‘Ik was de koning van de straat’

Eddy Merckx wordt vandaag 75. Hij was al aan fietsen verslaafd toen hij nog maar drie jaar was. Zijn wonderjaren situeerden zich op de Galibier en de Tourmalet, waar hij in zijn verbeelding wedstrijd na wedstrijd won. De tegenstand tegenover zijn wielerambities was ongemeen fel; maar zijn ouders, de school, de deftige hockey- en tennisgezinde buurt: Merckx kreeg ze allemaal klein.

(Verschenen in Humo 2654 op 16 juli 1991)

EDDY MERCKX «Toen ik drie jaar was, riepen de mensen uit de buurt mij na: ‘Hé, Tour de France!’. Dat was mijn bijnaam, omdat ik altijd en overal met mijn fietske rondpeddelde. De fiets beheerste mijn jeugd. Ik wist met mezelf geen blijf van plezier toen ik na mijn eerste communie van mijn vader een tweedehandsfiets mét koersstuur cadeau kreeg. Dat gevoel... Ik was nu echt wielrenner. Om beurten was ik Rik Van Steenbergen, Fausto Coppi en Louison Bobet. Later werd ik Jacques Anquetil, Charly Geul, Federico Bahamontes: de helden van die tijd. De straat was de Izoard of de Galibier.

»Vooral de Ronde van Frankrijk fascineerde mij. Ademloos zat ik aan de radio gekluisterd. Radio Luxembourg gaf praktisch elk uur flitsen. Voor klassiekers en andere wedstrijden had ik geen tijd - ik was een ontzettende speelvogel. Maar de Tour...

»Mijn moeder was de dochter van een kapper, mijn vader was schrijnwerker en kwam uit een boerenfamilie van elf kinderen. Toen ik zes maanden was, verhuisden ze van Meensel-Kiezegem naar Sint-Pieters-Woluwe om er een kruidenierszaak te openen. Hij had het moeilijk, in het begin. Hij sprak geen woord Frans en kwam terecht in de wijk Vogelzang, die voor 90 procent Franstalig was. We hadden het niet breed. Arm waren we niet, maar er moest hard worden gewerkt. Mijn zus, mijn broer en ikzelf moesten voortdurend bijspringen. Toen ik amper twaalf jaar was, bracht ik op zondagmorgen al brood rond met de auto van mijn vader, een Plymouth (grinnikt). Een ‘tournee’ van een kwartier was dat. Om zeven uur ‘s morgens was er toch weinig of geen volk op de baan, dus gevaarlijk was het niet.»

HUMO Jij was een straatbengel?

EDDY MERCKX «Ik was meer dan dat, ik was de koning van de straat! Er mocht niets gebeuren op straat of ik was er als de kippen bij. Met mijn kameraden organiseerde ik wielerwedstrijdjes in het park Woluwe, dicht bij ons huis. Daar lag een mooie omloop, eigenlijk waren dat wandelpaden, van zo’n 800 meter lang. Er was in die periode ook weinig verkeer, dus koersten wij vaak op de straat.

»Van wie ik die passie voor het wielrennen heb geërfd is mij een raadsel. Noch mijn vader, noch mijn moeder hadden tijd om te fietsen. En die liefde werd zeker niet gestimuleerd door de buurt waarin in woonde. In de wijk Vogelzang gingen de kinderen wel hockey of tennis spelen. Maar wielrennen: dat was iets onbetamelijks, iets laag-bij-de-gronds. Men keek er op neer. ‘Laat ze maar lachen,’ dacht ik. ‘Ik lach later wel.’»

HUMO Wanneer reed je je eerste wielerwedstrijd?

