‘Mensen worden interessanter naarmate ze ouder worden. Er zijn meer lagen af te pellen’

Patricia Routledge wordt vandaag 92. U kent haar als Hyacinth Bucket: the lady of the house speaking, de dame van de betere middenklasse die niet beseft dat ook schone schijn bedriegt, en bijgevolg haar hele bestaan in het teken stelt van wat anderen van haar denken.

(Verschenen in Humo op 12 november 1996)

‘Een bazige betweter die graag journalisten terroriseert’, zo werd Patricia Routledge, de actrice die deze Hyacinth jarenlang met veel bravoure neerzette, omschreven in het Britse tv-blad Radio Times, toen ze naar aanleiding van de lancering van haar nieuwe serie ‘Hetty Wainthropp’ op de cover stond. Ze hadden haar niet aan het spreken gekregen, en ik weet wel waarom. Drie jaar lang heb ik faxen naar haar agente gestuurd met de vraag of Mevrouw Routledge alstublieft even tijd voor me wou maken. Het antwoord was steevast ‘nee’. Mevrouw Routledge had het ofwel te druk, of ze had geen zin, of de zon scheen uit de verkeerde hoek, er was altijd wel een reden. Tot een paar weken geleden: toen luidde het antwoord dat Mrs. Routledge me verwachtte in het Chichester Theatre. Hoera!

lk vlieg naar Londen, dool urenlang rond op zoek naar het Chichester Theatre en begrijp ten slotte dat het betreffende Theatre zich in het kuststadje Chichester bevindt. Vier uur later dan afgesproken verschijn ik op de plek van afspraak, er al mee verzoend dat de actrice me ter plekke levend zal opvreten - ik had haar nu eenmaal een lunch beloofd - maar nee hoor: wij vinden mekaar onmiddellijk, en ze trekt me aan haar weelderige boezem. Was dit dezelfde dame die het mannenras vijf jaar lang had vernederd en getart? Onmogelijk. Dit was een warm moederdier, bij wie het zalig toeven was.

HUMO Het moet een vreemd gevoel geven dat u dankzij Hyacinth over de hele wereld bekend bent. Ook in landen waar u nog nooit bent geweest.

PATRICIA ROUTLEDGE «Ach, als mijn succes op tv ertoe kan bijdragen dat er meer volk opdaagt in de theaters waar ik optreed, dan is mijn leven niet vergeefs geweest, vind ik. Dankzij dat serietje heb ik nu vrienden over de hele wereld. In New York zijn er zelfs verenigingen van mensen die elke zondagmorgen een brunch organiseren en samen naar ‘Keeping Up Appearances’ kijken. Gek hè.»

HUMO De serie is een succes bij mensen van alle leeftijden.

ROUTLEDGE «De meest enthousiaste fanbrieven komen van knaapjes van acht of negen. En moeders vertellen me dat hun kinderen van drie of vier jaar niet van het scherm weg zijn te slaan als ‘Keeping Up Appearances’ wordt uitgezonden. Volgens mij komt dat omdat er veel fysieke humor in zit. Hyacinth glijdt bijvoorbeeld dikwijls uit, over het kleed, over bananenschillen... Kinderen vinden het leuk dat ze altijd voor schut wordt gezet. En ze houden natuurlijk van Onslow, die warme knuffelbeer.

»Anderzijds krijg ik evengoed brieven van intellectuelen uit Oxford als van taxichauffeurs.»

HUMO U zou in België onmogelijk op straat kunnen komen zonder constant te worden aangeklampt.

ROUTLEDGE «Dat kan ik hier ook niet meer. Als ik me niet echt lekker voel, weet ik dat ik niet moet buitenkomen, want dan reageer ik heel kattig als ik word aangesproken. Maar ik mag niet klagen. Hier in Chichester ben ik zo goed ingeburgerd dat niemand me nog lastig valt. Ik ga hier naar de kerk, en maak echt deel uit van de gemeenschap. Niemand wil me hier nog per se de hand drukken omdat ik op tv kom. En terecht. Beroemd zijn is volslagen onbelangrijk. Ik stond al in het theater lang voor ik Hyacinth Bucket was, en ik hoop nog lang te kunnen blijven acteren.»

HUMO U hebt wel heel lang op de grote doorbraak moeten wachten, hè?

ROUTLEDGE «Ik ben altijd liever stapje voor stapje vooruitgegaan. Gauw is dood en langzaam leeft nog. ik heb altijd genoten van wat ik deed, ook nu nog. Als ik ‘s morgens wakker word, kijk ik al uit naar de voorstelling van ‘s avonds. Zodra ik niet meer geniet van het acteren, stop ik ermee. Die massale erkenning van het tv-publiek hoeft niet voor mij. Geef me een theaterpodium, en ik ben tevreden. De rechtstreekse uitwisseling van een denkbeeldige ervaring met een levend publiek, daar is het me om te doen. In optimale omstandigheden is er geen mooier medium denkbaar. lk kan me nog hele theaterstukken voor de geest halen die ik op jonge leeftijd heb gezien, terwijl me dat echt niet lukt niet films of tv-programma’s.

»Helaas: de jongere generatie is niet meer vertrouwd met het theater. Jonge acteurs willen films of tv doen om zo snel mogelijk beroemd te worden. Ter-wijl heel wat mensen die het gemaakt hebben op tv of in de film, hun basis in het theater hebben gevonden.»

HUMO In Amerika bijvoorbeeld bestaat die sterke theatertraditie niet.

ROUTLEDGE «Weet ik, maar ze hunkeren ernaar, en ze hebben nog altijd een onwrikbaar respect voor Britse acteurs, voor onze discipline, en voor de manier waarop we het podium betreden: naakt, als het ware, alleen beschermd door het personage dat we spelen. Dat geeft ons de kans ons emotioneel kwetsbaar op te stellen. Het klinkt misschien paradoxaal, maar hoe meer je jezelf in je personage verliest, hoe meer je jezelf vindt. Houdt dat een beetje steek? Wie zichzelf verliest, vindt zich.»

HUMO Lijkt Hyacinth Bucket niet een beetje te karikaturaal om er helemaal in op te kunnen gaan?

ROUTLEDGE «Ik aanvaard geen enkele rol die me niet na aan het hart ligt. Ik weet het nog goed, mijn agente belde me om vijf over één. Dat is niet haar gewoonte, want haar kantoor sluit altijd om één uur stipt, omdat haar personeel dan gaat lunchen. Ze zei dat ze net een telefoontje had gekregen van Harold Snoad, een BBC-regisseur met veel succesvolle komedies op zijn naam. Hij had net een heel grappig scenario gelezen, zo zei ze, en vond dat er één vrouw was die van elke bladzijde af droop, en dat was ik. Ik zei: ‘Wat weet Harold Snoad daar nu van?’ Ze zei: ‘Komaan Patricia, hij kent je door en door. Hij vraagt zich alleen af of je dit soort lichte kost wil spelen.’ s Avonds moest ik optreden. Het was één uur ‘s morgens toen ik thuiskwam; het bewuste scenario lag op de deurmat. Ik dacht: ‘Het is nu niet het moment om een oordeel te vellen.’ Maar ik was te benieuwd om het opzij te leggen. Ik dacht: `Na vijf pagina’s weet ik wel of het iets voorstelt.’ lk las het in één ruk uit en lachte me te pletter. En ik dacht: ‘Geweldig! Die vrouw zou ik graag tot leven brengen.’ Ze droop inderdaad van de bladzijden af, ik hoefde haar slechts op te rapen.

»Maar toch hapte ik niet meteen toe. Ik wou eerst zien wie ze voor de rol van de echtgenoot zouden vragen. Ik vreesde dat ze met één of andere uitgetelde komiek zouden komen aandraven. Maar toen de naam van Clive Swift viel, was ik meteen gerustgesteld, en heb ik de rol aanvaard. Clive is een klassiek geschoold acteur, die negen jaar aan The Royal Shakespeare Company verbonden is geweest. Ik vond hem schitterend in de rol van Richard. Aanvankelijk had zijn personage haast niets te doen. Maar met het weinige wat hij kreeg aangereikt, deed hij wonderen. Daardoor is zijn rol vrij snel gegroeid.»

HUMO Hebt u zich strikt aan de richtlijnen uit het scenario gehouden of vertoont Hyacinth ook bepaalde trekken van mensen uit uw omgeving?

ROUTLEDGE «Wel, ik heb een levendige verbeelding, daar ben ik mee geboren. En ik kan ook met het grootste gemak andermans gedrag overnemen. Da’s uiteindelijk de job van elke acteur, nee? Eigenlijk heb ik altijd al mensen geobserveerd. Ik slorp bepaalde trekken en hebbelijkheden op, en klasseer die in mijn bovenkamer. ln feite ben ik gewoon geïnteresseerd in elke vorm van menselijkheid. Trouwens, vrouwen als Hyacinth tref je overal aan. Die kleinburgerlijke pretentie is blijkbaar van alle werelden. Eigenlijk is het haar, net als iedereen, om respect te doen.»

HUMO U observeert graag mensen, maar kan dat nog wel, nu u zo beroemd bent?

ROUTLEDGE «Ik ga niet winkelen in een supermarkt, maar voor de rest probeer ik een zo normaal mogelijk leven te leiden. Als je je afsluit voor het gewone leven, waar zul je dan nog je materiaal vinden? Je moet met mensen in contact komen wil je niet opdrogen. lk heb een chauffeur die me wegbrengt als ik geconcentreerd moet zijn of liever met rust word gelaten, maar meestal reis ik met de trein. Je mag geen gevangene worden van je roem. Ik ben trouwens veel te realistisch om te gaan zweven. Ik kom uit het noorden van Engeland, en daar staat iedereen met beide voeten op de grond. Mijn personage in mijn nieuwe serie ‘Hetty Wainthropp’ is ook een noorderlinge, praktisch ingesteld en heel erg nuchter. Echt mijn slag. Een vrouw als Hyacinth daarentegen kan ik niet uitstaan. Ik mag er niet aan denken dat ik zo iemand als buur zou hebben. Ze zou me gek maken.»

HUMO Moet je dan niet van je personage houden om het te kunnen vertolken?

ROUTLEDGE «Nee. lk weet heus wel dat ze een onuitstaanbare vrouw is, maar ik begrijp ook waarom ze van zichzelf vindt dat ze zo’n leuk en aardig mens is. We werken allemaal wel eens onbewust op andermans zenuwen. Hyacinth is alleen nog een tikkeltje erger dan de meeste mensen. Ze kan zich gewoon niet inbeelden dat ze het ook wel eens bij het verkéérde eind kan hebben. Erger nog: ze denkt dat ze behulpzaam is wanneer ze zich bemoeit.»

HUMO Hoe komt het eigenlijk dat Richard, hoewel hij constant haar beledigingen moet slikken, trouw blijft aan Hyacinth?

ROUTLEDGE «Het heeft ook een week of drie geduurd voor ik dat doorhad. Is het je al opgevallen dat er nooit een familielid van hem in de serie aan bod is gekomen? Hij práát ook nooit over zijn familie. Toen ik daarover nadacht drong het tot me door dat hij een wees moet zijn geweest. De anderen waren het met me eens. Want dat zou ook verklaren waarom hij met een vrouw als Hyacinth is getrouwd: zij is de bazige moeder, die voor hem zorgt en hem netjes kleedt.

»Je treft dergelijke mannen overal ter wereld aan: ze vinden het niet erg om gecommandeerd te worden. Onder de plak zitten heeft ook zijn leuke kanten: je bent nooit verantwoordelijk, en alles komt altijd voor mekaar. Het eten staat op tijd op tafel, en je bent altijd keurig gekleed. Hyacinth bepaalt de normen. En Richard hoeft zijn hersenen niet te vermoeien met nadenken over dingen die hem toch niet interesseren.

»Wij vrouwen hebben op heel wat vlakken de man overbodig gemaakt. Hoewel, is het ooit anders geweest? Vroeger droeg de slimme vrouw ook al de broek in het gezin. Maar naar buiten toe liet ze het uitschijnen dat de man de baas in huis was. Mijn moeder was zo’n vrouw.»

HUMO Volgens de schaarse informatie die ik over u heb, bent u niet getrouwd.

ROUTLEDGE «Klopt. Grappig, hè? Het verbaast me zelf nog altijd. lk ben niet getrouwd, heb geen rijbewijs, geen kinderen... Heel raar, want ik kom uit een heel normale familie, ik had mijn ouders nergens gelukkiger mee kunnen maken dan door te trouwen en kinderen te krijgen. Al hebben ze me altijd gesteund hoor, in alles wat ik deed. Ook toen ik besloot actrice te worden. En op dat moment kon ik die steun goed gebruiken, want ik was doodsbang.»

HUMO Waarom wou u dan per se gaan acteren?

ROUTLEDGE «Omdat ik godganse dagen niets anders deed, al van toen ik een kind was. Op school was ik altijd de uitverkorene als de juffrouw aan het eind van de dag, om vijf voor vier, iemand aanwees om een versje voor te dragen. Ik kreeg dan een penny voor de moeite. Ik dacht dat iedereen kon wat ik deed, en dat de anderen het alleen niet deden omdat ze er te lui voor waren.

»Hoe dan ook, waar ik vandaan kwam, dacht niemand er-over om van acteren zijn beroep te maken. Toen mijn universitaire studie erop zat, heb ik een jaar niets gedaan. Ik lag met mezelf overhoop. Daarna heb ik gelukkig de kans gekregen om aan de slag te gaan bij een heel prestigieus repertoiregezelschap in Liverpool. Ik ging naar een auditie en dacht: ‘Als ze me niet aannemen, weet ik dat ik niet goed genoeg ben.’ Maar ik kon meteen beginnen, en ik heb er fantastische tijden beleefd. Waag altijd je kans! lk herinner me dat we op de humaniora een vak hadden dat ‘Welsprekendheid’ heette. Het was een keuzevak dat je kon nemen als je bereid was op donderdag je lunch over te slaan. Aanvankelijk waren we met velen, maar de laatste twee jaar was ik de enige die honger wou lijden om gedichten te kunnen voordragen. De lerares was een schitterende vrouw, die enorm veel voor me heeft betekend. Ze heeft me zoveel geleerd: stemtechniek, ademhaling, visie...»

HUMO Eigenlijk heb ik ook dat gevoel dat ik alles wat ik weet en kan, aan slechts een paar mensen te danken heb.

ROUTLEDGE «Mentoren zijn heel belangrijk in je leven. Ik heb er, euh, vijf gehad, in de verschillende stadia van mijn leven. Mijn moeder was eigenlijk mijn eerste mentor. Mijn vroegste herinneringen zijn die aan mijn moeder die ons voorlas. Ik kan me haar stem nog altijd meteen voor de geest halen, al is ze nu bijna veertig jaar dood. Ze kon álles met haar stem, en ze was dol op taal.

»Ik heb vier jaar Engels gestudeerd aan de universiteit, taal en literatuur. Al mijn vrije tijd ging op in het tot leven laten komen van het geschreven woord. Op die manier ben ik stapsgewijs in de richting van het theater geëvolueerd. Ik was doodsbang om het theater in te gaan, want ik dacht dat dat milieu slecht en verdorven was. Je moet weten dat ik een heel beschermde opvoeding heb gekregen. Maar ik kon gewoon niet weerstaan aan die drang om het woord tot leven te brengen.

»Acteren moet een obsessie zijn. Je kunt er beter al door bezeten zijn voor je eraan begint, anders wordt het niets. Je doet het niet voor jezelf, maar omdat je iets met anderen wilt delen. Een jaar of vier geleden kreeg ik een brief van een dame uit Yorkshire die zei dat ze nog nooit eerder een brief had geschreven. Ze schreef dat ze het jaar voordien weduwe was geworden, en dat ze sinds kort ziek was. Ze schreef: ‘Toen ik van de dokter kwam voelde ik me alsof het einde van de wereld was aangebroken, en ik vroeg me af hoe ik de toekomst aan zou kunnen. Toen ik thuiskwam, maakte ik eten voor mezelf en zette de tv aan, en daar was je.’ Dat was haar manier om ‘dank je’ te zeggen. Als je zulke brieven ontvangt, begrijp je wat voor een verantwoordelijkheid je hebt. Artiesten hebben een ongelooflijke macht. En wat doen ze ermee?»

HUMO Ze openen nieuwe winkels! Het lijkt alsof de mannen die aan uw zijde spelen nooit sterk zijn. Omdat u zo sterk bent?

ROUTLEDGE «Ik ben opgegroeid met een broer die net iets ouder was dan ik; ik heb dus altijd mijn mannetje moeten staan. We speelden samen soldaatje. Hij wilde nooit ‘vader en moeder’ met me spelen, maar wel soldaatje, en dan was hij natuurlijk mijn overste. Maar een-maal per jaar, op nieuwjaarsavond, traden we samen op voor mijn vader en mijn moeder, en dan was ik de baas. Ik was maar een jaar of acht, maar ik regelde wel alles. Ik maakte het script, schreef de grappen over uit Het Grote Grappenboek, en bepaalde in welke volgorde de verschillende acts zouden komen. Dan moest hij naar me luisteren. Ik zei hem wanneer hij op zijn viool moest spelen, en tijdens de pauze liet ik hem chocolade verkopen. Zelf zong ik een lied. Het was altijd dolle pret.

