‘Mijn vagina hing aan een draad te drogen. Glamoureus is anders’

Charlotte Gainsbourg, actrice, muzikante en dochter van, wordt vandaag 50. In 2017 sprak Serge Simonart haar naar aanleiding van haar recentste plaat ‘Rest’. Herlees hier het interview.

De eerste keer dat ik Charlotte Gainsbourg zag, wist ik niet dat ik naar haar keek. Ze zat in de zwangere buik van haar moeder Jane Birkin op de hoes van ‘Histoire de Melody Nelson’, de iconische elpee van papa Serge Gainsbourg. Sindsdien heb ik Charlotte vaak gezien, soms van dichterbij dan me lief was, in films waarin ze uit de kleren ging – of erger.

Behalve een uitstekende en moedige actrice is Charlotte Gainsbourg ook zangeres. Met Beck en Air maakte ze al mooie platen, en haar nieuwe, ‘Rest’, is veruit haar beste. Ik tref Charlotte bij haar thuis in Parijs, in zo’n fabuleus hôtel particulier dat van op de straat niks lijkt, maar dat achter twee poorten openvouwt tot een 18e-eeuws paleisje. Aan de muren originele foto’s van Man Ray, op de koffietafel boeken over kunst en geschiedenis.

HUMO Mooie plaat. Goeie teksten, vooral.

Charlotte Gainsbourg «Het doet me plezier dat je dat zegt. Want ik ben sowieso onzeker. En dat mijn vader bekendstond om z’n prachtige liedjesteksten, helpt niet. Toen ik aan de teksten voor ‘Rest’ begon, leek geen enkel woord goed genoeg.»

HUMO Paul McCartney is zeer kieskeurig over met wie hij werkt. Hoe belandde hij op jouw plaat?

Gainsbourg «Zeven jaar geleden heb ik met hem ontbeten. Natuurlijk hoopte ik dat hij een bijdrage zou leveren aan één van mijn platen, maar we hebben toen drie uur lang enkel gepraat over kinderen en relaties. Een hele tijd later heeft hij me onverwacht een demo gestuurd. Die is een paar jaar in mijn lade blijven liggen. Drie jaar geleden heb ik eraan gewerkt en toen besefte ik plots: oei, ik heb liggen knoeien aan een nummer van een levende legende! Ik heb hem het resultaat gestuurd, met verontschuldigingen, maar hij vond het oké. Toen we in Electric Lady in New York opnamen (de legendarische opnamestudio die werd opgericht door Jimi Hendrix, red.), sprong Paul onverwacht binnen. Hij was ongelofelijk open, vrijgevig, direct. Hij heeft een hele dag met ons doorgebracht en drums, gitaar en bas gespeeld.»

HUMO Het eerste citaat dat ik ter voorbereiding van dit interview over jou las was: ‘Communiceren is niet mijn sterkste kant.’ Het tweede: ‘Als ik met een vreemde moet praten, klap ik dicht.’ Toch keek ik uit naar dit gesprek.

Gainsbourg (lacht) «Het is veel verbeterd. Je suis une ex-timide. Vrolijk tateren ligt niet in mijn natuur. Maar ik woon sinds drie jaar parttime in New York en die stad heeft me bevrijd. Ze dwingt tot communiceren. Gelukkig maar, want als timide meisje werd ik verteerd door iets dat grensde aan zelfhaat. Ik misprees mezelf dat ik dichtsloeg als ik iets moest zeggen of doen in het openbaar. Mijn schuchterheid voelde als stille hysterie, ze ondermijnde mijn zelfbeeld en putte me uit.»

HUMO Mij lijk je het prototype van het verlegen meisje dat overcompenseert en in naam van de kunst veel meer grenzen opzoekt dan assertievere vrouwen zouden doen.

