‘In ‘Het verhaal van Vlaanderen’ ontbraken drie belangrijke migratiegolven’

De laatste aflevering van ‘Het verhaal van Vlaanderen’ besteedde ruimschoots aandacht aan de naoorlogse immigratie. Er zijn in de voorbije twee millennia echter nog drie belangrijke migratiebewegingen geweest, die in de serie ontbreken.

Voor de Vlaamse en Nederlandse taal was de Germaanse influx in vooral de 4de en 5de eeuw van onze tijdrekening uiterst belangrijk, toen na de val van het West-Romeinse Rijk Germaanse stammen massaal onze gebieden kwamen bevolken. Die volksverhuizingen van Franken en Saksen leidden tot de vervanging van de pre-Germaanse taal, vermoedelijk Keltisch, door Germaans. Daarvan getuigen de vele plaatsnamen op –gem (‘woonplaats van’) en –zele (‘zaalvormige boerenwoning’).

Naast die immigratiegolf is er ook een belangrijke emigratiebeweging geweest, die tot op vandaag haar sporen nalaat in economie en cultuur, namelijk die van de 16de en 17de eeuw. Na de val van Antwerpen in de strijd tegen Spanje (in de reeks aan bod gekomen met het zonderlinge verhaal van de mislukte ‘ketting-actie’ in de Schelde) trok een substantieel deel van de financiële en culturele elite uit de zuidelijke Nederlanden naar het vrije Holland.

In Haarlem en Leiden leefde de textielindustrie op met de kennis van Vlaamse ambachtslui, polders werden aangelegd, de havens van Amsterdam en Rotterdam werden uitgebouwd, de vloot werd uitgerust, dat alles met een belangrijke inbreng van kapitaal uit het Zuiden. Namen van geleerden zoals Simon Stevin (ingenieurswetenschappen) en Carel van Mander (schilderkunst) klonken in Holland als klokken. Dat Vlaanderen lange tijd een economisch en cultureel achtergebleven agrarisch gebied was, heeft in belangrijke mate te maken met die aderlating waarvan het zich niet kon herstellen.

De derde migratiebeweging was de massale emigratie van eind 19de en begin 20ste eeuw naar Amerika, net zoals bij Italianen en Ieren een vlucht voor de armoede in onze gewesten. Men trok naar de Verenigde Staten of Canada, gebieden waar wel voldoende ruimte was en nood aan goede arbeidskrachten. Hoewel er in sommige streken van Vlaanderen talloze families zijn met verwanten in die diaspora, werd er in de reeks geen aandacht aan besteed.

Mocht er ooit een vervolg komen, met een nadere uitwerking van de onvermijdelijke lacunes die zo’n populariserende reeks nu eenmaal kenmerken, dan mogen daarin de verhalen niet ontbreken van die migraties die onze plaatsnaamgeving, geschiedenis en cultuur in een beslissende plooi gelegd hebben.

Willy Vandeweghe, Gent.

Hebt u ook een brief in de pen zitten? Mail naar openvenster@humo.be of vul onderstaand formulier in: