Beste Ursula von der Leyen, het moment van de waarheid is ook voor u aangebroken

Arnon Grunberg richt elke maand het woord tot een markante figuur uit het nieuws en geeft gratis advies.

Waarde Ursula von der Leyen,

Op nieuwssite Politico lees ik dat Guy Verhofstadt u, voorzitter van de Europese Commissie, te timide vindt als het gaat om een reddingsplan voor de Europese economie. Merkel en Macron waren minder timide. Zij presenteerden op 18 mei hun plan voor een Europees noodfonds van 500 miljard euro, waarbij lidstaten geld kunnen krijgen dat ze niet volledig hoeven terug te betalen. Kortom, iets wat lijkt op eurobonds of coronabonds, waar Merkel eerst erg tegen was. Het voortbestaan van de EU was echter ook voor haar belangrijker dan fiscale principes. De Nederlandse minister van Financiën lijkt dat nog niet begrepen te hebben. Hij zou het liefst de EU willen vernietigen om uiteindelijk te kunnen verzuchten: 'Maar ik heb wel aan mijn fiscale principes vastgehouden.'

In een artikel over het Merkel-Macron-plan citeert The New York Times de Berlijnse econoom Henrik Enderlein, die het plan een 'Hamiltonian moment' noemt. Alexander Hamilton was de Amerikaanse minister van Financiën onder George Washington en hij creëerde onder andere een systeem waarbij de federale Amerikaanse overheid zelf schulden kon maken. Nu gaat dat misschien ook in Europa gebeuren. Voornoemde Enderlein beweert dat dit een teken is dat de EU meer is dan een 'groepering van natiestaten' maar dat Europa 'zijn eigen federale identiteit heeft.' Voilà, de identiteit begint met schulden. Waaraan ik wil toevoegen: de identiteit eindigt daar doorgaans ook mee. Of dat echt gaat gebeuren, of de geest van Hamilton bezit neemt van Brussel, valt te bezien. Denemarken, Zweden, Oostenrijk en Nederland schijnen tegen te zijn. Marc Peeperkorn schrijft in de Volkskrant dat die landen in Brussel 'de vrekkige vier' worden genoemd. Vrekkig, een mooi eufemisme. Zou het aan die landen liggen, of aan de politici? Hoewel je moet redeneren dat in een democratie het volk de politici baart. Soms wil het volk niet weten wat het heeft gebaard.

Men beweert dat het plan van Merkel en Macron met u was doorgesproken. Ooit was u immers Merkels minister van Defensie. Merkel heeft u voorgedragen voor uw post, en niet alleen om van u af te zijn. Daarvoor was u overigens ook nog onder Merkel Bundesministerin für Familie, Senioren, Frauen und Jugend. Wat een prachtig ministerie moet dat zijn. Wie vallen daar eigenlijk niet onder? Alleenstaande mannen. Maar die verdienen een eigen ministerie. Je kunt het over etniciteit hebben, maar je kunt net zo goed beweren dat het allemaal aan de mannen ligt. Het zou me niet verbazen als vooral alleenstaande mannen oververtegenwoordigd zijn in criminele statistieken. Maar ik dwaal af.

Over uw voorganger Jean-Claude Juncker deden weleens geruchten over milde vormen van openbare dronkenschap de ronde. Ook schijnt hij Charles Michel op het hoofd te hebben gekust, wat misschien ongebruikelijk is onder politici, maar wat tevens als een geste van vriendschap beschouwd kan worden. Misschien moet u die Nederlandse minister van Financiën op het hoofd kussen, of anders premier Mark Rutte. Al moet u ervoor op een stoel klimmen, ik zou het doen. De ware kus is een doodskus. Waarmee ik bedoel: elkaar het graf in prijzen, is de essentie van de diplomatie en daarmee ook van de beschaafde politiek. Al denken de populisten dat schelden en schreeuwen de essentie is. Voor iemand die de Europese lidstaten in het gareel moet houden is lichte, openbare dronkenschap vermoedelijk noodzakelijk. U schijnt van paardrijden te houden. De één drinkt, de ander rijdt paard.

De Nederlandse socioloog Abram de Swaan waarschuwde recentelijk dat de combinatie van virus en economische crisis extreemrechts in het zadel zou kunnen helpen. Precies om die crisis te bezweren, is men bezig dat noodfonds te baren, al zijn er daarvoor al wat andere fondsen gebaard. De populariteit van de EU in Italië is tanende, men voelt zich in de steek gelaten. In Italië lijkt het alsof de EU uit niets dan vrekken bestaat. Geen kwaad woord over Italië, maar Mussolini was aanvankelijk Hitlers grote inspiratiebron. Het is een uitstekend moment 'The Great Dictator' van Chaplin nog eens te bekijken, of anders '1900' van Bertolucci. Een film die ik in een vrijwel lege bioscoop in Amsterdam zag. Ik was 14, '1900' heeft mijn puberteit gekleurd en daarmee de rest van mijn leven.

Wie Italië verliest, verliest de EU. Je kunt niet zeggen: ten zuiden van Stuttgart houdt de EU op, en ten zuiden van Zürich begint Afrika.

EU-parlementslid Daniel Cohn-Bendit zei in de Franse krant Libération dat het einde van Europa Duitslands zelfmoord zal zijn. Nu houdt Cohn-Bendit van ferme uitspraken, maar ook mensen die een voorkeur hebben voor dergelijke uitspraken kunnen soms de waarheid spreken. Waarmee gezegd is: het moment van de waarheid is ook voor u aangebroken. Zelfs uw partijgenoot Wolfgang Schäuble, die zich ten tijde van de Griekse crisis in 2015 nog opstelde als een grote vrek, schijnt voor het Macron-Merkel-plan te zijn. Nood breekt wet. Iedereen beweert dat dit eenmalig is, maar men weet ook dat de uitzondering de regel bevestigt. Als de geest van Hamilton eenmaal boven Brussel zweeft, krijg je die niet meer weg.

Wij schuiven de catastrofe voor ons uit. Dat is wijsheid. En eigenlijk ook de kern van elke schuld die men aangaat. Nee, dat is leven: de catastrofe voor je uitschuiven.

Hartelijke groet,

Arnon Grunberg