EDDY MERCKX «Toen ik twaalf was. Ter gelegenheid van de kermis in Meensel-Kiezegem werd er een koers georganiseerd voor de jeugd van het dorp. Ik werd minstens twee keer gedubbeld door grotere jongens van 18, 19 jaar. Maar van mijn idolen had ik geleerd dat je nooit de moed mocht laten zakken. Dus reed ik verder alsof mijn leven ervan afhing. Samen met een leeftijdsgenootje naderde ik de eindstreep. Wij bengelden op twee, drie ronden en vele minuten achterstand van de winnaar maar waren zo in de ban van het gebeuren dat we er een eindspurt van jewelste uitpersten, alsof de overwinning ervan afhing. Ik klopte hem op de meet en stak triomfantelijk mijn hand omhoog (lacht).»

HUMO Pas vier jaar later, toen je al zestien jaar was, heb je je volgende wedstrijd gereden. Ondertussen was je vooral actief als basketbalspeIer en voetballer.

EDDY MERCKX «Een tijdlang heb ik gevoetbald bij White Star, voor die club fusioneerde tot Racing White (ondertussen R.W.D.M.). Mijn debuut was spectaculair: ik scoorde zes of zeven goals en werd prompt tot midvoor gebombardeerd. Mijn liefde voor het voetbal bekoelde echter door een dom incident. Jonge spelers moesten altijd een pasje bij zich hebben met hun naam en aansluitingsnummer en zo. Op een dag was ik dat verloren en mijn vader, zoals altijd in beslag genomen door de zaak, had geen tijd gehad om er een ander af te halen op het secretariaat. Daardoor moest de club 20 frank boete betalen en stelde de trainer jongens op die minder goed waren dan ik. Toen heb ik meteen gezegd: ‘Foert, ik doe niet meer mee.’ Ik was toch een betere basketbalspeIer dan voetballer.

»Helaas moest ik het een tijd lang kalmer aan doen. Mijn hart was uitgezet. Ik deed te veel aan sport. Ik voetbalde uren aan een stuk in het park van Woluwe, ik speelde basketbal in competitie bij de club Vogelzang. En tijdens het schooljaar tenniste ik ook en zwom in schoolverband.»

HUMO En de studies?

EDDY MERCKX «Ik had een goed geheugen en leerde heel gemakkelijk. Alleen kon ik niet lang mijn gedachten bij de stof houden. Als ik geacht werd om op mijn zolderkamertje te zitten blokken, klauterde ik door het raam en installeerde mij met mijn boeken op het dak. Ik moest weten wat er op straat bewoog (lacht).»

HUMO Hoe dachten je ouders daarover?

EDDY MERCKX «Het scenario was altijd hetzelfde. Mijn vader gaf mij een paar motten op mijn kop. Veel tijd om zich met mij bezig te houden had hij niet. Te veel werk in de winkel. Ik moest mijn plan trekken. Dus zorgde ik ervoor dat mijn uitslagen op school binnen de betere middelmaat bleven. Zo worstelde ik mij door drie jaar lager middelbaar, Latijn-Wiskunde. Maar onder de vakantie stapte ik naar mijn moeder en zei: ‘Nu wil ik coureur worden.’ Maar ze zei: ‘Dat is geen vak’ en wou er niet van weten.

»Uit het studie-aanbod koos ik dan leraar lichamelijke opvoeding omdat dat toch iets met sport te maken had. Ik was een zeer rusteloze jongen, ik kon geen vijf minuten stil zitten, laat staan kantoorwerk verrichten. Op school was ik vlug verstrooid, een vlieg leidde mijn aandacht al af.»

HUMO Had je andere interesses buiten de sport? Las je wel eens een boek?

EDDY MERCKX (huivert) «Een boek lezen: daar werd ik gek van. Na vijf minuten kreeg ik het al op mijn zenuwen. Als ze mij een minuut langer op een stoel wilden houden, moest mijn vader mij een fikse rammeling geven en vastbinden. Ik had een grote behoefte om mij uit te leven.»

HUMO Film?

EDDY MERCKX «Mijn vader zei: televisie is ook film. Sport, ja. Zeer geïnteresseerd in sport was ik. Muziek? Ja, (in één adem) Paul Anka, Elvis Presley, Chuck Berry, Fats Domino, Chubby Checker, The Platters, The Beatles.»