Gainsbourg «Ik heb al heel jong geproefd – móéten proeven – hoe het voelt een willoos speeltuig te zijn in de provocerende, wie weet zelfs dubieuze artistieke visie van een ander. En tot mijn verbijstering stelde ik vast dat ik dat niet onaangenaam vond. Andere meisjes zouden het verschrikkelijk hebben gevonden als ze samen met hun vader in de openbaarheid kwamen met een song als ‘Lemon Incest’, maar ik ervoer dat als bevrijdend. Ze zullen het niet openlijk toegeven, maar heel wat acteurs zijn timide. Een rol spelen is voor een schuchter persoon een manier om extravert en assertief te zijn zonder er de verantwoordelijkheid voor te moeten nemen. En alle timide acteurs die ik ken, hebben dit gemeen: áls ze uit hun schulp komen, kennen ze geen maat.»

HUMO Heb je er lol in te testen hoever je het kunt drijven? Als je naakt ronddartelt in ‘Ma femme est une actrice’, een film gemaakt door je echtgenoot over een man wiens vrouw actrice is… Dan denk ik: ze houden ons gewoon voor de gek.

Gainsbourg (lacht) «Nee, dat uitgangspunt bood gewoon tal van boeiende en grappige verhaallijnen. Dat het verhaal onze privésituatie weerspiegelt, was een amusante bonus, meer niet.»

HUMO Een technisch vraagje: voor seksscènes doen actrices een vaginaprothese om. Zo wordt écht contact met de geslachtsdelen van de acteur vermeden en wordt de actrice psychologisch gerustgesteld: ‘Oef, het is niet écht mijn vagina die het publiek te zien krijgt.’ Maar het team dat die prothese aanbrengt, krijgt ze wel te zien.

Gainsbourg «Ja, en het is wel degelijk een heel team (lacht). Ik heb net de opnamen afgerond van een heel mooie film: ‘La promesse de l’aube’, naar het boek van Romain Gary. Daarvoor moest ik ook protheses dragen die mijn borsten en dijen verdikten – elke dag begon met vier uur maquillage. ‘Antichrist’ en ‘Nymphomaniac’ (van Lars von Trier, red.) waren een ander verhaal: daar moest ik twee uur lang rechtstaan met de benen gespreid tot de lijm gehard was. Bovendien moesten ze, opdat de pasvorm perfect zou zijn en de prothese houvast zou hebben, eerst een gynaecologisch afgietsel maken van mijn vagina. En na afloop werd dat afgietsel aan een staaldraad gehangen om te drogen, zodat iedereen kon zien hoe mijn vagina eruitziet. Glamoureus is anders (lacht).»

HUMO Men heeft de neiging te denken dat naaktscènes lastig zijn, maar mij lijken emotionele scènes waarin je hartverscheurend moet huilen veel lastiger. En zo heb jij er meer gespeeld dan heel wat andere actrices.

Gainsbourg «Absoluut. Ook al omdat je moet putten uit eigen trauma’s om hartverscheurend te kunnen huilen. Janken op commando is één ding, maar écht huilen om, bijvoorbeeld, de dood van een kind gaat vele niveaus dieper. In ‘Antichrist’ verloor mijn personage haar kind. De enige manier om die tragiek te veruiterlijken is je de dood van je eigen kind in te beelden. Ik voelde me op dat moment veel naakter dan in de scène waarin mijn personage masturbeert in het bos of de scène waarin ze haar clitoris verminkt. Ik ervaar die beelden ook als veel gênanter en meer vernederend. Dat bodemloze verdriet kun je niet veinzen, dus dan vóél je je ook niet langer actrice.»

HUMO Voel je énkel gêne of put je er toch een beetje plezier of voldoening uit?

Gainsbourg «Ik ben fier dat het me lukt en ik ben na afloop tevreden over het resultaat. Op het moment zelf voel ik hoogstens een soort roes waarin ik geniet van het drama. Saai is het in elk geval niet.»

HUMO Voor wat het waard is: ik vind jou een briljante actrice. Zelfs met je kleren aan.

Gainsbourg «Bedankt, da’s een hele geruststelling (lacht).»

HUMO Ook op ‘Rest’ ga je ver. Ik heb niet de indruk dat je je teksten speelt of veinst.

Gainsbourg «Klopt. Ik hou van impudeur. Ik hou niet van barrières. Vage teksten vol mistige metaforen zijn handig als een artiest z’n echte gevoelens wil verhullen, maar ik vind ze meestal banaal en onecht. Een artistieke uiting boeit mij enkel als het gevoel dat erachter schuilt oprecht en authentiek is. Anders is het slechts woordkramerij. Maar ik hou evenmin van liedjes of romans die je het gevoel geven dat de auteur de lezer als goedkope therapeut gebruikt.»

HUMO Jij zingt en acteert. Wat is jouw violon d’Ingres, je hobby?

Gainsbourg «Ik teken en schilder. Als kind en puber deed ik niets anders: dwangmatig tekenen en fotograferen. Ik ontwikkelde zelf mijn foto’s, wat voor een meisje toen eerder uitzonderlijk was. En recent heb ik in New York enkele intensieve tekencursussen gevolgd. Ik speel ook dagelijks piano, maar enkel klassiek.»

HUMO In ‘Deadly Valentine’ reciteer je de volledige traditionele Engelse huwelijksgelofte, behalve de laatste twee zinnen.

Gainsbourg «Ik wil al een tijdje trouwen. Ik ben al sinds m’n 19de samen met Yvan, de vader van m’n kinderen. Maar ik ben wat bijgelovig: wie weet gaat het wel mis als we nu alsnog trouwen. Mijn ouders waren ook bijgelovig, vooral mijn moeder dan. Zij heeft ooit bewust een vliegtuig naar Spanje gemist omdat ze haar geluksbrenger was vergeten, een klein vies aapje.»

HUMO Hoe reageert je man eigenlijk als je weer eens thuiskomt en verzucht: ‘Je raadt nooit wat ik vandaag op de set heb moeten doen’?

Gainsbourg «Hij is wat gewend: hij is zelf regisseur, dat helpt. Yvan zou pas gechoqueerd zijn als ik zou zeggen: ‘Vandaag moest ik een gelukkige huisvrouw spelen in een gezin waar nooit wat gebeurt.’ Bij ‘Antichrist’ heb ik hem vooraf verteld dat het hardcore zou zijn, niet voor gevoelige zielen. Van die film wilde hij het scenario niet vooraf lezen. Maar hij besefte dat het voor een actrice een boeiende rol was, een uitdaging. Bij ‘Antichrist’ heb ik op de set wel dagelijks met mijn moeder gecommuniceerd. Dan belde of sms’te ik: ‘Maman, ik lig naakt in een bos in Duitsland en dadelijk moet ik masturberen.’ Maar Jane valt ook niet te choqueren, ze reageerde meestal met iets als: ‘Gelukzak, ik sta hier borden af te wassen terwijl jij je in het bos amuseert.’ Ik heb Yvan wel verplicht om de film te bekijken voor we naar het filmfestival van Cannes afzakten.»

HUMO Laten we eerlijk zijn: Gainsbourg is een merk. Als grote merken jou vragen om in hun reclames te figureren, leasen ze ook je familienaam. Heb je campagnes geweigerd?

Gainsbourg «Ik heb vaak aanbiedingen naast me neergelegd, ook al ging het om veel geld. Onlangs nog: een wereldwijde campagne voor brillen. Indertijd heb ik reclame gemaakt omdat ik geld nodig had om de erfenisrechten te betalen, een enorm bedrag. Zonder dat reclamewerk had ik het huis van mijn vader in de Rue de Verneuil moeten verkopen. Campagnes voor mode of parfums krijg ik zelden of nooit aangeboden. Misschien omdat mijn soort kop niet commercieel genoeg is.»

HUMO Of door je kwalijke lichaamsgeur.

Gainsbourg «Dat zal het zijn (lacht). Het merkwaardigste aanbod kwam van Nintendo. Ik heb niets met videogames en ik heb geen idee waarom ze bij mij terechtkwamen.»

HUMO In London gisteren zag ik dat modeontwerpster Bella Freud twee parfums heeft uitgebracht: ‘Ginsberg is God’ en ‘Je t’aime Jane’. Dat kan geen toeval zijn.

Gainsbourg (lacht) «Het blijft me verbazen hoe wildvreemden onze familie ongevraagd annexeren. ’t Is ook geraffineerd gespeeld: als dat parfum ‘Serge Gainsbourg’ zou heten, zou ik als erfgenaam mijn toestemming moeten geven. Maar ‘Ginsberg’ en ‘Jane’ suggereren mijn ouders, meer niet.»

