‘Ik blijf hopen dat een Koreaanse raket Mechelen treft’

Wat heeft de Amerikaanse staat Hawaï de mensheid ooit geboden? Niet veel. Ja, een rijmwoord op amai, maar we hadden bijvoorbeeld al skai en pikante soep van den Thai. En verder? Niks eigenlijk. O ja, er is nog de ukelele. Maar of dat een zegen voor de mensheid is?

HUMO Is de ukelele een zegen voor de mensheid?

ERWIN TOORTS (instrumentoloog) «Niet echt. Het is een voorwerp dat wanhopig poogt een muziekinstrument te zijn, maar dat helemaal niet is, en het ook nooit zal worden.»

HUMO Maar er wordt toch veel muziek gemaakt mét de ukelele?

TOORTS «Jazeker, maar dat lawaai behoort de school van de musique concrète, waarmee zogenaamde musici zich interessant proberen te maken door op koelkasten te meppen of blikken dozen te laten rondzwieren in een wasmachine.»

HUMO Je bent geen fan van de ukelele?

TOORTS «Toch wel, maar niet van zijn geluid. De ukelele heeft zeker zijn charmes: het is een teer en breekbaar ding, je kunt het in één beweging plattrappen, en de resten passen in elk vuilnisbakje. Bij andere tergende instrumenten ligt dat moeilijker. De beiaard is daar een tragisch voorbeeld van. Als je de beiaard van Mechelen wil vernielen, moet je ofwel reusachtige kranen en een ploeg bouwvakkers inzetten, ofwel doe je een beroep op dynamiet. Dat is bij de ukelele niet nodig. Ik heb meer dan eens een muziekliefhebber met een hamer op zo’n snaarinstrumentje zien meppen, maar zelfs dat is overkill: plattrappen volstaat, zoals ik al zei. Of stukslaan op een tafelrand.»

HUMO Wat heb je tegen de ukelele?

TOORTS «Alvast niks tegen het uiterlijk, want het instrumentje heeft zelfs iets schattigs. En dat draagt bij tot de populariteit van het ding. Mensen zien dat ding hangen in de muziekwinkel, het kost niet eens 100 euro, en ze geloven dat het even lieflijk klinkt als het eruitziet. Ja, het publiek luistert vaak met de ogen. Maar wist je dat ukeleles heel goed branden?»

HUMO Dat verbaast mij niet.

TOORTS «Nu de energieprijzen omhoog schieten, kopen de mensen blijkbaar massaal houtkachels en pellets. Ik zou zeggen: gooi daar meteen wat ukeleles bij. Want een beiaard kun je nu eenmaal niet in de haard keilen. Ook bij doedelzakken ligt dat wat moeilijk.»

HUMO Je kan de pijpen van zo’n doedelzak toch inkorten, zodat ze in de kachel passen?

TOORTS «Ja, maar met dat snerpende Schotse onding is iets vreemds aan de hand. De bespelers hebben daar een enorm emotionele band mee, alsof de balg van die ellende geen geitenmaag is, maar de maag van hun lieve, helaas veel te jong gestorven moeder. En hoe geoefend de bespeler ook mag zijn, dat geblèr blijft klinken als het gejank van een 2-jarige die zijn zin niet krijgt.

»Als het je al zou lukken om zo’n doedelzak in de open haard te gooien, dan staat de blazer de volgende dag met een nieuwe doedelzak op je stoep, om blazend en pijpend zijn verdriet over de vorige doedelzak in trommelvliesgefolter om te zetten. Daar schiet je weinig mee op.»

HUMO Van welke instrumenten kunt u wél genieten?

TOORTS «Van gebraden reerug met oesterzwammen. Zeker in deze tijd van het jaar.»

HUMO Dat is toch geen muziekinstrument?

TOORTS «O, nee? Dan heb je nog nooit de klank gehoord van een mes dat eerst door dat krokante korstje gaat, of de vork die een oesterzwammetje spiest... En o, als je dan met vrienden aan tafel zit! Dat kristalheldere geluid van iemand die tegen zijn glas tikt om het woord te vragen. En als zo’n man dan zegt: ‘Vrienden, ik heb goed nieuws. De Noord-Koreanen hebben weer zitten knoeien met langeafstandsraketten. Die sukkels hebben ongewild een Chinese fabriek getroffen. Daarbij zijn enorm veel slachtoffers gevallen. Dat zou ons bedroefd kunnen stemmen, maar... De slachtoffers zijn allemaal ukeleles. Van sommigen was de vernis nog niet eens droog!’ Dat zijn mooie momenten. En het zet een mens aan het dromen. Zou het kunnen dat een Koreaanse raket ooit stoemelings naar Mechelen vliegt, en dat dan die beiaard...? De kans is klein, maar de wonderen zijn de wereld niet uit. En daarom moeten we blijven hopen!»

Martin Clunes: Islands of America
Eén, zondag 17 oktober, 21.45