»Toen ik jaren later op het punt stond naar de universiteit te trekken, deed hij zijn legerdienst. Bij een van zijn brieven aan mijn moeder stopte hij een brochure van The Royal Academy of Dramatic Art, en in een postscriptum schreef hij: ‘Brochure bijgevoegd. Zeg haar dat dit is wat ze zou moeten doen.’ Hij had me nochtans nooit zien spelen in de toneelopvoeringen van de meisjesschool. Dat vergeet ik nooit. Hij wist het, hij wist het. Hij is al in 1989 gestorven. Ik wou dat hij er nog was.»

HUMO Je ouders leven ook niet meer.

ROUTLEDGE «Nee, ik ben nu een wees. Heel moeilijk.»

HUMO Had u nu toch niet getrouwd willen zijn?

ROUTLEDGE «Tja, hoe gaat dat? Plotseling kijk je eens om, en zeg je: ‘Hé, dat heb ik gemist. Ik ben zo bezig geweest met andere zaken.’

»Ik heb de mooiste jeugd gehad die je je kunt dromen. We waren niet rijk, maar mijn ouders werkten hard en getroostten zich veel opofferingen, zodat wij toch konden hebben wat zij nooit hadden gehad. Zelf hebben mijn moeder noch mijn vader lang naar school kunnen gaan. Mijn moeder volgde avondlessen; ze was een van de verstandigste vrouwen die ik ooit heb gekend.

»Let wel, we hebben een strenge opvoeding gehad, maar dat deed ons geen kwaad. Het belangrijkste was dat ze ons voortdurend aanmoedigden. Of het nu was om bloemenkransen te maken, te zingen, of te springen: ‘Doe wat je doet niet hart en ziel, en geniet ervan.’ Tot de dag van vandaag is mijn opvoeding me blijven schragen. Ik teer nog altijd op de kracht die mijn ouders me hebben meegegeven.»

HUMO Klopt het dat u er ooit over gedacht hebt zangeres te worden?

ROUTLEDGE «Ik kon zingen en mijn familie was vrij muzikaal. In die tijd werd er in gezinsverband muziek gemaakt. Je stond samen rond de piano. Ik was ook bij het kerkkoor. Mijn muziekleraar op de humaniora leerde me van muziek te genieten, en op den duur had ik de indruk dat dit was wat ik moest doen. Maar ik was altijd doodsbang ais ik moest opstaan en zingen. Zo bang dat de angst de pret van het zingen bedierf. Ik was óók bang als ik het podium moest beklimmen om te acteren, maar die angst was niet beklemmend, integendeel, hij stimuleerde me.»

HUMO U hebt ooit gezegd: ‘Ik denk dat ik niet goed genoeg was om aan de muzikale top mee te draaien...’

ROUTLEDGE «Ja, dat heb ik gezegd.»

HUMO ‘...en ik zou het vreselijk gevonden hebben om een teamspeler te zijn.’

ROUTLEDGE «Een sessiemuzikant of een koorzangeres. Ja, dat klopt.»

HUMO Omdat u behoefte hebt aan aandacht?

ROUTLEDGE «Euh...»

HUMO Het is menselijk, hoor.

ROUTLEDGE «Inderdaad, ik ben niet iemand om in het koor te staan. Ik heb altijd graag op de voorgrond gestaan, en daar draag ik nu de gevolgen van.

»Maar ik zing nog wel. Als je wilt weten welk lawaai ik maak moet je mijn cd maar kopen. lk heb vroeger ook heel wat musicals gedaan.»

HUMO Onder meer met Leonard Bernstein.

ROUTLEDGE «Ja, in 1976 koos hij me uit om in het Witte Huis acht presidentsvrouwen te spelen. Een fenomenale ervaring. Het was een nachtmerrie, maar dan wél één die ik voor geen geld had willen missen (lacht).»

HUMO Is het voor u niet erg moeilijk om uit de toon te zingen, zoals in ‘Schone Schijn?

ROUTLEDGE «Verschrikkelijk, ik kan er niet tegen (lacht). Het doet me echt pijn. Maar ach, de meeste mensen hebben geen muzikaal gehoor, dus merken ze het verschil niet eens (lacht). Ja, ik hou van muziek, en ik ga zoveel mogelijk naar concerten, want daar vind je kwaliteit. Een muzikant zal namelijk nooit in het openbaar optreden voor hij een zeker niveau van bekwaamheid heeft bereikt. Acteurs daarentegen permitteren zich alles. Ongestraft! Sommigen zijn compleet incompetent, hebben geen bal techniek en geen greintje talent, maar door de goeie belichting en de vlotte montage krijg je de indruk dat ze een zekere uitstraling hebben. Poeh!»

HUMO Bedoelt u dat er heel veel slechte acteurs aan het werk zijn?

ROUTLEDGE «Neenee (lacht), ik zeg alleen maar dat je als acteur aan de top kunt geraken zonder dat je je vak kent. lk vind dat heel irritant. Als je niet oplet wanneer je met zulke acteurs een scène hebt, ben jij degene die een slechte indruk maakt.»

HUMO Zijn er tegenwoordig meer slechte acteurs dan vroeger?

ROUTLEDGE «Och, zwijg me erover. Ik weet niet waar de stemmen zijn gebleven. Aan de toneelschool krijgen ze toch stemtechniek, en leren ze hoe ze een mooi geluid kunnen voortbrengen. Ik heb een tijdlang deel uitgemaakt van The Royal Shakespeare Company, welnu, het gebrek aan vocale kwaliteiten bij de jonge generatie acteurs was zelfs dáár ontstellend. De verklaring is eenvoudig: ze dromen allemaal van het kleine of het grote scherm, en ze denken niet aan de kleine man die op de laatste rij zit.»

HUMO Zijn acteurs tegenwoordig ook niet veel vlugger tevreden? Luier ook? Er wordt bijvoorbeeld niet meer gearticuleerd.

ROUTLEDGE «We misbruiken onze taal. Daar kan ik zo boos om worden. Ooit zal ik me aan de poorten van het parlement gaan ketenen om het oprukken van de glottisslag tegen te houden. Geen van de jongeren spreekt nog de letter ‘t’ uit.’Niemand doet nog de moeite om zijn tong achter zijn tanden te leggen. De woorden verliezen hun vorm, er is geen scheidingslijn meer tussen de klinkers. ‘A bo’le of wa’er alt’ a bu’ered san’tvich.’ Jeetje.»

HUMO In ‘92 werd u bekroond als beste tv-komiek. Ziet u zichzelf als een komiek?

ROUTLEDGE «Nee, ik ben een actrice. Maar als je geen komedie doet, kun je niet overleven. En om komedie te doen, heb je een komisch instinct nodig, een intuïtief grappige kijk op het leven. Ook in de dagelijkse omgang is dat belangrijk. Als je kunt lachen om wat je zoal overkomt, zul je zonder veel problemen door het leven gaan. Veel mensen ontberen die kwaliteit. Dat is tragisch, hoor.»

HUMO Wat vindt u zoal grappig op tv?

ROUTLEDGE «Wat ik zie, kan me maar zelden boeien. De finesse ontbreekt. Komedie had vroeger veel te maken met het ridiculiseren van bekakt, boertig of hautain gedrag, niet het uitvergroten van de manier waarop de mensen elkaar behandelden, het doorprikken van pretentie en snobisme. Maar nu moet het vooral grof zijn, en liefst over de werking van de menselijke lichaamsopeningen gaan. Alle eerbied is verdwenen. De wereld is naar de maan.»

HUMO Wat zijn dan wél goeie Britse komedies?

ROUTLEDGE « ‘Dad’s Army’ bijvoorbeeld, over de burgerwacht tijdens de oorlog. Mijn vader was er destijds lid van, en in de serie herken ik de verhalen die hij me vertelde. ‘Yes Minister’ vind ik ook heel grappig. Pure satire.

»Mijn favoriete komische genre bestaat jammer genoeg niet meer. Ik was dol op de revue. Begin de jaren zestig veranderden de jongens van ‘Beyond The Fringe’ het gezicht van de revue volledig. Mijn goeie vriend Alan Bennett was één van hen. Wat zo nieuw was aan hun opvoeringen was de keuze van hun onderwerpen: ze hadden het over de bom, God, de dood, de kerk, het koningshuis, onderwerpen waarmee tot dan toe niet mocht worden gespot. Uit ‘Beyond The Fringe’ vloeide ‘The Week That Was’ voort, ook een satirische revue, waarin ik vaak als gaste optrad. Dat waren programma’s die telkens op-schudding veroorzaakten. Heel Engeland keek ernaar, en de dag nadien sprak iedereen erover. De kijkers werden erdoor aan het denken gezet.»