HUMO Hoe ben je ten slotte van de school afgeraakt?

EDDY MERCKX «Door mijn leraar Frans. lk was niet zo sterk in Frans. Mijn ouders waren Nederlandstalig, terwijl ik altijd naar Franstalige scholen ben gestuurd. Op een keer moesten wij een Franse verhandeling afgeven. Om daaraan te ontsnappen, gaf ik systematisch verstek voor de les. Ik liet briefjes bezorgen waarop stond ‘Onze zoon kan vandaag de lessen niet volgen om familiale redenen’ en zo, in de hoop dat die leraar Frans mij op den duur wel zou vergeten. Maar in volle paasvakantie werd ik bij de prefect op het matje geroepen. Amai, gaf die mij er van langs... ‘En het eerste wat je na de paasvakantie doet, is mij die verhandeling brengen!’, riep hij.

»‘Begrepen,’ dacht ik, toen ik buiten kwam. ‘Hier zien ze mij nooit meer terug.’ Mijn moeder was toevallig net geopereerd en ik moest mijn vader bijspringen in de winkel. Ondertussen had ik ook al verschillende keren ‘gebrost’ op school om de wekelijkse ‘medaillekoersen’ op dinsdagmiddag in de piste van Schaarbeek te kunnen bijwonen. En ik had mijn eerste koersfiets op krediet gekocht. Om de maandelijkse aflossingen te betalen hielp ik de melkboer uit de buurt. Kortom: mijn studies werden stilaan een catastrofe.

»Een paar dagen na dat incident met de prefect zei mijn moeder: ‘Jongen, ik weet dat je liever zou stoppen met studeren. Maar ik wil dat je er toch eerst goed over nadenkt.’ Maar mijn besluit stond al lang vast. De berusting bij mijn ouders kwam er na de jaarlijkse 1 mei-koers in Helle, een bijzonder lastige wedstrijd, die ik won met vier minuten voorsprong. Dat gaf de doorslag: ik stopte met studeren om te kunnen koersen. Datzelfde jaar werd ik Belgisch kampioen bij de nieuwelingen. Dat nam mijn laatste twijfels weg.»

HUMO Al vroeg moest je jezelf een ijzeren discipline opleggen. Heb je dan niets gemist in de wonderjaren? Uitgaan, bijvoorbeeld.

EDDY MERCKX «Pfff... Helemaal niet. Ik heb ontzettend veel voldoening gehad aan wielrennen. Hard trainen en dan als overwinnaar over de meet komen: je hebt er geen idee van welk gevoel dat geeft. Als leraar lichamelijke opvoeding zou ik het ook nooit zo ver geschopt hebben. Mocht het te herbeginnen zijn, dan zou ik het niet anders doen.»

HUMO Meisjes?

EDDY MERCKX «Oh neen, ik was bang van meisjes. Ik was nochtans al vroeg bij de pinken: toen ik tien, twaalf jaar was had ik al een lief. Hoewel ja, een lief... Je kent dat: een knipoogje, handje vasthouden en zo. Maar toen ik dertien, veertien jaar was sloeg dat om en werd ik bang van de meisjes. Ik werd plots heel verlegen, en dat bleef zo.»

HUMO Jij hebt nu zelf een zoon Axel, actief als wielrenner en zelf in zijn wonderjaren. Pak jij hem anders aan dan je vader indertijd?

EDDY MERCKX «lk ben minder streng, maar wel kordaat. Tijdens mijn jeugd werden bij ons thuis voor het geringste vergrijp oorvegen uitgedeeld. Nu is het meer een kwestie van dialoog kinderen-ouders. Afspraken moeten wel worden gerespecteerd. Mijn zoon heeft gekozen voor een leven als wielrenner? Goed, dan wil ik wel dat hij er ook alles voor doet. Zoals ik, vroeger.»