‘Beste Sigrid Kaag, u kunt laten zien dat dat op de tafel springen meer was dan een moment voor de verveelde fotograaf’

Arnon Grunberg richt elke maand het woord tot een markante figuur uit het nieuws en geeft gratis advies.

Waarde Sigrid Kaag,

Van de inhoud blijft een metafoor over, zelfs dat niet altijd. De Standaard kopte na de verkiezingen in Nederland (er zijn zoveel verkiezingen dat je dat erbij moet zetten): 'Sigrid Kaag (D66) springt op tafel bij overwinning: van outsider tot winnaar.' Ja, die tafel. Dat springen. Daar moeten we het niet meer over hebben. Het was mooi. Als sprong en als metafoor. In november 2016 wilde Hillary door een glazen plafond springen. De metafoor die niet doorging. Zoals uit die kop blijkt, hebt u buitengewoon knap de suggestie gewekt dat D66 niet, let wel: niet, in het kabinet Rutte-III zat. ('Als outsider.') U was Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking in dat kabinet, u hebt dat iedereen doen vergeten. Zelfs ik heb daar nauwelijks meer aan gedacht. Een prestatie. U veinsde bij de oppositie te horen. 'Regeren is halveren,' luidt het cliché. Niet als er vakkundig geveinsd wordt. Ook daarmee proficiat.

Politiek is niet alleen de kunst van het mogelijke, maar ook de kunst van het hardnekkig veinzen. Beide kunsten beheerst u. Ik voeg daaraan toe, voor de haters van de politiek, dat het huwelijk in feite niets dan politiek is, maar dan zonder verkiezingen en talkshows. Ook daar zijn wij er aardig in geslaagd de machtswisseling (scheiding) te doen verlopen zonder bloedvergieten, maar dat is een onderwerp voor een andere keer.

Uiteraard moeten we het ook over het seksisme hebben dat u ten deel viel. Vreemdelingenhaat, vrouwenhaat, Jodenhaat, moslimhaat, één grote emmer die geregeld, met name via Twitter, over ons wordt uitgestort. We moeten er maar op vertrouwen dat de sociale media niet representatief zijn, maar tegelijkertijd geloof ik niet dat ik wil weten wat er echt in het volk omgaat. Daaraan voeg ik toe: wij zouden niet moeten willen bewijzen wat evident zou moeten zijn. Dat wij tegen vreemdelingenhaat, vrouwenhaat, Jodenhaat, moslimhaat zijn. Als wij daaraan beginnen, verschrompelt de inhoud voor die goed en wel metafoor is kunnen worden.

Bij de verliezers van verkiezingen klinkt altijd weer de roep om het volk af te schaffen, nadat het volk via de stembus zich weer van zijn naargeestige kant heeft laten zien. Hoezeer ik ook tegen afschaffing van het volk ben, het volk kan je net zo wanhopig maken als je eigen kind. Extreemrechts (PVV + FvD + JA21 + BBB) haalde 19,2 procent van de stemmen. Ik meen dat in Zweden het extreemrechtse electoraat tot het grootste in Europa behoort, maar bij de laatste verkiezingen voor de Riksdag kwamen de Sverigedemokraterna tot 17,5 procent. Zweden, het land dat ooit als toonbeeld van de geslaagde verzorgingsstaat gold. Zoals Nederland ooit als toonbeeld van iets gold, vooruitstrevend, tolerant et cetera. Mijn ouders zouden in lachen zijn uitgebarsten. En toen ik Jan Wolkers in 1994 bezocht om over de bevrijding (die van 1945) te praten, duurde het niet lang of hij moest hartelijk lachen omdat, zo zei hij in mijn parafrase, de grauwe deken van het beklemmende vooroorlogse conservatisme snel weer over Nederland kwam te liggen.

Het deel van het volk dat zich in haat en angst wentelt laat niet alleen van zich horen via sociale media. Via e-mail komt er genoeg binnen. Dit schreef ene Rob Kapel mij vandaag: 'Ik vraag me in alle oprechtheid af, kijken jij en Groenlinks, D66 en PvdA wel eens naar opsporing verzocht? Lezen ze de publicaties wel over het wangedrag van de moslims, negers en kleurlingen? Dat ze zwaar oververtegenwoordigd zijn in de gevangenis?' Ik zal u de rest besparen.

De haat moet altijd worden gerationaliseerd. Beroepshaters als Joost Eerdmans noemen die rationalisatie 'problemen benoemen'. Ik moest lachen toen Rutte voorstelde met JA21 een kabinet te vormen, met de salonfähige vreemdelingenhater Joost Eerdmans. Maar aangezien u in het geheim minister was in het vorige kabinet Rutte, wil ik u nog even vertellen hoe dat kabinet met vluchtelingen is omgesprongen: met de hardvochtigheid van de kapo. Misschien bent u dat in de drukte vergeten.

Nu is de vluchteling geen sexy onderwerp. Met vluchtelingen win je geen verkiezingen, vluchtelingen kunnen niet stemmen, vluchtelingen dienen te verdrinken in de Middellandse Zee en als ze niet verdrinken en erin slagen een Nederlands paspoort te bemachtigen, dienen ze tot in de negende generatie dankbaar te zijn. Daar had ik geen zin in. De Nederlander kan zich niet voorstellen zelf ooit vluchteling te zijn. De Nederlander denkt: als je moet vluchten zal je het er wel zelf naar gemaakt hebben.

Vermoedelijk maakt uw partij deel uit van een volgend kabinet. Veel kwesties kunnen niet (meer) op nationaal niveau worden geregeld: klimaat, belastingontwijking, maar het opnemen van vluchtelingen is vooralsnog iets waar Nederland een betrekkelijk soevereine beslissing over kan nemen. U kunt laten zien dat dat op de tafel springen meer was dan een moment voor de verveelde fotograaf, u kunt nu u de seksisten hebt getrotseerd de haters van vluchtelingen en vreemdelingen trotseren. U kunt tegen hen zeggen: een organisme, een land, dat zich afsluit voor alle invloeden van buitenaf, is bezig te sterven. De doodsdrift van extreemrechts kunt u benoemen en daarna kunt u, indien nodig, weer op een tafel springen.

Hartelijke groet,

Arnon Grunberg >>