Heleen Debruyne: ‘Is mijn vriend als smartphoneloze een volmaaktere, autonomere mens?’

Ik had het als journaalverslaafd kind van de jaren 90 nooit kunnen voorspellen: in de 21ste eeuw kan ik altijd en overal de meest verse kranten lezen. De prijs: altijd en overal word ik aan mijn beschamende gewoontes herinnerd. Mijn apparaten kennen al mijn geheimen. Naast de krantenkoppen verschijnen de jassen, broeken, schoenen en jurken die ik toch maar niet heb gekocht, ze staan me te tergen tot ik zwicht. Om ze uiteindelijk terug te sturen wegens onvermijdelijk mooier op het model dan aan mijn lijf.

Eerst even langs de belofte van de perfecte jeans passeren vóór ik het artikel aanklik dat ik wil lezen. Iets over een winkel zonder kassa’s, een pilootproject van Aldi. Honderden camera’s volgen elke beweging van de klant, waardoor het systeem precies weet wie wat uit de rekken neemt of teruglegt en wie waar twijfelt. Als je naar buiten gaat, haalt het systeem automatisch het verschuldigde bedrag van je kredietkaart, via een speciaal voor de winkel ontwikkelde app. Aldi beweert de privacy van de klanten te respecteren, ze bewaren geen gegevens op naam. Vast. Maar ook geanonimiseerde gegevens zijn goud voor bedrijven. Daarmee leren ze onze verlangens kennen en kunnen ze de winkelervaring zo optimaliseren dat we meer kopen dan we zouden willen. Een beetje eng dus, die winkels zonder kassa. Maar meer nog dan aan data en privacy denk ik aan mezelf: als binnenkort alle winkels zo werken, kan mijn lief nergens nog boodschappen doen.

Ik leef samen met één der laatste smartphonelozen. Hij begint er niet aan, wil zo weinig mogelijk data delen met bedrijven, vindt dat gebogen smartphone-nekje van iedereen om ’m heen meelijwekkend. Bewonderenswaardig vond ik dat, toen ik hem leerde kennen. Zijn principevastheid. De behoeftes die ik als een verslaafd aapje onmiddellijk bevredig, weet hij uit te stellen. (Mail checken, de weg zoeken, treintijden opzoeken, een klamboe zoeken, vastgoedsites afspeuren, liefdesrivalen begluren, nog een broek bestellen.) Had ik hier te maken met een volmaaktere, autonomere mens?

Ondertussen ben ik zijn principevastheid irritant gaan vinden. Het Covid Safe Ticket bleek zonder app een heel gedoe. Overheidszaken regelen is lastig zonder ItsMe. Laatst werd hij gewantrouwd door een verkoper op 2dehands.be omdat hij de verdere afspraken per sms wilde regelen. Iemand zonder smartphone? Vast een oplichter met een burnerphone. En ik moet altijd de treintijden opzoeken. Volmaakter? Hij is er gewoon nooit aan begonnen en is dus niet, zoals wij allemaal, langzaam in de afhankelijkheid vergleden.

Ook zijn computer bewaakt hij rigoureus. Cookies wissen, IP-adres verbergen, al die dingen waarvan ik weet dat ze beter zijn, maar ook zo’n gedoe. ‘Ik wil gewoon niet dat een ander beter wordt van mijn data,’ zegt hij. Zijn browser openen is altijd vermakelijk. Er verschijnen aanbiedingen voor kussens, voor smakeloze veelkleurige dameskledij, trapliften voor senioren, gratis schatting van de wagen die we niet hebben. Nooit een product dat hem kan verleiden. Geen enkel systeem weet wie hij is. Zijn geheimen zitten in zijn hoofd, niet in zijn apparaten. Een volmaaktere mens is hij niet. Wel autonomer.