HUMO In die tijd was het natuurlijk makkelijker om te choqueren, omdat er nog veel meer taboes waren. Misschien mikt er nu wel op de lager gelegen lichaamsdelen worden gemikt.

ROUTLEDGE «Je hebt wellicht geen ongelijk, maar toch. Onlangs werd ik uitgenodigd om te gaan voorlezen in de kinderbibliotheek van Chichester. Ik ben niet vertrouwd niet de jeugdliteratuur, heb geen kinderen of kleinkinderen, en had de bibliothecaris gevraagd een selectie te maken van enkele goeie boeken waaruit ik kon voorlezen. Hij stuurde me een vijftal boeken, die ik allemaal las. Tot mijn ontsteltenis moest ik vaststellen dat veel verhalen vol expliciete taal zaten. Men had het over neusdoeken vol snot, en over pis en kak... Walgelijk! Die verhalen heb ik niét voorgelezen hoor. Ten eerste, omdat ik niet graag zulke woorden in de mond neem, en ten tweede omdat ik niet op het territorium van de kinderen wou komen. Zo is het toch? Ze doen niets liever dan in het geniep over scheten en andere onwelriekende fenomenen praten. Het is hun geheime wereld. Zodra je daar binnen komt, neem je hen die wereld af. Grote fout.

»Maar ik snap niet waarom het tegenwoordig allemaal zo vulgair moet zijn. De vrouwelijke komieken gaan trouwens nog verder dan de mannen. Ik schaam me in hun plaats. Ik zal geen namen noemen, maar als je bedenkt dat die meisjes getrouwd zijn! Hoe kunnen ze op een podium al die vuile praat uitkramen en daarna nog de liefde niet hun echtgenoot bedrijven?

»Ik vind dat er de laatste tijd sprake is van een serieuze mate van zedenverval. Mensen heb-ben geen respect meer voor hun medemensen, voor de bezittingen en de privacy van anderen. Ik weet weet niet waar het moet eindigen. Dit is de ultieme godslastering! We zijn Zijn mirakels niet waard.»

HUMO Als tegenpool voor de alternatieve, jonge komedie lijkt zich een soort komedie voor de derde leeftijd te ontwikkelen met series als ‘Keeping Up Appearances’, ‘One Foot in The Grave’, ‘Waiting for God’.

ROUTLEDGE «Tja, er zijn steeds meer ouderen, en dus is er een nieuwe doelgroep aan het ontstaan. Maar mensen worden ook interessanter naarmate ze ouder worden. Er zijn meer lagen af te pellen. Bovendien is de ouderdom een onderwerp dat nog maar weinig is verkend in de literatuur en de dramaturgie. Een mijnenveld dat nog gedetoneerd dient te worden. In de klassieke theaterstukken zijn de ouderen doorgaans nog de pispaal; maar nu we stilaan in de meerderheid beginnen te komen, zie je de machtsverhoudingen verschuiven, en kunnen er plots wel zestigplussers worden getoond die geestig zijn. Tot voor kort dacht men dat een bejaarde mét gevoel voor humor niet bestond. Zodra je met pensioen was, was je afgeschreven. Zo is ‘Hetty Wainthropp’ trouwens ontstaan. Het begint met een vrouw die zestig wordt en een verjaardagskaartje van een vriendin ontvangt waarop staat: ‘Welcome to the Club’. En Hetty is daar zo verbolgen over, dat ze beslist geen lid van die club te worden. Weet je, het feit dat je bejaard bent, wil niet zeggen dat je geen energie meer hebt.»

HUMO Er breken dus mooie tijden aan voor oudere acteurs.

ROUTLEDGE «Ervaring, daar heeft het allemaal mee te maken. Maar jeugdig enthousiasme zal altijd blijven bestaan, en moet aan bod blijven komen.

»De kloof tussen jong en oud is in ieder geval minder diep geworden, zeker in mijn beroep. Jong en oud zijn nu gelijk. Ik denk niet in leeftijden of getallen. De enige cijfers die ik ken zijn mijn huisnummer en mijn bankrekening.»