‘Alle respect voor mensen met mentale problemen, maar moet het geklieder van Vincent van Gogh per se in musea hangen?’

Het verschil is frappant. De Werchterbezoeker roept na afloop zonder aarzelen: ‘God is een Limburger met een bril! Toen zijn demonen nog niet in hun kot zaten, zong James Hetfield toonvaster! STIKSTOF sloopte de barak! Eddie Vedder kreeg het even moeilijk, leve de breekbaarheid, respect!’

Hoe anders vergaat het de bezoeker van Watou. Die zit na zijn rondgang vertwijfeld op het dorpsplein naar zijn bier te staren (hij wilde liever een wijntje, maar omdat hij iets heeft opgevangen over een kruisbestuiving van het lokale en het artistieke, heeft hij veiligheidshalve voor een streekbier gekozen – je weet maar nooit of die man of vrouw aan het aangrenzende tafeltje een curator of een kunstenaar is). Waarom gillen die kunstliefhebbers niet in extase: ‘Die durational performance was gewoon vét! Ik werd keimeditatief in de kubus van Selvatico! Maarten Inghels brak het kot af! En elementen dat ik daar heb gezien, en hoe die in dialoog gingen met elkaar en met de omgeving! Man, man, man!’?

Vanwaar dat opvallende verschil in beleving? Is er iets mis met de Watou-bezoeker?

VEERLE KNEYPKENS (kunstbelevingscoach) «Ja, maar daar bieden wij oplossingen voor.»

HUMO Wat is het probleem?

KNEYPKENS «Faalangst. Je hebt hier te maken met ouderwetse meerwaardezoekers, en meerwaarde zoek je enkel vanuit een positie van minderwaardigheid. Dat is al een slecht begin. Al die bezoekers zijn oudere mensen op degelijke stapschoenen, die de plattegrond van het Kunstenfestival vastknellen alsof het onbetaalbare, unieke documenten zijn, en die krampachtigheid verhindert hen voluit te genieten van al wat daar te genieten valt.»

HUMO En hoe lossen julllie dat op?

KNEYPKENS «Klassieke groepstherapie in groepen van tien of twaalf mensen, anders is het financieel niet rendabel. Kussens op de vloer, dat hebben die meerwaardezoekers graag, en dan begint onze powerpoint. We projecteren bijvoorbeeld een Mondriaan, en dan hoor je de deelnemers wat instemmend mompelen. Wij moedigen hen dan aan om hun waardering uit te schreeuwen: ‘Hola! Die vlakverdeling! Dat rood en dat geel, om over dat blauw nog maar te zwijgen, wowkes! Boenk eroep!’ Dat werkt bevrijdend voor die mensen.

»Maar het kan alle kanten op. We tonen ook ‘Slaapkamer in Arles’ van Van Gogh, en als er dan hoerageroep en extatisch gekrijs volgt, grijpt een deskundig begeleider meteen in. ‘Alle respect voor mensen met mentale problemen,’ zegt die dan, ‘maar moet hun geklieder per se in musea hangen? Hebben we in het geval van Vincent, met alle respect, niet te maken met naast een verkwanseld mensenleven ook nog eens liters verkwanselde verf?’

»Zo leren onze cliënten dat ze ook al eens ‘Overroepen verfsmeerderij!’ of gewoon ‘Belachelijke brol!’ mogen roepen naar een kunstwerk. Of iets wat daarvoor moet doorgaan. Voor de mensen die wij mogen helpen, werkt dat bevrijdend.»

HUMO Je hoort in Watou deze zomer dus weleens kreten van bewondering of afgrijzen?

KNEYPKENS «Je verlost die mensen niet in vier of vijf sessietjes van hun angsten, want ze komen van ver, hoor. Jarenlang hebben ze amper durven te fluisteren in een galerij of een museumhal. Dat is een werk van jaren. De dag is nog veraf dat die in de kathedraal van Antwerpen naar de ‘Kruisafneming’ durven te schreeuwen: ‘Nichterige spektakelkunst! Een musical van Studio 100 is nog subtieler!’ En dat is dan nog maar een Rubens, hè. Vooraleer ze zich in Watou durven te laten gaan, moeten ze nog een lange weg afleggen.»

HUMO Wat vind je zelf van deze editie van Watou?

KNEYPKENS «Die durational performance was gewoon vét! Ik werd keimeditatief in de kubus van Selvatico! Maarten Inghels brak het kot af! En elementen dat ik daar heb gezien, en hoe die in dialoog gingen met elkaar en met de omgeving! Man, man, man! Het is dus een heel evenwichtige jaargang geworden. Van mij mogen ze op die manier nog twintig jaar doorgaan, en onze therapeutische sessies ook.»

Kunstenfestival Watou is nog te bezoeken tot 4 september. Tickets en info: kunstenfestivalwatou.be