‘Cultuur leeft: een keurslijf staat elke evolutie in de weg’

Een canon hoort thuis in het kerkelijk recht, dat al eeuwen gekenmerkt wordt door dogmatisme, een stelsel dat kritisch onderzoek en twijfel verdacht maakt.

Wat is het streefdoel? Niet alleen voor Vlamingen definitief vastleggen wat Vlaams is en waard om bekend te zijn, maar ook voor nieuwkomers. Die zouden dan een toelatingsexamen zouden moeten afleggen om aan te tonen dat zij het waard zijn om ons grondgebied te bewonen.

Alsof de gemiddelde Vlaming zelf een wandelende encyclopedie zou zijn, bulkend van historische en culturele kennis, en alsof onder meer de Bourgondiërs Vlamingen waren.

Mij doet het opdringerig geformuleerde voorstel – het lijkt meer een eis – denken aan de glorietijd van auteurs als Jos Vandeloo: uitzonderlijk populair in de lectuurlijsten van zovele secundaire scholen wegens de geringe omvang van zijn romannetjes. Hij werd samen met Ward Ruyslinck, Johan Daisne en Hubert Lampo gerekend tot de Vlaamse magisch-realisten (navolgers van de geniale Gabriel García Márquez, de Nobelprijswinnaar uit Colombia, en inhoudelijk vooral geïnspireerd door Carl Gustav Jung – om niet te zeggen dat hun concepten of basisideeën of ideetjes schaamteloos bij Jung waren gejat).

Hun schrijfsels werden bij Manteau uitgegeven in de jaren dat Jeroen Brouwers daar corrector was: uit zijn autobiografisch boek ‘Zachtjes knetteren de letteren’ blijkt dat in het bijzonder Vandeloo helemaal herschreven moest worden wegens de ontelbare syntactische en spellingsfouten. Wie verdient dan een plaats in die Vlaamse canon: toch de ingeweken Nederlander?

Cultuur in het algemeen en taal en literatuur in het bijzonder zijn levende organismen: cellen sterven af en jongere en andere groeien aan. Een keurslijf, een harnas opgedrongen van bovenaf, staat elke evolutie in de weg.

Ik citeer uit het hoofd het basisprincipe van het in onze cultuurgeschiedenis meest volledige tijdschrift Van Nu en Straks (rond 1893 opgericht door August Vermeylen en Prosper van Langendonck): ‘aandacht voor de kunst van nu en uitkijkend naar die van morgen’.

En in hun geval kwam daar nog politieke belangstelling bij, ervan uitgaande dat geen enkele kunstvorm in een politiek vacuüm ontstaat. Of mag een politieke context meegeven niet meer van onze canoniek denkende geesten?

Staf De Wilde, De Haan.

Hebt u ook een brief in de pen zitten? Mail naar openvenster@humo.be of vul onderstaand formulier in: