‘Een groep Nederlanders weet hoe je in de kas kunt graaien zonder gepakt te worden’

Aan Tom Lanoye: de Nederlander bestaat! Je kan veel zeggen van de Nederlander, maar niet dat die een aangeboren neiging heeft tot zelfreflectie. En dus, zoals onze traditie voorschrijft, huren we een buitenlander in om het vuile werk te doen. Wel een getolereerde buitenlander natuurlijk. Uit een land en een cultuur die we min of meer denken te begrijpen -als Abdelkader Benali de verzuchting had geslaakt, zou hij waarschijnlijk onmiddellijk hebben moeten onderduiken.

Tom Lanoye kijkt graag naar Nederland vanuit de Gouden Eeuw en denkt dan dat het verval pas met de de kabinetten-Rutte is ingetreden. Hij voelt zich verwant met de literaire Antwerpse inwijkelingen van destijds en ervaart in het verlengde daarvan misschien wel een zekere dankbaarheid jegens het gastland. Maar daarbij ziet hij toch iets over het hoofd. Misschien is hij een romanticus. Met Rebekka de Wits ‘Afhankelijkheidsverklaring’ in het achterhoofd wacht ik me er wel voor hem van naïviteit te beschuldigen.

Natuurlijk, met de huidige pandemie zijn we in een soort culturele en maatschappelijke hongerwinter beland. Maar er is al zeker dertig jaar sprake van structurele ondervoeding. De machthebbers zijn daar al die tijd electoraal voor beloond en dat gaat ook de komende verkiezingen weer gebeuren.

Ook in de Gouden Eeuw was er in die stad al sprake van een heuse bubbel, vol mensen die het zich konden permitteren minder gierig te zijn. Dat werd gefinancierd middels een typisch Hollands verdienmodel: de Oost-Indische en de West-Indische Compagnie. Daarbij was de vraag niet wat kost het, maar wat schuift het. En dan deed het er niet toe wat je verhandelde, koffie, mensen of opium.

Toen was er trouwens al een warme band tussen de bestuurders en de multinationals. De Zuidas ligt tenslotte bij Amsterdam, niet bij Groningen, Vlissingen of Venlo. Nederland speelt graag Amerikaantje. Het spel heet Dutch Dream, de Madurodamvariant van de Amerikaanse. Daarin is Nederland een geweldig, smaakvol, rechtvaardig, ruimdenkend, christelijk, intelligent, mooi en rijk land.

Er is een groep mensen die het spel héél goed beheerst. Die weten bijvoorbeeld hoe je in de kas kan graaien zonder gepakt te worden, binnen de wet de boel kan flessen of knollen voor citroenen kan verkopen. Ondertussen maken die de rest wijs dat ook zij kunnen meespelen, als ze maar bereid zijn de spelregels te leren en ervoor te gaan.

Forensen die tevergeefs op een trein staan te wachten, mensen die de huur niet kunnen opbrengen of waarvan de kinderen niet een eigen kamer en laptop hebben, blauwhelmen die op missie alleen pief-paf-poef kunnen roepen of sollicitanten die nooit op gesprek worden uitgenodigd, beheersen duidelijk het spel (nog) niet voldoende.

Toen prinses Maxima in 2007 verkondigde: ‘De Nederlander bestaat niet’, veerde het halve land op. Maar waarschijnlijk had ze al lang door hoe het zat. Dé Nederlander gaat voor een confectieregering met een xenofobe minister van Buitenlandse Zaken, een homofobe minister van Onderwijs en een premier zonder historisch besef. En als ze het te bont maken en te veel columnisten voor negatieve publiciteit zorgen, moeten ze voor straf een week op de gang. Een ander volk had ze allang met pek en veren de stad uit gejaagd.

Kees Hessing, Rotterdam.

Hebt u ook een brief in de pen zitten? Mail naar openvenster@humo.be of vul onderstaand formulier in: