Heleen Debruyne: ‘‘Trial by media’ roepen de advocaten van Jan Fabre, en dat is een slimme tactiek’

‘In de media is een karikatuur van Fabre gemaakt,’ aldus zijn advocate. Of voor de correctionele rechtbank bewezen kan worden dat Jan Fabre schuldig is aan geweld, pesterijen, ongewenst seksueel gedrag en aanranding van de eerbaarheid, valt af te wachten. Ondertussen wijzen zijn advocaten naar ‘de media’ om af te leiden van de feiten die hun klant ten laste zijn gelegd.

Natuurlijk berichtten de media gretig, kantje-boordje hijgerig over de affaire-Fabre. Na de aantijgingen tegen hem publiceerden ze open brieven, opiniestukken en pogingen tot diepgravende analyse. In de jaren daarvoor heeft Fabre diezelfde gretigheid van diezelfde media gebruikt om zichzelf en zijn artistieke praktijk onder de aandacht te brengen. Zo heeft hij het zijn karikaturisten wel erg makkelijk gemaakt.

Hij wordt nu weggezet als een narcist – maar hoe anders kun je zijn duur verkochte, glimmende zelfportretten interpreteren? Ik zag die gouden en bronzen Fabretjes voorheen ook als een goedkoop artistiek spel met zelfverheerlijking. Hij overschrijdt grenzen, wordt nu geroepen. Maar hij profileert zich zélf al sinds het begin van zijn gezelschap als verlegger van grenzen, iemand die zichzelf en anderen tot het uiterste drijft in naam van de kunst – al strijkt hij daar zelf wel meer winst mee op dan zijn performers. Ik geef toe dat ik heb genoten van marathonvoorstelling ‘Mount Olympus’, maar waar zat dat genot dan in? In het gevoel dat ik naar iets extreems zat te kijken. Achter dat gevoel bleef het leeg. Fabre is een seksist, zeggen ze. Zoals wel meer macho’s houdt de man van zijn moeder – hij noemde zijn gezelschap naar haar. En zoals bij zoveel macho’s het geval is, is zijn visie op vrouwen vaak behoorlijk cliché: moederlijk of gevaarlijk seksueel, Madonna of hoer. In 2018 werd hij geïnterviewd over de resultaten van een onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag in de kunsten. Eén op de vier vrouwen in de sector gaf aan daar ooit last van gehad te hebben. Dat vond Jan Fabre choquerend en extreem, want, ‘al wat leeft moet je respecteren, dus zeker ook de vrouw’. (Dank je, Jan!) Om vervolgens te verklaren dat MeToo de ‘secret bond’ tussen acteur en regisseur in gevaar brengt en dat hij laatst nog naar een actrice stond te roepen dat ze te dik was en dat zoiets nu blijkbaar niet meer mag.

Kortom: als dit nu een ‘trial by media’ is, is Fabre zichzelf al jarenlang langzaam aan het opknopen. Maar ‘publieke kruisiging!’ roepen valt goed, in de overspannen discussie over grensoverschrijdend gedrag. Ik heb nochtans geen enkele journalist gelezen die stellig verklaart dat Fabres schuld bewezen is, wel dat er aanklachten zijn. Dezelfde media die Fabre zogezegd onschuldig veroordelen berichten ook netjes, volgens het principe van woord en wederwoord, over de advocaten die hen van trial by media beschuldigen. Het is een slimme tactiek. Zo zullen zijn advocaten hem niet redden van de veroordeling – de rechtbank kijkt naar de feiten. Maar ze pleiten hem wel vrij bij een groot deel van het publiek dat vindt dat die wijven niet te veel complimenten moeten maken.