Heleen Debruyne: ‘De vroegere weldenkende burger die schermde met waarden als gelijkheid en broederlijkheid is nu vooral bezig met het angstvallig behouden van zijn eigen status’

Ik verzamel woke-relletjes. Altijd vermakelijk om uit te vissen wat er van zo’n rel overblijft als je de feiten op een rij zet.

De recentste: ‘De wokebeweging wil de cultuurgeschiedenis wissen,’ zegt de Antwerpse schepen van Cultuur. Aanleiding: de Arenbergschouwburg heeft vier portretten van dode en vergeten notabelen in de traphal vervangen door vier foto’s van mensen van vandaag. Een artistieke interventie waardoor een divers publiek zich thuis kan voelen in de schouwburg volgens de Arenberg, een ongeoorloofd politiek statement volgens de schepen. Prompt liet ze de vier dode notabelen terughangen. Interessant weetje: de vervangen en weer teruggehangen notabelen maken deel uit van een reeks schilderijen die eigendom zijn van de stad Antwerpen. Zowat de helft van die reeks ligt al bijna honderd jaar stof te vergaren in een depot. Per ongeluk gewiste cultuurgeschiedenis waar je de schepen niet over hoort. Zeuren over wat er allemaal in de depots ligt levert dan ook geen spannende mediarel op.

Ander voorbeeld: de Roald Dahl-rel. Sensitivityreaders vervangen -woorden en zinnen die zij ongepast vinden. De voorbeelden die uitlekten grenzen aan het belachelijke (de Grote Vriendelijke Reus mag geen zwarte mantel dragen wegens mogelijk racistisch te interpreteren) en maken de boeken van Dahl nogal zouteloos. Bovendien blijken de sensitivityreaders zelf blind voor leeftijdsdiscriminatie: ‘een aantrekkelijke vrouw van middelbare leeftijd’ wordt ‘een -vriendelijke vrouw van middel-bare leeftijd’. Durven ze te insinueren dat vrouwen van middelbare leeftijd geen sexappeal meer hebben? Maar is dit een uitwas van de ‘wokewaanzin’? Eerder een door geldzucht van de erven Dahl ingegeven commerciële beslissing. En die sensitivityreaders zijn al decennia in teksten aan het snoeien, voor het teerhartige Angelsaksische publiek.

Nog eentje van eigen bodem, om het af te leren. Het afvoeren van een paar afleveringen van ‘F.C. De Kampioenen’ waarin de kampioenen racistische, seksistische of homofobe opmerkingen spuien, werd door hordes verontwaardigde Vlamingen ook met-een geclassificeerd als een gevalletje ‘woke pakt ons alle pleziertjes af’. Aan die boze fans zou ik willen vragen: waarom zijn jullie zo gehecht aan grappen en grollen die nodeloos omlaag trappen en al belegen waren toen ze nog op het bureau van de scriptschrijvers lagen?

Ook vermakelijk (nu ja, vermakelijk voor de doorgewinterde cynicus die het wokedebat zo langzamerhand van me maakt) is dat beide kampen in deze opgeblazen cultuuroorlog te pas en te onpas verwijzen naar de jaren 30 en de boekverbrandingen van de nazi’s.

En ondertussen richt de middenklasse zich steeds meer op zichzelf, volgens de Nederlandse auteur Roxane van Iperen. De meritocratie blijkt een mythe, het geloof in vooruitgang erodeert, en de vroegere weldenkende burger die schermde met waarden als gelijkheid en broederlijkheid is nu vooral bezig met het angstvallig behouden van zijn eigen status, ten koste van een angstaanjagende ander die lager op de sociale ladder staat. En o ja, de wereldorde is onherroepelijk aan het verschuiven. Maar als dat allemaal te groot en te eng is om te bevatten, kunnen we ons nog altijd lekker opwinden over woke.