit als een rebel beschouwd. Ja, hij zorgde voor furore en opschudding in de stijve samenleving van de jaren 50, omdat hij als één van de eerste zangers zogenaamd witte en zwarte muziek door elkaar mengde. Met rebellie heeft dat niets te maken, alleen met zijn liefde voor die muziek – maar die reputatie bleef aan hem kleven.»

- Hoe voelde hij zich dan wél?

PRESLEY «Als een outsider, iemand die nergens bij hoorde. En in de omgang zou ik hem nog het meest als traditioneel omschrijven, zelfs ouderwets. Hij vond hoffelijkheid en goede manieren belangrijk.

»Als er al sprake was van rebellie, dan hoogstens bij zijn publiek, de generatie jongeren die hij een stem heeft gegeven. En zelfs bij hen – nu ja: mijn generatie, dus – vind ik woorden als spiritualiteit en passie beter passen. Elvis heeft een nieuwe cultuur in het leven geroepen, maar meer dan een mooi toeval was dat niet.»

Naakt voor de wereld

- Terug naar Duitsland; bij jullie eerste ontmoeting was hij al één van de beroemdste mensen ter wereld, u was nog een tiener die onmiddellijk in het publieke leven werd geworpen. Hoe went iemand aan dat soort radicale, levensveranderende roem?

PRESLEY «Van een ander weet ik het niet, maar ik: heel moeilijk. Het is te vergelijken met ineens naakt in de zoeklichten komen te staan. Je zou kunnen denken: ‘Ik geef een beetje van mezelf prijs, dan laten ze me verder wel met rust’ – maar het is nooit genoeg, ze willen meer, meer, méér. Het gevolg was dat ik me steeds gereserveerder ging opstellen. Het is een spel waarbij je alleen maar kunt verliezen.

»Ik ben erg verlegen, en of je me gelooft of niet: Elvis ook. Zijn privéleven was hem heel dierbaar, al heb ik er harder voor gevochten om mijn privésfeer af te schermen dan hij. Hij heeft die strijd relatief snel opgegeven.»

- Zullen we maar tot de pointe komen: we weten allemaal dat Elvis nog leeft. Waar hangt hij tegenwoordig uit?

PRESLEY «Ach, er zijn zoveel grappige verhalen, en dat doet me plezier: ze bewijzen vooral dat het grote publiek nog steeds door hem gefascineerd is. Onlangs zei iemand me dat Elvis ondergedoken leeft in Rusland, en om niet herkend te worden loopt hij rond in een plaatselijk legerkostuum. Ik zie hem er al mee door de straten van Moskou paraderen. Eerlijk: ik zou hem het leven in Rusland gunnen, maar het talent om er ook de taal te leren dicht ik hem niet toe.

»Waar hij ook is: ik hoop dat hij het goed stelt.»

© ZEIT Magazin

Vertaling en bewerking:

Frederick Vandromme