HUMO Was de Rue de Verneuil al in jouw jeugd een bedevaartsoord voor fans van je vader?

Gainsbourg «Nee, dat adres was toen nog min of meer geheim. Eén keer kwam mijn vader laat thuis – wij waren weg met mama. Serge hoorde gestommel in de badkamer. Daar zag hij een volle badkuip, de inbreker had net een bad genomen. Toen hoorde hij iets in z’n slaapkamer. Daar bleek de indringer – een gestoorde fan – in zijn bed te liggen. Toen heeft mijn vader iets gedaan dat ik nog altijd vreemd vind. In plaats van te vluchten en meteen de politie te bellen, heeft hij eerst alle deuren en ramen op slot gedraaid, dan een aantal kostbare bezittingen verstopt en pas daarna de politie gebeld. Terwijl hij nog steeds samen met die psychopaat alleen in huis was! Hij heeft ’m aan de praat gehouden tot de politie kwam, drie kwartier later.»

HUMO Je zingt over je ouderlijk huis in ‘Les Crocodiles’.

Gainsbourg «Ja, over mezelf en m’n oudere zus Kate (zij pleegde een paar jaar geleden zelfmoord – ik besluit daar niets over te vragen, red.). Wij sliepen met z’n drieën in een aparte kamer: Kate, ik en nounou, onze oppas. Ik had jarenlang nachtmerries. Elke nacht. Mijn zus heeft afgezien met mij, want ik gilde haar wakker. Ik vond het een luguber huis met donkere, kille gangen. Bovendien kocht mijn vader een antiek skelet, zo eentje dat ze in de 19e eeuw bij de opleiding van de eerste generatie chirurgen gebruikten. Het had rode ogen en in de tochtige gang bewoog het een beetje. En het toilet was op het einde van die gang. Dus piste mijn zus liever in ons bed. Elke nacht feest (lacht). En ik droomde regelmatig over hongerige krokodillen, vandaar die titel.»

HUMO Je zingt ook: ‘Je parlais aux objets, nécessairement’. Letterlijk?

Gainsbourg «Letterlijk. Zo heb ik m’n fantasie ontwikkeld, denk ik. Naar mijn gevoel leefde álles, ook schijnbaar levenloze objecten: batterijen, kasten, lepels. Ik was eenzaam, denk ik. En ik had een voorkeur voor ongewoon, zelfgemaakt speelgoed: ik speelde vaak met natte zakdoekjes…»

HUMO Ik weet dat je ouderlijke huis een opslagplaats van bric-à-brac is die de compulsieve verzamelaar Serge Gainsbourg door de jaren heen verzamelde. Aan welk voorwerp ben je zelf het meest gehecht?

Gainsbourg «Sa mallette. Zijn attachécase. Hij sleurde overal een smal, antiek lederen koffertje van Louis Vuitton mee. Daarin bewaarde hij zijn vulpen, zijn aantekeningen voor liedjes, maar ook enorme bundels briefjes van 500 francs. Hij betaalde bijna altijd cash, ook al waren er toen al bankkaarten.»

HUMO Serge was een estheet: die biljetten waren veel mooier dan de huidige karakterloze euro’s.

Gainsbourg «Precies. Ik weet nog hoe hij vaak achteloos zei: ‘Tiens, va te chercher des bonbons,’ en dan stopte hij me een biljet van 500 francs toe. Da’s decadent en onverantwoord, maar aan de andere kant ken ik niemand die zo jong al zo hard werkte als ik, en dus al zo vroeg financieel onafhankelijk was. Dat was ook een punt van eer voor me: ik wilde niet op papa’s beroemdheid teren en evenmin op zijn rijkdom.»

HUMO Ik herinner me dat je vader ook een prachtig houten koffertje bezat met daarin drie 18e-eeuwse ivoren dildo’s…

Gainsbourg «Ja, en hij bezat ook een zilveren ei, zo’n ding dat vrouwen in hun vagina inbrengen om ongemerkt en plein publique opgewonden te worden. Dat ei fascineerde me als kind. Er was ook nog een gebogen ivoren dildo om de g-spot te stimuleren. Mijn vader heeft me nooit verteld waarvoor die dingen dienden, maar zijn latere minnares Bambou wel.»

HUMO Je vader is relatief jong gestorven. Heb je enig idee wat hij nog zou gedaan hebben, had hij langer geleefd?

Gainsbourg «Ik weet niet of mijn vader nu nog dezelfde provocerende stunts zou opzetten: ‘Love on the Beat’, over sadomasochisme en blowjobs, ‘Lemon Incest’... Toen hij ‘Je t’aime moi on plus’ maakte, met al dat gehijg, was ik vier jaar oud. Maar nu is de wereld totaal veranderd. Vroeger stelde je een artistieke daad en dat was het. Nu wordt elke beweging gewikt en gewogen en veroordeeld op het internet, en blijft die nasleep daar ronddolen tot het einde der tijden. Het internet en de media verwateren ook vaak een artistieke daad. Ik zou zelfs zeggen: besmeuren. Ik vind het geleuter over seksscènes op de sociale media vaak heel wat viezer dan die scène zelf.»

HUMO Welk beeld van je vader op het podium is je bijgebleven?

Gainsbourg «Toen mijn ouders pas gescheiden waren, hebben we in Londen een auto-ongeluk gekregen. Daardoor lagen mijn zus, mijn oom en ik in de kerstperiode in het ziekenhuis. Het was dus een allesbehalve leuke periode. Mijn vader bereidde toen een tournee voor, dus probeerden wij onze pijn te verbijten om zijn concentratie niet te verstoren. Dat waren de hoofdbestanddelen van onze jeugd: onze ouders moeten delen met het publiek, en onszelf wegcijferen. Maar kort daarna ging ik terug naar Parijs en heb ik een aantal repetities bijgewoond. Ik heb vooral warme herinneringen aan die Jamaicaanse drummer Sly Dunbar. Hij was heel lief voor me, speelde met me, bracht me baguettes als ik honger had. Mijn vader had geen oog voor dat soort praktische zaken. Van hem herinner ik me vooral zijn zenuwen en zijn podiumvrees.»

HUMO Bizar. Zijn publiek verafgoodde hem. En hij was een showman.

Gainsbourg «Oh non, il avait tellement le trac! Hij spéélde de showman. Maar inwendig werd hij opgevreten door de zenuwen. Il était terrifié. Later is dat verbeterd, maar die tournee was hels. Ook omdat hij voor het eerst ooit in grote zalen zou optreden, ook al was hij toen al dertig jaar beroemd.»

HUMO Voor de reeks concer-ten die hij ten tijde van ‘Love on the Beat’ in het Casino de Paris gaf, had hij een gigantische, clichématige showbizztrap laten bouwen, met kitscherig verlichte treden. Hij had net z’n eerste hartaanval geïncasseerd en toen hij van die trap afdaalde, veinsde hij een tweede. Maar de man die van de trap tuimelde, was een stuntman, waarop jouw vader breed grijnzend uit de coulissen stapte.

Gainsbourg «Ah, il adorait! Hij vond het héérlijk om het publiek op het verkeerde been te zetten en zo die hartaanval te relativeren. Ook al was hij wel degelijk erg bang voor de dood. Eigenlijk was mijn vader tot z’n laatste snik een groot kind. Hij zag het leven en deze planeet als één gigantische speeltuin. Hij had een heel serieuze, maar ook een speelse kant. Enerzijds gedroeg hij zich als een verwend joch dat dacht dat regels en wetten golden voor iedereen behalve voor hem, anderzijds was hij niet blasé: ook van de laatste chique hotelsuite waar hij verbleef, genoot hij met volle teugen. Hij was narcistisch en megalomaan, maar kon tegelijk ook genieten van heel simpel eten of dingen die niets kostten.»

HUMO Pubers schamen zich vaak onterecht voor hun ouders. Jij ook?

Gainsbourg «Ja, maar met reden (lacht). Ik herinner me een taxirit waarbij mijn vader het raampje naar beneden draaide en een groepje tieners toeriep: ‘Achetez mes disques! Achetez mes disques!’ – terwijl hij toen al miljonair was.»