'Ondanks alle critici: zonder de EU zou België niet zo dicht bij de vrijheid zijn’

Vandaag is het Europadag, de feestdag van de Europese Unie. Vorig jaar hadden we rond deze tijd betrekkelijk weinig te vieren, aangezien het coronavirus ons toen een collectieve muilpeer verkocht. Dit jaar kunnen de pintjes toch al voorzichtig – binnen de eigen bubbel! – tegen elkaar klinken.

De hoop is weer in het land neergedaald, want in ons dierbaar België kan u sinds gisteren weer de cafés onveilig maken en is het niet meer strafbaar om ’s nachts als een zonderling door de straten te dwalen. Het is alsof we met z’n allen uit een wel heel bizarre nachtmerrie wakker worden die ons al meer dan een jaar doet dromen over boswandelingen, zoomvergaderingen en afhaalchinees. Moeilijk te geloven dat we al meer dan een jaar in deze situatie zitten. Een totaal gebrek aan sociaal leven doet de dagen met elkaar versmelten, dat hebben we onderhand aan den lijve ondervonden.

Op deze 9 mei, Europadag dus, lijkt de verwoestende impact van het coronavirus hier wat weg te ebben – voor even, dan toch. Er zijn enkele feiten die zelfs de grootste criticasters niet kunnen ontkennen: zonder Europa zaten we nu in België nog in een donker hol, want dan hadden wij als quasi-dwergstaat geen vuist kunnen maken tegen gigantische farmaceutische bedrijven enerzijds, en al helemaal niet tegen economische reuzen als het Verenigd Koninkrijk of Duitsland anderzijds.

Toegegeven, de zwendelaars van AstraZeneca hebben onder het toeziend oog van Boris Johnson Europa wel flink bij de neus genomen, maar het einde van het vaccinnationalisme is duidelijk in zicht, zeker nu zelfs Joe Biden zijn steun heeft gegeven om de patenten op de felbegeerde vaccins te laten vervallen. Met een recente bestelling van 900 miljoen vaccins bij Pfizer brengt de EU ons alweer een stap dichter bij de vrijheid, bovenop alle eerdere bestellingen.

Toch zijn er nog meer dan genoeg Eurosceptische burgers die beweren dat de Europese Unie geen voordelen oplevert of zelfs deel is van een gigantisch vaccinatiecomplot. De reden daarvoor ligt eigenlijk voor de hand: voor sommigen is contrair zijn een manier om zichzelf een eigen identiteit aan te meten. Dat is misschien wel de goorste uitwas van het socialemediatijdperk: meningen en buikgevoelens zijn tot nieuwe waarheid verheven, puur omdat geloven in je eigen verhalen een verwrongen vorm van zelfvertrouwen geeft. De ‘echte waarheid’ onthullen die al die zogezegde ‘schapen’ niet zien, dát maakt een mens echt gelukkig, schijnt het. Dat heeft niets met ‘gezonde kritiek’ te maken, wél met het fabriceren van een artificieel superioriteitsgevoel.

Misschien moet de EU zich eens bezinnen over hoezeer het zich voor die eeuwige critici moet verantwoorden. Waarom in discussie treden met mensen die nooit van mening zullen veranderen? Dit is geen strijd om feiten, maar een strijd om denkbeelden, om ideologieën. Als je in alles een complot ziet dat je eigen denken bevestigt, kan geen waarheid je nog overtuigen. Alle factcheckers, infographics en reclamecampagnes ten spijt: sommige mensen kunnen niet aanvaarden dat hun land echt niet zo machtig en glorieus is als ze denken, en dat ze de EU simpelweg nodig hebben om te overleven in een wereld waarin, wanneer puntje bij paaltje komt, de grootmachten het voor het zeggen hebben.

Om samen na te denken over de weg die we voortaan willen bewandelen, organiseert de EU een Conferentie over de Toekomst van Europa, waarin u als burger uw mening kan geven over allerhande thema’s op Europees niveau. Iedereen kan voorstellen doen, ideeën bespreken, panels bijwonen, en evenementen organiseren. Op die manier krijgen gewone mensen inspraak in het Europees beleid. Als de EU zogezegd elitair is, wat is de nationale politiek dan, waar zulke directe inspraak in geen velden of wegen te bekennen is?

De EU is niet perfect, maar het zijn de enige riemen die we hebben in ons Belgisch bootje – het zou waanzin zijn om er dan niet mee te roeien.

Bekijk hier het digitale platform voor de Conferentie over de Toekomst van Europa

Jens Meijen is doctoraatsonderzoeker in de politieke wetenschappen aan de KU Leuven en schrijver bij uitgeverij de Bezige Bij. Zijn debuut ‘Xenomorf’ won de C. Buddingh’-prijs in 2020. In 2021 verschijnt zijn eerste roman, De Lichtjaren.