Heleen Debruyne: ‘Het is erg verwarrend dat mensen tegelijk lief en leuk kunnen zijn, en hun kind met open ogen in de armen van een pedofiel duwen’

Ze staat plots tegenover me, deze vrouw. Ik schat haar 75, stijlvol gekleed, wakkere blik, het type dat een jaarabonnement op het lokale cultuurcentrum heeft. ‘Ik durfde je bijna niet te benaderen,’ zegt ze, nu zie ik dat haar handen trillen, ‘maar ik móést het zeggen. Hoe heb je dat kunnen doen?’ Ik weet niet meteen wat ze bedoelt, maar voel me toch beschuldigd. Alsof ze kan zien dat ik het soort mens ben dat vanochtend nog om helemaal niets stond te schreeuwen tegen haar lief. ‘Dat boek schrijven, moest dat nu? Al die vuile was op straat.’

Ah. Ze heeft het over ‘De huisvriend’, waarin ik probeer literatuur te maken van de duistere episodes uit mijn familiegeschiedenis. Kort samengevat, in al zijn rauwe gruwelijkheid: mijn grootouders lieten mijn vader in ruil voor luxevakanties, diners, kledij, auto’s, een hele levensstijl, overnachten bij een rijke vriend van de familie. In dezelfde slaapkamer.

Nu ze de moed heeft verzameld om me toch te benaderen, kan ze niet meer ophouden. ‘Waarom moest je dat op straat gooien? Kon dat niet gewoon in de familie blijven? Wij in de buurt zijn er allemaal ondersteboven van. We hebben je grootmoeder zo goed gekend. Zo’n lief, leuk mens. Altijd een vriendelijk woordje voor iedereen. En dan dit. Moest dit nu echt? Wil je misschien wraak nemen?’

Ik voel de aandrang om haar te troosten. Om wraak is het me niet te doen, alleen om de werkelijkheid. En ik weet het, zeg ik, het is een naar verhaal. Het is erg verwarrend dat mensen tegelijk lief en leuk kunnen zijn, en hun kind met open ogen in de armen van een pedofiel duwen. Ik begin me uit te putten in verontschuldigingen. Behalve mijn vader zijn alle betrokkenen toch dood, en hij heeft niet geprotesteerd tegen het boek. En ben ik niet ook mild geweest? Voor mijn grootmoeder, voor de huisvriend zelfs?

‘Maar kon je dan niet meer fictionaliseren? Haar op z’n minst een andere naam geven? Al mijn herinneringen aan je grootmoeder zijn nu vervuild.’ Haar stem trilt, ze kijkt met opengesperde ogen en een gepijnigde uitdrukking naar me. Zo openlijk hengelt ze nu naar mijn medeleven dat dat helemaal verdwijnt. ‘Ik ben niet geïnteresseerd in uw perfecte beeld van het gezinnetje van mijn grootouders. Ik ben alleen maar geïnteresseerd in hoe het leven echt is. Dat is vaak dubbelzinnig. En lelijk.’ Mijn geduld met de vrouw raakt op. Ik laat haar staan. Met haar vervuilde herinneringen.

Mijn vader was omringd door mensen als zij, die liever naar de mooie, blinkende waan van zijn familieleven keken dan naar de rot die eronder zat. Ze wisten het allemaal of hadden het kunnen weten, maar ze deden niets. Liever etentjes blijven geven, met kerst samen naar de nachtmis gaan, elkaar hoffelijk groeten op straat. Liever dat dan vragen stellen. Zijn zij niet even schuldig als mijn grootouders en de huisvriend? Of kunnen ze het niet helpen, is de werkelijkheid te donker en te wijdverspreid om te verdragen?