‘President Poetin zou keizer moeten worden. Niemand is in staat om Rusland beter bij elkaar te houden dan hij’

Konstantin Malofejev is een uitgesproken monarchist, creationist en nationalist. In Rusland staat hij bekend als de ‘orthodoxe oligarch’. Zijn organisatie selecteerde kandidaten voor de afgelopen parlements-verkiezingen. ‘De monarchie is de enige oplossing voor Rusland.’

In een keurig op maat gesneden pak en met een al even netjes getrimde baard zit Konstantin Malofejev in zijn kantoor in Moskou. Achter hem glinstert het goud van een handvol Russisch-Orthodoxe iconen die vanaf een plank aan de muur over zijn schouder meekijken. “Ik ben een toegewijd christen, zoals u ziet”, vertelt hij via een videoverbinding terwijl hij naar de religieuze parafernalia wijst. “En dat is nog zacht uitgedrukt.”

In Rusland staat de 47-jarige Malofejev inderdaad beter bekend als de ‘orthodoxe oligarch’. Een bijnaam die hij enerzijds dankt aan zijn religieuze, conservatieve en nationalistische gedachtegoed en anderzijds aan een fortuin dat hij met zijn investeringsfonds Marshall Capital Partners wist te vergaren.

Belangrijk lobbyist

Zelf moet Malofejev overigens niets hebben van de bijnaam. “Allereerst ben ik helemaal niet zo rijk als iedereen beweert en bovendien deelde ik niet mee in de privatisering van staatsbedrijven in de jaren negentig die tot het ontstaan van de oligarchie leidde.” Zelf houdt hij het daarom liever op ‘christelijk filantroop’.

Hoe dan ook groeide Malofejev de voorbije jaren uit tot een van de belangrijkste zakenlieden en lobbyisten in Rusland. Die positie heeft hij voornamelijk te danken aan zijn gedachtegoed dat goeddeels aansluit bij de conservatieve ideologie die de afgelopen jaren ook onder president Poetin en zijn politieke kameraden in zwang is.

Malofejevs invloed in de hoogste regionen van de Russische elite blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat hij sinds 2019 plaatsvervangend hoofd is van de Wereldraad van het Russische Volk, een organisatie die als doel heeft ‘alle Russische mensen via de Russisch Orthodoxe Kerk te verenigen, ongeacht het land van verblijf’. Leider van de organisatie is patriarch Kirill, het hoofd van de Russisch Orthodoxe Kerk, en president Poetin is een graag geziene gast op de bijeenkomsten van de raad.

Cirkel van vertrouwelingen dichtbij de macht

Binnen het Kremlin zelf heeft Malofejev eveneens warme contacten. Zoals met Igor Sjtsjegolev, een voormalig studiegenoot van Malofejev, die van 2008 tot 2012 als minister van telecommunicatie diende en tegenwoordig geldt als een van de topambtenaren binnen de presidentiële administratie. Ook het voormalig hoofd van de Russische spoorwegen Vladimir Jakoenin, die al sinds de jaren negentig dicht bij de president staat, behoort tot de cirkel van vertrouwelingen van Malofejev.

Maar de innige band tussen Malofejev en de Russische autoriteiten kwam pas echt aan het licht in 2014, toen het conflict in Oost-Oekraïne losbarstte. Destijds was Malofejev een van de figuren die het Kremlin aan de pro-Russische separatisten in het buurland verbond. Zo was een van zijn voormalig werknemers Aleksandr Borodaj korte tijd premier van de zelfverklaarde republiek Donetsk. Een andere ex-werknemer, Igor Girkin, was enige tijd opperbevelhebber en minister van defensie in de afvallige regio.

Door die connecties belandde Malofejev in juli 2014 op de sanctielijst van de Europese Unie en de Verenigde Staten. Naast zijn veronderstelde banden met de separatistenleiders beschuldigt het Westen hem ervan ‘financiële en materiële steun’ te leveren aan de rebellen.

In eigen land pakte de betrokkenheid bij het conflict in Oost-Oekraïne juist goed uit voor Malofejev. Het gaf hem de kans om zich nog duidelijker op te werpen als Russisch patriot en vlaggendrager van conservatieve en traditionele waarden die naar zijn mening – en die van het Kremlin – in toenemende mate onder vuur liggen vanuit het decadente, arrogante en verdorven Westen.

Russische keizerrijk herstellen

Om dat pro-Russische en antiwesterse moralisme verder te verspreiden, maakt Malofejev gebruik van eigenhandig gefinancierde belangengroepen. De spraakmakendste van die organisaties is zonder meer Tsargrad, dat volgens de eigen website dient als ‘platform en stem van de Russisch-Orthodoxe meerderheid’.

