‘Beste Vladimir, uw persoonlijke Raspoetin wil de wereld in een nieuwe botsing der beschavingen storten’

Arnon Grunberg richt elke maand het woord tot een markante figuur uit het nieuws en geeft gratis advies.

Beste Vladimir,

De afgelopen weken heeft een deel van de wereld – je moet oppassen met begrippen als ‘de wereld’, voor het weet ben je eurocentrisch – zich met u beziggehouden. Wie bent u? Bent u rationeel? Juist niet? Hoever zult u gaan? Komt er een wereldoorlog? In het vervolg op deze vragen kon men wat discussies over het rationalisme ontwaren.

We zullen ons er hier niet aan wagen.

Er werd jodium gehamsterd, hoorde ik, in afwachting van een kernoorlog. Zelf kende ik niemand die dat deed, maar misschien hielden mijn vrienden deze eigenaardigheid zorgvuldig verborgen.

In de Israëlische krant Ha’aretz legt historicus Amit Varshizky uit dat we onze aandacht moeten richten op de filosoof Aleksandr Doegin. Een jaar of drie geleden werd Doegin geïnterviewd door NRC Handelsblad, toen ging het niet over Oekraïne maar over Thierry Baudet. Doegin verklaarde: ‘Ik houd van het dandyisme van Baudet.’

Inmiddels zijn er belangrijker zaken aan de hand. De oorlog duurt weliswaar al een week of vijf, en je merkt dat men zijn interesse verliest. Vooral nu het ernaar uitziet dat het een lokale kwestie blijft. Ja, als Amsterdam of Antwerpen gebombardeerd werd, als de schuilkelders dienden afgestoft, dan wilde men wel bij de les blijven.

Enfin, oorlog blijft oorlog en Doegin zou uw Raspoetin zijn. Wie u wil begrijpen, zou eerst Doegin moeten begrijpen en Doegin verwerpt het universalisme, wat slechts een vermomming zou zijn van Amerikaans imperialisme. Een gedachte die hij gemeen heeft met denkers aan rechter- en linkerzijde in het Westen. Veel verandert, maar antiamerikanisme en antikapitalisme gelden al decennia als vooruitstrevend en anti-establishment. Laten we ons over de westerse bourgeoisie niet te vrolijk maken, het is uw werk die bourgeoisie decadent te noemen.

Verder met Doegin. De moderniteit zou slechts materialisme zijn. (Eindelijk een handzame definitie van moderniteit.) Bovenal staat Doegin voor een vierde ideologie, die de fouten in het communisme, fascisme en liberalisme zou weten te omzeilen. Die definitieve ideologie is gebaseerd op, nu wordt het interessant, Heidegger.

Het heideggeriaanse begrip Dasein speelt een cruciale rol in Doegins vierde ideologie. Het gaat niet meer om de staat, niet meer om het ras en ook niet om klasse, het gaat om Dasein. Dat klinkt buitengewoon humanistisch, maar dan heb je Heidegger niet bestudeerd. Zelfs niet slordig.

Doegin gaat ver in zijn bewondering voor Heidegger, hij heeft beweerd dat de belangrijkste taak van het Russische volk bestaat in het bestuderen van Heidegger.

Nu zou de argeloze lezer kunnen denken: hoe kan het typisch Russische tevoorschijn worden getoverd door een Duitse filosoof, die op het eind van zijn leven concludeerde dat alleen een god ons nog kan redden? Ja, dat zijn van die raadselen.

Overigens heeft Doegin iets met Duitsland. Zo heeft hij zich een tijdlang bediend van het pseudoniem Hans Sievers, geïnspireerd op de oorlogsmisdadiger Wolfram Sievers, die Reichsgeschäftsführer was van een nazidenktank. Na de oorlog beweerde hij dat hij eigenlijk in het verzet had gezeten en alleen maar Reichsgeschäftsführer van een nazidenktank was geworden om dicht bij Himmler te zijn, die hij hoopte uit te schakelen. Het mocht niet baten, op 2 juni werd hij opgehangen in Landsberg.

Doegin is vermoedelijk ook een kleurrijk figuur, maar zijn ambities reiken verder dan die van Sievers. De term Novorossiya is van hem afkomstig, wat zoveel wil zeggen als Nieuw Rusland, waarmee hij Vadertje Rusland om het zacht te zeggen van een nieuw elan wil voorzien en de wereld in een nieuwe botsing der beschavingen wil storten. Na de grote botsing met de islam (herinneren we ons nog 9/11?), die volgens sommigen achterlijk was, krijgen we nu de botsing tussen het liberale Westen en een door Heidegger geïnspireerd Rusland. Niet achterlijk, wel levensgevaarlijk. Waar dat eindigt, wil iedereen weten. Het blijft knap, dat kunnen we nu al concluderen, dat Duitsland, zij het indirect, weer een hoofdrol heeft weten op te eisen.

Natuurlijk kunnen we concluderen dat het bombarderen van een Oekraïens ziekenhuis iets anders is, qua mondiale verontwaardiging, dan het bombarderen van een Syrisch ziekenhuis. Zoals een Syrische vluchteling in Europa een andere status heeft dan een Oekraïense vluchteling. Dat hebben echter vele anderen al geconstateerd. Als puntje bij paaltje komt, lijkt het decadente Westen op het mythische Rusland dat Doegin met uw hulp wil opstoten in de vaart der volkeren. Waarmee ik niet wil zeggen dat ze gelijk zijn. Ik stem met mijn voeten en blijf in New York. (Hoe gaat het eigenlijk met Edward Snowden?)

U bent een marionet van Doegin, en zoals het Russische volk Heidegger zou moeten lezen, zo zou de westerling Doegin moeten bestuderen, wat neerkomt op het bestuderen van Heidegger.

Alle wegen leiden weer eens naar Heidegger. De andere filosofen zullen stinkend jaloers zijn. En terecht.

Wat u betreft, ik ben geen groot liefhebber van Levinas, maar het kan geen kwaad als u hem eens gaat lezen.

Vriendelijke groet, Arnon