Het raadsel van de Mona Lisa opgelost: ‘Ze heeft de lach van een vrouw die weet dat ze gelijk heeft’

Is het Matteo Trentin, Sophia Loren of Silvio Berlusconi? Nee, de beroemdste Italiaan aller tijden is Leonardo da Vinci, die vijf eeuwen na zijn dood nog steeds tot de verbeelding spreekt. De andere laarsbewoners hebben het nakijken. Maar waarom is dat zo?

IVAN PELSFRACK (kunsthistoricus) «Da Vinci blijft een intrigerende figuur. Hoe speelde hij dat voor elkaar: al die uitvindingen, al die fraaie beelden en schilderijen? En wat betekenen die kunstwerken? Mijn collega’s breken zich bijvoorbeeld al eeuwenlang het hoofd over de glimlach van de Mona Lisa. Maar onlangs heb ik dat raadsel opgelost.»

HUMO Proficiat.

PELSFRACK «Dank je wel. De grote doorbraak kwam een week geleden, aan het ontbijt. Ik ben getrouwd met een vrouw die graag het gelijk aan haar kant heeft. Die ochtend hadden we het over de klimaatverandering, en ik opperde dat de pinguïns op Groenland het niet lang meer zullen rekken. Fien, mijn vrouw, merkte op dat er in Groenland geen pinguïns voorkomen. Na een korte discussie besloten we Google erbij te halen, en ja: ze had gelijk. Terwijl ze mij haar smartphone toonde, met daarop de onverbiddelijke waarheid, verscheen op haar gezicht die glimlach die ik maar al te goed kende.»

HUMO De glimlach van de Mona Lisa?

PELSFRACK «Ja, dat onuitstaanbare lachje van een vrouw die weet dat ze gelijk heeft. Opeens begreep ik waarom ik altijd een hekel heb gehad aan dat rotschilderij, waarom ik op internationale congressen bij de borrel weleens tegen andere Da Vinci-kenners zei: ‘Die Gioconda moet een onuitstaanbaar mens zijn geweest, dat zie je zo. O, wat voelt dat mens zich superieur! O, hoe zelfingenomen zit die bitch daar te denken dat ze slimmer is dan alle anderen! Een pretentieus rotwijf is het, punt aan de lijn.’

»Het raadsel is opgelost, nu moet ik alleen nog een bestseller schrijven. Net als een scenario voor een docu waarin een Engelse prof bij een Italiaanse ruïne met wat cipressen op de achtergrond mijn theorie uit de doeken doet.»

HUMO Zijn er nog andere raadsels omtrent Da Vinci die moeten worden opgelost?

PELSFRACK «Eigenlijk niet. Men heeft zich lang afgevraagd hoe die man al die verschillende disciplines kon combineren: filosoof, chemicus, schilder, beeldhouwer, uitvinder... Mijn vrouw gaf mij het antwoord: ‘Da Vinci was een vrouw, en vrouwen kunnen nu eenmaal veel beter multitasken dan mannen.’

»Terwijl ze dat zei, had Fien dat ellendige, flauwe lachje om haar mond, dus ik wist dat ze gelijk had. En ze voegde eraan toe: ‘Trouwens, waarom moeten al die grote kunstenaars uit het verleden per se allemaal mannen zijn, dat slaat toch nergens op?’»

HUMO Er is wel een beroemd zelfportret van Leonardo als oude man, met een lange baard.

PELSFRACK «Dat was haar manier om de draak te steken met het cliché van de oudere blanke man als begenadigd kunstenaar. Aan die flauwekul deed Leonardo niet mee.»

HUMO Da Vinci was haar tijd dus ver vooruit?

PELSFRACK «Net zoals mijn echtgenote. Want de samenleving zal nog veel weerstand moeten overwinnen vooraleer men in brede kringen zal aanvaarden dat Da Vinci een vrouw was. Een mooie vrouw trouwens, als ik dat mag zeggen»

HUMO Met die baard en die kale kop?

PELSFRACK «Nee, ik heb het over de Mona Lisa. Fientje zegt dat het een zelfportret is.»

HUMO Waarom heeft Da Vinci dat zelfportret gemaakt?

PELSFRACK «Da Vinci wilde een nieuwe kledinglijn op de markt brengen, en om kosten te besparen stond ze zelf model in een jurk die achteraan werd gesloten met een ritssluiting. De rits is trouwens ook een uitvinding van Da Vinci, maar die was toen zo vernieuwend dat er geschoold personeel nodig was om de dames te helpen bij het aan- en uittrekken van die jurk. Daarom werd de uitvinding een flop. Op het schilderij zie je Da Vinci denken: de mensen zijn nog lang niet rijp voor de rits, maar ooit zal ze de wereld veroveren! En ze had gelijk, dat zie je trouwens ook aan dat raadselachtige lachje uit de diepten van de hel.»