‘In de 19de eeuw was Antwerpen een draaischijf voor de invoer van koloniale goederen, maar dat vernam je niet in ‘Het verhaal van Vlaanderen’’

Het Humo-interview met Sophie De Schaepdrijver en Bruno De Wever over ‘Het verhaal van Vlaanderen’ was zeer interessant. Toen ik las dat er geen historicus was ingehuurd om het scenario van de reeks mee uit te schrijven, was ik verbaasd. Ik heb alleen de aflevering over de 19de eeuw (‘De industriële revolutie: 1830-1913’) bekeken omdat die periode me bijzonder boeit. Ik was nieuwsgierig naar wat er zou worden verteld, maar de aflevering draaide uit op een ontgoocheling.

Zonder enige inleiding drongen we binnen in een armoedige arbeiderswoning van Gentse (textiel)arbeiders. Geen woord over de redenen waarom plattelanders naar de steden trokken en genoodzaakt waren voor karige lonen en in vreselijke omstandigheden in de fabrieken te gaan werken. De landbouwcrisis van de jaren 1840 (met mislukte aardappel- en graanoogsten, hongersnood, het wegvallen van de thuisindustrie enzovoort), die mensen hun heil in de steden deed zoeken, kwam niet aan bod. De emigratie naar Amerika of Canada evenmin.

Op de arbeidersopstand(en) van het einde van de eeuw en de prille socialistische partij werd wel ingegaan. Om het verzet aan te tonen, zagen we mensen in Borgerhout de kaarsenfabriek ‘den Bougie’ belegeren en een steen werpen naar het hoofd van de burgemeester. Wat er niet bij werd verteld - een echte lapsus - was dat die fabriek eigendom was van Adolphe de Roubaix en Henri Oedenkoven, de burgemeester van Borgerhout, die ook bij het pand woonde. De Roubaix, die in Antwerpen woonde, had bovendien belangen in Congo. Samen met Eduard Bunge en Alexis Mols stond hij achter de koloniale ambities van Leopold II. In 1885, het jaar dat Congo aan de koning werd toegewezen, richtte De Roubaix samen met enkele andere Antwerpse handelaars het Syndicat de Mateba op, de eerste Belgische firma in Beneden-Congo.

Na dat verhaal had men naadloos kunnen overstappen naar de eerste Antwerpse wereldtentoonstelling, die ook in 1885. Leopold II zag daar een unieke aanleiding om de kolonie in de kijker te plaatsen en investeerders aan te trekken. De tentoonstelling was immers alleen bedoeld voor de elite, de gewone arbeider kon geen toegangsticket betalen. In 1885 werd voor het eerst in België een Congolees dorp ‘tentoongesteld’ met 12 Congolezen, op initiatief van het Koninklijk Aardrijkskundig Genootschap. In de volgende Antwerpse wereldexpo, in 1895, was er opnieuw zo’n dergelijk ‘dorp’ met 144 inwoners van de kolonie, van wie er 7 zouden overlijden.

In ‘Het verhaal van Vlaanderen’ bleven die Antwerpse wereldtentoonstellingen onvermeld en werd vrij abrupt van de gevolgen van de industriële revolutie overgesprongen naar de wereldtentoonstelling van 1897 in Brussel. Onder meer negeren dat Antwerpen een draaischijf was voor de invoer van rubber, ivoor en andere koloniale goederen, via de regelmatige lijndienst van de Compagnie Belge Maritime du Congo, de latere Compagnie Maritime Belgie (CMB): je moet het maar doen.

Wat me ook opviel: wanneer de kolonie in ‘Het verhaal van Vlaanderen’ aan bod kwam, werd er nooit gesproken over het grote aantal bedrijven dat zich in Congo verrijkte. In het boek ‘Congo 1885-1960: een financieel-economische geschiedenis’ van Frans Buelens (Epo, 2007) omvat de index met de bedrijfsnamen 19 bladzijden! En het gaat dan nog alleen over bedrijven genoteerd op de Brusselse beurs.

Ik heb niets tegen Tom Waes, maar ik zou een historicus verkozen hebben als presentator van een programma als ‘Het verhaal van Vlaanderen’. En maak er geen docudrama van: dat is duur - op kosten van de belastingbetaler - en nergens voor nodig. Het resultaat is een gemiste kans, vergeleken met wél door historici als Lucy Worsley samengestelde en gepresenteerde reeksen op de BBC of VRT-reeksen als ‘Kinderen van’ of het ter ziele gegane ‘Histories’.

R.V., Kalmthout

Hebt u ook een brief in de pen zitten? Mail naar openvenster@humo.be of vul onderstaand formulier in: