‘De tijd is aangebroken om te gaan voor een schaamteloos futuristisch vormgegeven onderwijs, niet om de klok een eeuw terug te draaien’

Dit is een open brief aan de voorstanders van een pedagogisch reveil.

U beweert de onderwijskwaliteit achteruitgaat en dat dat de schuld is van de opeenvolgende onderwijsvernieuwingen. U pleit voor een terugkeer naar de ‘goede oude methode’ van kennisoverdracht met directe instructie en klassikale dril.

Ten eerste: waaruit blijkt dat de onderwijskwaliteit erop achteruitgaat? ‘Ah, uit de cijfers,’ zegt u. Welke cijfers? Die van de OESO? Of die van het PISA-onderzoek? We weten allemaal dat zulke onderzoeken zich toespitsen op een beperkt aantal vakken en de facto een economisch geïnspireerde benadering hebben. Bestaat er een OESO-peiling over de artistieke inzichten en vaardigheden van onze jongeren? Bovendien passen die onderzoeken geijkte sjablonen toe op een snel en sterk wisselend onderzoeksveld. In hoeverre zijn hun resultaten dan nog vergelijkbaar, jaar na jaar?

Belangrijker vind ik de vaststelling dat er elk jaar meer studenten aan een hogere studie beginnen. Hoezo, achteruitgang? Kennelijk behalen almaar meer studenten een diploma secundair onderwijs: hun aantal op zich vormt een belangrijker cijfer dan dat van alle onderzoeken samen!

De samenleving is in een ongezien tempo aan het veranderen. De consequenties daarvan zijn niet te onderschatten. Jongeren van vandaag hebben geen tijdperk gekend zonder computer, in veel gevallen ook niet zonder gsm, maar ook niet zonder diversiteit, klimaatverandering, de genderproblematiek, anders samengestelde gezinnen en ga zo maar door. Je kunt die jongeren, en de uiteenlopende sociale situaties waarin ze zich bevinden, onmogelijk benaderen met de mentaliteit en de middelen van de vorige eeuw. Hun brein werkt misschien op dezelfde manier als dat van vorige generaties, maar het wordt zeker anders op de proef gesteld.

Ik heb de indruk dat u het pedagogisch reveil predikt vanuit een misplaatste nostalgie naar uw eigen schooltijd, toen het onderwijs ‘beter was’. Eén politicus kreeg het zelfs voor mekaar om zijn bomma, die vijftig jaar geleden kleuterjuf was, aan te halen toen hij het had over ‘goede praktijken’.

Uit mijn collegetijd in de jaren 70 herinner ik me vooral die leraren die ons aanzetten tot zelfstudie. Die ons op onderzoek uitstuurden in naslagwerken en bibliotheken, in de wetenschap dat wij terloops nog veel andere dingen zouden leren en ontdekken. Meer dan vijftig jaar geleden waren er dus al leraren die inzagen dat kennis niet iets is wat erin moet worden gestampt of wat moet worden gememoriseerd. Het is iets is wat je je eigen maakt. En dat vraagt om specifieke onderwijsmethodes. En die methodes worden net ondersteund en uitgedaagd door de recentste technologische ontwikkelingen: snelle en krachtige computers die in een handpalm passen, zoekmachines met een ongekende trefzekerheid, sociale media, communicatiemiddelen enzovoort.

Intussen groeit het besef dat het systeem van scholen met klaslokalen en klassen met lesroosters op z’n zachtst gezegd niet meer van deze tijd is. Of toch bij de mensen die door u worden weggezet als ‘pretpedagogen’. Zelf denkt u wellicht met weemoed terug aan de ‘tree’ waarop het bureau van de meester prijkte als het symbool van zijn autoriteit en morele gezag, die onaantastbaar waren. Aan de tijd waarin geen ouder het in zijn hoofd haalde om een cijfer te betwisten maar, integendeel, een ondermaatse prestatie van zijn kind streng bestrafte. Net zoals in ‘Wij, heren van Zichem’, zeg maar: een tv-serie die u en ik indertijd gretig bekeken, is het niet? We hebben er alleen nogal uiteenlopende zienswijzen aan overgehouden.

Er werden meer dan vijftig jaar geleden, toen grootmoeder nog lesgaf vanaf de tree, al plannen gemaakt, en zelfs uitgetekend, om een totaal nieuwe manier van lesgeven te koppelen aan een totaal nieuw type schoolgebouwen en leeromgevingen. Die prototypes bleken toen utopisch, maar zijn met de technologische middelen van vandaag niet langer onhaalbaar.

Waarmee ik tot de pointe van mijn betoog kom: de tijd is aangebroken om te gaan voor een schaamteloos futuristisch vormgegeven onderwijs, veeleer dan de klok een eeuw terug te willen draaien.

William Ploegaert, voormalig leraar, directeur en inspecteur, Deinze

Hebt u ook een brief in de pen zitten? Mail naar openvenster@humo.be of vul onderstaand formulier in: