‘Het verhaal van Vlaanderen’: ‘De hertog van Alva was een fijne kerel, historische bronnen moeten hun bek houden!’

Na het bekijken van ‘Het verhaal van Vlaanderen’ zitten ze bij de BBC met een stevige identiteitscrisis. Jarenlang lang waanden de arrogante Britten zich heer en meester over de geschiedkundige documentaire waarin al eens iemand (al dan niet met een fakkel) interessante dingen vertelt tegen een camera. Nu moeten ze inzien dat ze er over de plas, die gevuld is met garnalen die gelukkig voor hen geen weet hebben van het fenomeen garnaalkroket, briljantere historische televisie wordt gemaakt. En dan moet het beste nog komen: de huiveringwekkende aflevering over de Beeldenstorm en hertog van Alva!

HUMO Wat voor iemand was die Alva?

JORIS BUYTENS (marien bioloog) «Een smeerlap. Maar waar wilde je naartoe met de opmerking over de garnalen?»

HUMO Even meegeven dat die brave diertjes niet weten wat hun te wachten staat.

BUYTENS «Dat begrijp ik. Maar de garnaalkroket is niet hun enig mogelijke lot. Je hebt ook de garnalencocktail, en garnalen komen verder voor in soepen, slaatjes, boterhamsmeersels enzovoort. Een garnaal kan ook worden opgevreten door een kabeljauw of een wijting. Ach, het leven kan zoveel verschillende paden bewandelen, zelfs als het zwemt!»

HUMO Dank je wel voor die correctie. Maar voor we het over Alva hebben, waarom heeft een zeebioloog belangstelling voor geschiedenis?

BUYTENS «Ik vond dat altijd een onnozel vak, tot ik ‘Het verhaal van Vlaanderen’ zag. Mijn collega’s hebben ook gekeken, en iedereen is begeesterd. We waren bezig met een grote studie over een kwalijke ziekte bij haringen, maar we hebben het roer omgegooid. Al onze aandacht gaat nu naar de rampzalige 16de eeuw.»

HUMO Dat brengt ons bij Alva. Dat was dus een smeerlap?

BUYTENS «Ja. Maar wat is een smeerlap, historisch gezien? Dat is een lap met een smeermiddel waarmee assen en tandraderen werden ingesmeerd. Zonder smeerlap hadden onze houten windmolens nooit fatsoenlijk kunnen draaien en was de bevolking verhongerd. Die hertog van Alva was dus een fijne kerel.»

HUMO Historische bronnen spreken dat tegen.

BUYTENS «Die historische bronnen moeten hun bek houden!»

HUMO Waarom?

BUYTENS «Omdat ze een negatief beeld schetsen van Alva, terwijl die man gewoon een smeerlap was: iemand die alleen maar wilde helpen.»

HUMO Hij heeft wel enkele onthoofdingen op zijn geweten.

BUYTENS «Misschien wilde hij met die openbare executies tonen hoe je een garnaal moet pellen: eerst de kop eraf!»

HUMO Volgens kenners is het verwijderen van de kop de laatste stap bij het pellen.

BUYTENS «Het is makkelijk om met de kennis van nu te oordelen over het verleden. Bovendien waren de graven van Egmont en Hoorn geen garnalen. Er zijn bij mijn weten ook geen kroketten gemaakt van die kerels. Of cocktails. Enfin, we hoeven dat lijstje niet opnieuw af te dreunen.»

HUMO Men noemde Alva de IJzeren Hertog. Zo goedaardig was hij dus niet.

BUYTENS «Toch wel. Hij werd beschreven als een hardvochtige man. Hard én vochtig tegelijk dus. Hij was standvastig en rationeel, maar vaak hield hij het niet droog, dan kwam er een emotionele vinger in de pap der besluitvorming. Wellicht heeft hij zijn gevoel laten spreken toen hij zei: ‘We gaan Egmont en Hoorn niet eerst pellen, dat zou te wreed zijn. Nee, beter meteen de kop eraf, al is dat niet de juiste procedure bij garnalen.’ Die menselijke kant maakt Alva heel interessant.»

HUMO Dank je wel voor dit boeiende gesprek.

BUYTENS «Fijn dat je er zo over denkt, en ik ben het met je eens: ja, het was boeiend. Vroeger was dat wel anders, je had mij eens moeten horen leuteren over zwaardvissen of zeesterren! Of over hoe je garnalen moet pellen! Die ellende is gelukkig voorbij. Als men mij daar nu naar vraagt, zeg ik gewoon: ‘Daar hou ik me niet mee bezig.’ Een historicus koopt ze gewoon gepeld. Ja, hoe mooi en simpel kan het leven zijn? En hoe lekker, in een omeletje, bijvoorbeeld.»

‘Het verhaal van Vlaanderen’
Eén, zondag 5 februari, 20.00