Arnon Grunberg schrijft Navalny: ‘in zekere zin bent u een Russische Jezus, een martelaar’

Arnon Grunberg richt elke maand het woord tot een markante figuur uit het nieuws en geeft gratis advies.

"Waarde Aleksej Navalny,

In de tijd van de Sovjet-Unie leken sommigen in het Westen het lot van de dissidenten aldaar met interesse en hartstocht te volgen. De berichtgeving over u heeft iets plichtmatigs. Ongetwijfeld ook omdat de vijand niet meer het communisme is. Wie bekeert zich tot het Poetinisme? Ach, misschien de Nederlandse journalist Wierd Duk, verder is het Poetinisme niet bijzonder populair. Het communisme had meer fellow travelers. Daar komt bij dat een deel van de kritische intelligentsia in het Westen dezelfde vijand heeft als Poetin: de 'elite' in het Westen. Zonder je met Poetin te associëren kun je toch blij zijn met de schade die hij aanricht.

Misschien komt deze onverschilligheid ook omdat men zich afvraagt: waarom is Navalny teruggegaan? Waarom bleef hij niet in Berlijn? Omdat men een missie heeft, denk ik. Niet men, u. Vaderlandsliefde. De plicht roept.

Overigens is de dreigende taal waarmee Poetin het Westen hoopt te domesticeren een teken van onmacht, van verval. Maar dikwijls komt de eigen dood eerder dan het verval van de staat.

In het Russische provinciestadje Jaroslavl, schrijft Eva Cukier in NRC, werd voor u gedemonstreerd. Niet alleen voor u. 'We staan hier voor onze vrijheid,' zei een demonstrant tegen Cukier. 'Natuurlijk ook voor Navalny, maar dat is bijzaak.'

Langzaam sterven en een bijzaak zijn.

Een paar weken geleden werd ik gevraagd door een vertaler Russisch-Nederlands of ik wilde bijdragen aan een boek over u. Een poging om u in leven te houden. Of het zou helpen betwijfelde ik, soms moet je iets doen zonder eerst de effectiviteit van je daden volledig te kunnen verantwoorden. Protest is niet altijd en niet uitsluitend een kwestie van effectiviteit. De gemiddelde Nederlandse opiniemaker maakt zich liever druk om de vraag waarom de cafés in Denemarken wel open zijn en in Nederland nog niet. Het buitenland is ver weg, zeker als het buitenland niet Trump heet.

Andrew E. Kramer noteerde in The New York Times dat er tekenen waren dat de protesten in Rusland voor u en tegen de staat langzaam bezig waren te veranderen in iets meer. Maar of dat het begin is van de revolutie is de vraag. Revoluties komen en gaan en als men kijkt naar de revolutionaire krachten in het Westen moet men zeker niet de gedachte aanhangen dat revoluties per definitie iets goeds brengen.

Ten tijde van Vietnam kon men in Nederland nog gearresteerd worden als men het bevriende staatshoofd Johnson een moordenaar noemde. Biden noemde Poetin een moordenaar, maar ik geloof niet dat Poetin zich daar erg druk om maakte. De beleefdheid is een diplomatiek detail geworden, aan de onbeleefdheid is men volledig gewend geraakt. Na Trump weet men: ook het staatshoofd moet even uitrazen. Sterker nog, sommige staatshoofden doen niets anders.

Als u sterft, zouden we kunnen spreken van een kroniek van een aangekondigde dood, maar misschien komt Poetin tot de conclusie dat een levende Navalny hem beter uitkomt dan een dode.

Zeventig beroemde wereldburgers, onder wie de dichter Louise Glück en de singer-songwriter Björn Ulvaeus (ABBA) hebben in een open brief, afgedrukt in Le Monde, Poetin opgeroepen u betere medische verzorging te geven. Uzelf bent aan een hongerstaking begonnen om die verzorging af te dwingen. Een schrale troost dat u niet één van de anonieme vijanden van de staat bent, doodgeschoten tijdens een demonstratie, bezweken aan 'hartfalen' in een cel, over wie wij niet lezen.

Over sommige banken werd tijdens de crisis van 2008 gezegd: 'Too big to fail.' Dat hoor je nu niet meer, toch kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat het Westen over het Rusland van Poetin min of meer hetzelfde denkt. Hij is een moordenaar, maar too big to fail. Reuters berichtte (op 21 april) dat een kleine 1.500 demonstranten zijn gearresteerd. Een expert van de VN meent dat de manier waarop u gevangen wordt gehouden met marteling te vergelijken is. De moordaanslag op uw leven van de Russische staat verleden jaar waardoor u in Berlijn bent beland, zou ook wel een marteling kunnen worden genoemd. En wij weten dat een staat honderdduizenden tegenstanders in gevangenissen op andere gedachten kan proberen te brengen.

In zekere zin bent u een Russische Jezus, een martelaar.

De meeste mensen hebben geen antwoord op de vraag, waarvoor ben je bereid te sterven, ook ik niet. En zij die weten waarvoor zij bereid zijn te sterven zijn niet altijd de moedigen, de wijzen, de rechtvaardigen. Als Nederlandse soldaten in Afghanistan zijn gevallen voor de vrijheid, dan dreigt u ook te vallen voor de vrijheid. U hebt de massa weten te mobiliseren, misschien gaat dat niet zonder een offer. De Amerikaanse senator die beweerde dat we getuige waren van barbarij in real time is iets op het spoor. Terwijl wij leven sterft u. Wij schrijven brieven in Le Monde. Of in Humo. U sterft.

Het onsmakelijke, het ontoepasselijke, het ongewenste, dat zijn wijzelf.

In West-Europa schrijven wij, pantoffelhelden, over de terrassen en de zondes van de laatste regering. Nee, geen whataboutism. Wie niet meer weet wat prioriteiten zijn, wie het kleine onrecht niet meer van het grote kan onderscheiden, is ook bezig te sterven.

Hartelijke groet,

Arnon Grunberg