‘Geens en De Crem poogden sip te kijken in Jambons plaats, maar de kraaienpootjes verraadden hun gevoel van victorie’

O God in den Hoge! Gij die goddank op de begane grond gigantisch veel aan invloed hebt ingeboet! Pieter De Crem is nog één van Uw laatste politieke tentakels in Uw voormalige zieltjesfabriek aan de Noordzee. En zelfs hij - Uw stijf gecoiffeerde substituut op Binnenlandse Zaken - stond vorige week weinig stichtelijk want veel te opzichtelijk te glunderen naast Uw andere bebrilde poliep in dit tranendal: Koen Geens. Uw immer nederig kijkende kardinaal op Justitie. Voorgewende deemoed blijft het favoriete glijmiddel van de christendemocratie.

Maar zie! Ondanks hun mondmasker en de brandende middagzon gaven ze allebei nóg licht af - een aureool van welbehagen - na een inderhaast bijeengeroepen Kamercommissie. Daar waren ze over een onverkwikkelijke, ook internationaal ontplofte affaire aan de tand gevoeld. Tot hun eigen verbazing hadden ze het abces in zijn geheel, met bijbehorende stank en schele migraine, kunnen doorschuiven naar een directe politieke tegenstander: de voorganger van De Crem op BiZa, Jan Jambon. Eeuwig Satraap van Brasschaat en huidig minister-president van Vlaanderen.

De beide excellenties poogden sip te kijken in zijn plaats, maar de diepe kraaienpootjes rond hun ooghoeken verraadden hun amper onderdrukte gevoel van euforische victorie. In de Bijbel heet zoiets 'farizeïsme', in de kerk van Machiavelli 'een dubbele meevaller', in Uw eertijdse kroondomein 'een tsjevenstreek'. Daarvoor was dit keer niet eens een milde verdraaiing van de feiten nodig, van het genre 'enerzijds, anderzijds' - de zalvende nuance als katholieke wurgtactiek. Alles aan de affaire-Jozef Chovanec is een regelrecht schandaal dat weinig nuance verdraagt.

De Slowaak werd door de luchthavenpolitie van Charleroi, misschien op dat moment zelfs terecht, hardhandig verwijderd uit een vertrekkensklaar toestel. In de cel viel hij ten prooi aan wat alle schijn had van een psychose. Herhaalde en bloedige zelfverwonding inbegrepen. Evengoed werd hij door een half dozijn dienders en ambulanciers - te slecht opgeleid of te stom om symptomen te herkennen - afgetroefd, afgekneld, vastgebonden en op de borst gezeten, teneinde hem tot bedaren te brengen. Na meer dan een kwartier stopte Chovanec inderdaad met bewegen, alsook met ademen. Na reanimatie en drie dagen van kunstmatige coma overleed hij alsnog.

De gruwelijke videobeelden van zijn 'overmeestering' laten zich bekijken als een replay van de politionele doodslag op Jonathan Jacob in 2010. Net als toen vielen de beelden ook nu weer jarenlang voor niemand te zien. Tenzij voor wie ze vervolgens willens en wetens in de doofpot heeft helpen stoppen. Boven op een manslag uitgevoerd in uniform blijkt in ons land dus nog altijd een cover-up van hogerhand plaats te kunnen grijpen. Dat vormt op zich al een tweede schandaal. Het derde is niet minder onthutsend. Sterke Jan - ook in het verleden niet verlegen om een leugen min of meer - stond bij het uitbreken van de zaak nog dikdoend uit zijn ministeriële nek te kletsen in het nieuws van VTM: 'Nooit heeft men mij daar iets over gezegd! Met geen één enkel woord!' Inmiddels blijkt dat zijn toenmalige kabinet wel degelijk tal van rapporten en waarschuwingen heeft ontvangen en zelfs gesprekken heeft belegd met een ambassadeur, een ereconsul en een paar politiepiefen. Jambons verdediging is sindsdien verschoven naar 'Ik kan mij dat niet herinneren.' Gedienstig geheugenverlies als universele verdedigingstactiek. Niettemin hoort ook een vierde schandaal snel te berde te komen: waarom vroeg een zogenaamd daadkrachtige minister van Binnenlandse Zaken niet zelf de beelden op van een mogelijk verdachte dood in een politiecel die valt onder zijn bevoegdheid? Zeker na de lessen van de Jonathan Jacob-tragedie?

Je hoeft geen ereconsul te zijn om te beseffen dat we nog lang niet alles weten over het lot van de Slowaak en zijn crapuleus bejegende weduwe. Zodra er zicht is op de bodem van de kwestie, kom ik erop terug. Een anekdote is dit niet. Wel een structureel virus in ons bestel.

DE GROND IN

Eerst terug naar Geens en De Crem. Geen misverstand. Ik verdenk ze niet van gebrek aan deernis voor een dode. Als private personen, welteverstaan. Als politici zijn ze noodgedwongen koorddansers op de spanlijn van Het Moment. En dus onderhevig aan de turbulent gewijzigde machtsverhoudingen na ieder onverwacht incident. Daar, en daar alleen, bevond zich hun slecht vermomde euforie.

Niet de affaire-Chovanec op zich, wel de schade die Jan Jambon en zijn N-VA erdoor opliepen, katapulteerde hen en hún partij, CD&V, opeens weer in de rol waar ze al eeuwen het geboorterecht op denken te hebben. Dwingeland in het midden van het ledikant. Heer en meester van links én rechts. Schatplichtig aan niemand, behalve aan elke stand die zijn hart, zijn hebben én zijn houden heeft verpand aan dat mormel in het centrum van de machtsmatras. Het land waarin ik ben opgegroeid heette niet voor niets 'de CVP-staat', naar de voorloper van CD&V.

Toentertijd? De sterkste zuil van het koninkrijk. Thans? Het verdwijnpaaltje van de vaderlandse politiek. Tik de juiste code in en het zakt vanzelf weg, helemaal de grond in. Uit schaamte, lafheid of gebrek aan scrupules, en niet zelden de drie tegelijk... Hoe heeft dat ooit kunnen gebeuren? Behalve in naam van een verdwijnende God?

De zoutpilaar heeft zichzelf verwaterd op minstens twee manieren. Ten eerste. Van alle vazallen die ze om zich heen verzamelde - vakbond, Boerenbond, middenstand - heeft CD&V er eentje decennialang constant over het hoofd gezien. Ze was te fel gefocust op het landelijke Vlaanderen, en zodoende niet berekend op de metropool. Of beter: haar gemengde, moderne bewoners. Zij werden door CD&V enerzijds (!) ethisch bestreden en anderzijds (!) in hun diversiteit alleen maar lippendienst bewezen.

In 1994 scheelde het maar een paar partijstemmen of Nahima Lanjri was in Antwerpen de eerste schepen met buitenlandse roots mogen worden. In haar plaats werd een belegen inboorling op het schild gehesen, zo kleurloos wit en veilig rechts en perfect vervangbaar dat iedereen hem al lang vergeten is. In een replay van die angst voor al te zichtbare grootstedelijke verandering werd vorig jaar een nog groter talent in de wachtkamer gezet: Sammy Mahdi. Tot opluchting van Groen en de SP.A werd niet deze mediagenieke Brusselaar en zoon van een Iraakse vluchteling tot nieuwe voorzitter van CD&V gekozen, wel Joachim Coens. Een even geschikte peer als grijze muis die niet alleen vanuit het bedrijfsleven kwam aanfietsen, maar ook uit het Rijke Roomse Leven van de jaren 50 en 60 - getuige zijn onvervalst West-Vlaamse komaf, zijn ooit ronkende familienaam en zijn vestimentaire stijl die in menig kostuumdrama niet zou misstaan.

De angst om af te wijken van de eigen bestofte karikatuur heeft CD&V te danken aan zichzelf. Ze is verlamd en geobsedeerd door haar grootste opponent. Dat is een tweede oorzaak van haar verwatering. En ze heeft die kwelgeest nota bene zelf in het leven geroepen.

RECTUM

In 2004 tekende toenmalig voorzitter Yves Leterme een lieflijk Valentijnskartel met een miniatuurpartijtje, de N-VA. Samen wonnen ze verkiezingen en portee. Totdat het koekoeksjong zich tegen Moeder Mus keerde en haar uit het centrumnest wegkukelde.

Sindsdien weten onze christendemocraten niet goed hoe ze zich moeten verhouden tot hun vroegere lief. Vleien, volgen, overtroeven, imiteren, weglachen, afblaffen of opgeilen? Moeten ze kiezen voor wraak om het verraad of voor nostalgie naar een voorgoed vergane vrijage? Ze weten het nog altijd niet.

Hun 'enerzijds, anderzijds' werkt daarbij niet langer als een instrument van machtsbestendiging. Het benadrukt de existentiële verwarring van leden en mandatarissen. Hendrik Bogaert probeert zelfs fascisten van het Vlaams Behang langs rechts te passeren. Sammy Mahdi duwt diezelfden meteen resoluut en verbaal de gracht in - zonder Bogaert evenwel de wacht te durven aanzeggen. En Vlaams minister Hilde Crevits? Die zit inmiddels al zo lang zo diep in het ideologische rectum van de gematigde nationalisten dat er binnenkort een opsporingsbericht nodig is om het arme schaap terug te vinden.

Wie gelooft die gelovigen nog?

Misschien was daarom de amper versluierde euforie van Geens en De Crem zo groot. Een affaire die tweeënhalf jaar geleden had moeten ontploffen, gooit nu plots een splinterbom onder de federale regeringsvorming. Uitgerekend op een moment dat de N-VA zich daar zelf al uit de bocht had gefietst en één van haar belangrijkste kopstukken nu extra averij en gezichtsverlies lijdt. De sleutel tot een stevige Vivaldi-coalitie, zonder de N-VA, ligt zowaar bij Moeder Mus. Ze kan onderhandelen op het scherp van de snee en tegen de hoogste prijs. Als weleer. De vraag is dus helder: wordt het wederopstanding of eeuwige onderwerping? Weerwraak of permanente verknechting? Of zich alsnog klotenloos naar de slachtbank van te vroege verkiezingen laten leiden?

Tsjeven aller windstreken, leer weer wezen wie je bent! Tsjeef - en geen verwaterde leeuw van ellende.