Arnon Grunberg over de speech van Biden: ‘Een verademing. Maar na uw voorganger is vrijwel alles een verademing’

Beste Joe Biden,

Nu u president bent geworden, houden we op met dat ‘waarde’. Het is er de tijd niet voor.

In april 2020 schreef ik u op deze plaats dat een president die geen Trump is, al heel wat is. Maar misschien kunnen we meer verwachten. Columnist Ross Douthat schreef in The New York Times dat de progressieve vleugel van de Democraten zich misschien vier jaar lang gedeisd gaat houden, wat wil zeggen dat we iets kunnen verwachten. Dat ik misschien te voorzichtig was toen ik herhaaldelijk stelde dat Biden een terugkeer naar de status quo ante betekende.

Sommige mensen vinden het fantastisch om tegen de status quo te zijn en menen dat kunstenaars en schrijvers dat per definitie moeten zijn, die daar dan dikwijls op lafhartige wijze en pro forma gehoor aan geven. Kijk goed naar je medestanders, zou ik zeggen, voor je de status quo helpt afbreken.

Verder ging er vandaag wat aandacht uit naar de jas en de wanten van Bernie Sanders. Sinds ik hem in die jas en wanten heb gezien, is mijn sympathie voor hem toegenomen.

Vanochtend bent u president geworden. In New York bleef het rustig. Al had ik even verwacht en stiekem gehoopt dat de overbuurman die aan het begin van de pandemie altijd om klokslag zeven uur ’s avonds trompet speelde, dat nu ook weer zou doen, maar nee.

Ik wil me concentreren op uw eerste presidentiële rede. Een verademing zonder meer. Maar nogmaals, na uw voorganger is vrijwel alles een verademing. Al had u alleen maar uit het Bijbelboek Openbaringen gelezen, dan nog was dat goed geweest, en dat terwijl het toch één van de minder vrolijke Bijbelboeken is. Een theoloog vertelde me dat dat boek niets met de toekomst te maken heeft, maar gewoon in gecodeerde taal het verval en het einde van het Romeinse Rijk beschrijft. Allicht valt de eindtijd dus mee.

De ceremonie vandaag bevatte talloze Bijbelse verwijzingen want in Amerika is God nooit ver weg, aan welke kant van het politieke spectrum je je ook bevindt.

‘Op dit moment, vrienden, heeft de democratie overwonnen,’ zei u. (‘At this hour, my friends, democracy has prevailed.’ Ik zet het er maar bij, want vertalen is interpreteren.) Tijdens vrijwel elke andere inauguratie was dit een bijna ondraaglijke dooddoener geweest. Maar nu niet. Misschien hebben we Trump nodig gehad, als ik ‘we’ mag zeggen, om ons eraan te herinneren dat democratie niet vanzelfsprekend is. Ik had dat minder nodig, want Baudet en Wilders waren al homeopathisch medicijn genoeg, en misschien niet eens zo heel homeopathisch, om er eens te meer aan herinnerd te worden dat democratieën met wat hulp van de kiezers, die zich graag bezorgde burgers noemen, kunnen sterven.

‘This is a great nation,’ zei u, ‘we are good people.’ Dat hoeft niet vertaald te worden, ik begrijp dat het erbij hoort zoals ‘amen’ en ‘halleluja’ in de kerk, maar het zou aardig zijn te beseffen dat de vertegenwoordiger van een land dat meer dan menig ander land ­eigen burgers opsluit in de gevangenis, niet zo makkelijk dergelijke woorden in de mond zou moeten nemen. Dan heb ik het nog niet over de geschiedenis. Waarover u dan wel weer zei dat we van ver zijn gekomen, en dat er nog veel moet gebeuren. Ach, als landen en mensen toch eens van hun fouten zouden kunnen leren, hun misstappen zouden kunnen erkennen. Dat alleen al. De misstap erkennen zonder te vrezen je eigen trots al te zeer te krenken. Niet alleen Amerika kan dat niet, veel andere landen kunnen dat ook niet.

Dankzij uw speech leerde ik dat er in een jaar tijd net zoveel Amerikanen dood zijn gegaan aan covid-19 als er Amerikanen sneuvelden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wat gezien het aantal doden in die oorlog veelzeggend is.

U zei dat u met uw hele ziel – ik ben dol op het woord ‘ziel’ – het land wil verenigen, al mag dat, zei u, in deze tijd een dwaze fantasie lijken.

Ik geef toe dat ik geleidelijk aan tot de conclusie ben gekomen dat een president of een premier ook een zeer symbolische functie heeft, die de kudde als een herdershond bij elkaar moet houden. Zonder een vleugje mythologie blijft het huis van de democratie een clubhuis van een stel meer of minder bekwame loodgieters, die elk op eigen wijze de pijpleidingen van het volk wensen te repareren en soms en passant ook nog een oorlog menen te moeten uitvechten met een ander volk. Ja ja, soms is oorlog noodzakelijk.

Ik ben blij dat u tot de kiezers van uw voorganger zei dat Amerika ook het land is waar je het met elkaar oneens kunt zijn. Dat is iets wat niet alleen rechts, maar ook links vergeet in tijden van een pandemie en post-waarheid. Om Rosa Luxemburg nog maar eens te citeren: ‘Vrijheid alleen voor de aanhangers van de regering is geen vrijheid.’

Als ik straks examen moet doen om Amerikaan te mogen worden, luidt één van de mogelijke vragen die ik moet beantwoorden: wie is de president?

Het is een genoegen en een opluchting uw naam dan te mogen noemen.

Hartelijke groet,

Arnon Grunberg