Heleen Debruyne: ‘De dreiging van een lege bankrekening weegt zwaarder dan ons verlangen naar een modieus kleine ecologische voetafdruk’

‘Ja, wij zijn hout aan het verzamelen,’ zeg ik. ‘Palletten, een oud tuinhuisje, balken uit containers…’ Bij het aperitief keuvelen mijn vrienden en ik over iets wat we nog geen jaar geleden alleen kenden als een anekdote uit de geschiedenisboeken: hoe we deze winter warm kunnen blijven zonder ons in de schulden te werken. ‘Maar goede houtkachels zijn zo duur!’ klaagt iemand. Wij hebben geluk, er zit er nog eentje in de inboedel van mijn overleden grootmoeder. Over de ongezonde uitstoot van zo’n kacheltje heeft niemand het, de dreiging van blauwe vingers en een lege bankrekening weegt zwaarder dan ons verlangen naar een modieus kleine ecologische voetafdruk.

Een vriend is plots blij met de stookolietank die hij al jaren wilde vervangen, een andere heeft door een onverwachte financiële meevaller een warmtepomp en zonnepanelen kunnen installeren – wij jaloers. Iedereen is het erover eens: diepvriezers en droogkasten worden overbodige luxe. En is het geen idee om onze kookplaten op gas te vervangen? ‘Ja maar,’ zegt iemand, ‘wij kunnen wel zitten beknibbelen en creatief wezen, maar waarom doet de overheid niets? Die hele energiemarkt is een luchtbel! Bedrijven en speculanten zijn nu geld aan het schéppen!’ ‘De overheid kan niet zoveel,’ zegt een ander. ‘Als klein land heb je weinig te zeggen op de internationale energiemarkt.’

‘Maar waarom doet de Europese Unie niets?’ opper ik. ‘Met de bankencrisis indertijd was plots van alles mogelijk. En met corona ook. Hoe moeilijk kan het zijn?’ We zijn licht aangeschoten, er hangt een brallerig sfeertje van: ‘Als je ons de dingen laat regelen, zijn alle problemen zo de wereld uit.’ De ideetjes vliegen in het rond. Eén Europees overheidsbedrijf voor energie dat alle investeringen in hernieuwbare energie coördineert! Spotgoedkope, gesubsidieerde zonnepanelen op elk dak!

‘Vergeet het maar,’ drukt een vriendin de pret. Zij heeft lang voor het Europees Parlement gewerkt. Haar betoog doet ons stilvallen: terwijl wij studeerden, experimenteerden met joints en goedkope wijn en ons graag lieten betrappen op wereldse uitspraken, ging het volledig langs ons heen dat de Europese energiemarkt op aansturen van de EU werd geprivatiseerd. Energie interesseerde ons toen niet, te technisch, geen leuk gespreksonderwerp op feestjes.

De belofte was dat de vrije markt door de concurrentiewerking zou leiden tot efficiëntie en lage prijzen. Het gevolg: monopolies, totaal ontransparante energiecontracten en bizar hoge prijzen, onderhevig aan de waan van de dag. We merken nu pas echt wat er gebeurt als je een basisbehoefte tot koopwaar maakt. ‘En die Europese verdragen vallen niet zomaar ongedaan te maken,’ besluit ze. Daar hebben we niet van terug.

Na een korte stilte laveert iemand het gesprek naar een veilig onderwerp: kritiek hebben op Zelenski is niet hetzelfde als Poetin steunen, daar zijn we het allemaal over eens. O, en die en die zijn zwanger! Wie had dát ooit gedacht! Zou die relatie wel blijven duren, met een kind erbij? Al bij al wordt het nog een gezellige avond. Het is nazomer, het raam staat wijdopen, een zwoel briesje waait naar binnen.