Heleen Debruyne: ‘Grappig hoe de werkhouding van de uitgebluste middelbareschooldocent uit mijn tienerjaren tot trend is gebombardeerd’

‘Vinden jullie niet dat werken slavernij is?’ zucht een vriendin. Hoogopgeleid, geen tekort aan kansen op een baan met een uitstekend salaris. En toch. Uren en uren achter een bureau zitten om teksten, documenten en presentaties af te leveren die worden opgeslokt door de werking van het één of andere bedrijf of instituut. En waarom? Om een bizar hoge hypotheek af te betalen en veel geld neer te tellen voor verre vakanties, om te kunnen bijkomen van al dat werken. Om op feestjes en partijen een flitsend antwoord te kunnen geven op de vervelendste vraag die er bestaat – ‘En wat doe jij voor werk?’ Erg bevredigend vindt ze het allemaal niet meer.

Die verzuchting hoor ik almaar vaker. Professioneel succes is nog altijd een vanzelfsprekende graadmeter voor je maatschappelijke status en eigenwaarde, maar hier en daar beginnen mensen zich vragen te stellen bij de rol die werk in hun leven speelt.

Is het wel goed voor ons? Wie heeft er eigenlijk baat bij dat we geloven dat werk zo belangrijk is dat we ons eindeloos blijven uitputten? De werkende mens zelf in elk geval niet. Quiet quitting is een trend onder jongere werknemers: alleen nog maar het hoogstnodige doen op je werk. Werken voor het geld en niet omdat je je identiteit aan je job ophangt. Zéker niet na vijf uur ’s avonds nog telefoons en e-mails gaan beantwoorden. (Grappig hoe de werkhouding van de gemiddelde uitgebluste vastbenoemde middelbareschooldocent uit mijn tienerjaren nu ineens tot trend is gebombardeerd.)

‘Ha, word je eindelijk marxist?’ pest ik haar. ‘Last van het besef dat je je eigen productiemiddelen niet in handen hebt, dat je aan het zwoegen bent voor een onzichtbare ander?’ ‘Blijkbaar!’ zegt ze. ‘Ik krijg wel zin in een beetje revolutie.’

We staan onszelf toe even te dromen. Over een universeel basisinkomen, over hoe elke werknemer aandeelhouder van haar of zijn bedrijf zou moeten zijn, over het eerlijk vergoeden van zorgarbeid, over het nivellerende ideetje van econoom Thomas Piketty om elke burger een ‘erfenis’ van 120.000 euro te schenken, over hoe diezelfde Piketty in de huidige stroom van crises net een enorme kans ziet om een ander economisch systeem te ontwerpen. We praten over hoe we lak willen hebben aan de succesnormen die ons via sociale media worden ingelepeld, hoe we de verwachtingen van bazen en opdrachtgevers streng willen gaan begrenzen. Enzovoorts. De typische dromen van de progressieve millennial.

Maar om echt iets op het spel te zetten voor het nut van het algemeen, is ons bestaan nog net iets te comfortabel. Liever dan politieke actie te ondernemen, trekken we ons terug. Niet toevallig was goblin mode in het Verenigd Koninkrijk het woord van het jaar. Het staat volgens organisator Oxford University Press voor ‘een type gedrag dat onbeschaamd genotzuchtig, lui, slordig of hebzuchtig is, meestal op een manier die sociale normen of verwachtingen verwerpt’. Met zulke makke, egocentrische goblins vorm je geen revolutionair leger. En zonder geld op je rekening kun je niet eens kobold worden.