Een gevangenisarchitect over de kneepjes van het vak: ‘De meeste gevangenen vinden ontsnappen leuk’

Heel wat van onze gevangenissen zijn verouderd, en dus moet er af en toe een nieuwe worden gebouwd. Dat is niet zo moeilijk, denk je misschien: gewoon een stevig muurtje bouwen, ramen met tralies erin en een flinke deur die je niet zomaar openmaakt met een bankkaart of een stukje ijzerdraad. De werkelijkheid is anders – hoewel dat strikt logisch gezien onmogelijk lijkt: de werkelijkheid kan alleen zichzelf zijn, toch? Maar die problematiek behandelen we graag een andere keer, in een speciale Humo-editie of zo. Waar waren we gebleven? O, ja: het is niet zo simpel om een gevangenis te bouwen. Maar je raakt al een eind op de goeie weg als je een gevangenisarchitect in de arm neemt.

HUMO Wat doet een gevangenisarchitect?

JORAN KNEUSS (gevangenisarchitect) «Op een gewone dag sta ik om zeven uur op en breng ik de kinderen naar school. Daarna haal ik hen weer op en ik geef ze een gezond ontbijt. Ja, ik vergeet dat vaak, dat ontbijtje. Ik ben erg gefocust op mijn werk, en dan maak je weleens fouten in het dagelijkse leven. Het gebeurt ook vaak dat ik mijn vrouw naar de kleuterschool breng, omdat ik loop na te denken over een mooie ontsnappingsroute.»

HUMO Een ontsnappingsroute? Voor een nieuwe gevangenis?

KNEUSS «De meeste gevangenen vinden het leuk om te ontsnappen, en als de architect daarbij kan helpen, zal hij het niet laten.»

HUMO Teken je dan geheime tunnels of zo?

KNEUSS «Ach, die tunnels... Ik heb dat weleens gedaan, dat was een tunnel die in een andere gevangenis eindigde, 25 kilometer verder. Een fraaie practical joke, dacht ik, maar de ontsnappers vonden het niet zo grappig. Bovendien is zo’n tunnel een heel gedoe. Je hebt altijd wel een kanaal of een rivier waar je onderdoor moet, en er liggen overal pijpleidingen en nutsvoorzieningen. Dat maakt de aanleg duur en moeilijk te plannen. De laatste jaren hou ik het liever simpel.»

HUMO Gewoon een alpinistentouw dat ergens uit een raam bengelt of zo?

KNEUSS «Nee, daar is geen aardigheid aan, dan kun je net zo goed de deur openzetten. Ik heb een paar jaar geleden een gevangenis ontworpen waar je alle binnen- en buitendeuren tegelijk kunt openen door de juiste code te kiezen. Het werkt met goedkope domoticaspullen, en de gevangenen kennen de hele procedure.»

HUMO Dan is het wel erg simpel.

KNEUSS «Het is ze nog altijd niet gelukt. Het systeem werkt als volgt: als je acht verschillende lichtschakelaars tegelijk driemaal aan- en uitzet, en je spoelt op datzelfde moment drie toiletten door, dan ben je vrij. Je moet daar dus een team voor samenstellen, dat bevordert de samenhorigheid in den bak. De vraag is natuurlijk: welke schakelaars? En welke toiletten? Als je de verkeerde combinatie gebruikt, schakelt het systeem zichzelf uit en kunnen ze pas na een jaar een nieuwe poging wagen.»

HUMO Is dat niet ontmoedigend?

KNEUSS «Daar heb ik goed over nagedacht, en het antwoord is nee. Hoe langer je straf is, hoe meer uitbraakpogingen je hebt. Dat maakt het voor de veroordeelde makkelijker om zijn penitentie te aanvaarden. Je ziet het, ik ben goed bezig. Maar ik moet helaas deze interessante uitleg afronden. Ik heb vanochtend nog maar eens uit verstrooidheid mijn vrouw naar de kleuterschool gebracht, en realiseer me dat ik ben vergeten haar boterhammetjes mee te geven. Dat moet ik nog even regelen. Want ik zeg altijd: het is niet omdat je beroep je passie is, dat je zomaar je huisgenoten moet laten verhongeren.»

HUMO Dank je wel voor dit fijne gesprek dan maar.

KNEUSS «Graag gedaan. En ik ga meteen even langs het secretariaat om te melden dat mijn vrouw voortaan elke dag warm blijft eten. Dat is toch handiger: als ik haar weer per ongeluk naar de kleuterschool breng, hoef ik mijn dagtaak niet te onderbreken voor een lunchpakketje, jaja! Ik heb al gezegd dat ik goed bezig ben, maar ik wil dat graag even nuanceren: ik ben bijzonder goed bezig!»

Prison
Canvas, 17 augustus, 20.25