Ook binnen Tsargrad valt de verwevenheid met de top van het politieke establishment op. Binnen het bestuur loopt onder meer Sergej Glazjev rond die jarenlang diende als politiek adviseur van Poetin. En ook Aleksandr Doegin, een van de belangrijkste politieke ideologen binnen het Kremlin, is verbonden aan de organisatie.

Malofejev beschrijft het gedachtegoed van Tsargrad en zichzelf als ‘orthodox, imperialistisch en patriottisch’. Daar vloeit onder meer de ietwat anachronistische wens uit voort om het Russische keizerrijk te herstellen zoals dat ten tijde van de tsaren bestond. Aan het hoofd van zo’n nieuw Russisch imperium staat wat hem betreft een absolute monarch die in zijn eentje leidinggeeft aan een maatschappij waar christelijk-orthodoxe normen en waarden het leven dicteren.

Om die utopie te verwezenlijken, heeft Tsargrad sinds 2015 onder meer een eigen online tv-station dat het evangelie van Malofejev predikt. Met regelmaat zendt het kanaal items uit die voor opschudding zorgen. Zoals in 2017 toen er een video op de website van de organisatie verscheen waarin Russische homoseksuelen werd gevraagd het land met een enkele vliegreis te verlaten.

“Als u homoseksueel bent en wenst te emigreren uit Rusland, betaalt Tsargrad met alle plezier uw ticket”, zo stond er in het bericht onder de video. Iedereen die interesse had in het aanbod kon zich melden mits ze een ‘medische verklaring’ hadden die getuigde van ‘sodomie of andere vormen van perversie’. Een ander verslag over de Amerikaanse organisatie Planned Parenthood, een club die zich onder meer inzet voor de verbreding van abortuswetgeving in de Verenigde Staten, draaide uit op een ondubbelzinnige beschouwing over ‘Amerikaanse satanisten’ die ‘openlijk het vermoorden van kinderen steunen’.

Maar naast deze functie als spreekbuis voor een ultraorthodoxe ideologie, zet Malofejev Tsargrad ook in als vehikel om politieke invloed uit te oefenen. Zo ook tijdens de parlementsverkiezingen van afgelopen weekend.

- Wat was het doel van uw organisatie tijdens de parlementsverkiezingen?

TSARGRAD «Wij willen als organisatie mensen in de politiek die de Russische natie, het volk, vertegenwoordigen. Daarom moeten parlementariërs onze traditionele, Russische waarden onderschrijven.»

Wat zijn dat voor waarden?

TSARGRAD «Die bestaan uit ons geloof, ons vaderland en ons volk.»

En wie is uw volk?

TSARGRAD «Iedereen die vóór de Russische staat is. Wij zijn Russische nationalisten en als Russisch nationalist kan je niet tegen de Russische staat zijn. De creatie van een staat is immers het hoogst haalbare voor elke natie: het is de ultieme vorm van zelfbeschikking van een volk. Iemand die tegen de Russische staat is, is daarom in mijn ogen geen Rus.»

Hoe heeft u geprobeerd uw waarden te promoten tijdens de verkiezingen?

TSARGRAD «We hebben een project opgetuigd onder de noemer ‘people voting’. Op ons tv-kanaal hebben we een oproep geplaatst waarbij ruim 1,3 miljoen mensen vragen konden selecteren die ze aan hun kandidaat wilden stellen. Daar zijn uiteindelijk vijf hoofdvragen uitgekomen.»

Wat voor vragen waren dat?

TSARGRAD «De eerste was: bestaat God? De tweede: van wie is de Krim? De derde: heeft u voor of tegen de nieuwe grondwet gestemd vorig jaar? Vraag vier luidde: in welk land krijgen uw kinderen onderwijs? En vijf: bent u voor gayprides?»

En u heeft alle parlementskandidaten die vragen gesteld?

TSARGRAD «Ja, onze vrijwilligers hebben in aanloop naar de verkiezingen meer dan 2200 kandidaten voor de parlementsverkiezingen deze vragen voorgelegd.»

Met welk resultaat?

TSARGRAD «Er was bijvoorbeeld een vrouw die kandidaat wilde staan voor Verenigd Rusland [de regeringspartij die president Poetin steunt, red.], maar zij was een uitgesproken feministe. Ze was voor abortus en dat soort zaken. Uiteindelijk is zij van de lijst gehaald, omdat wij druk hebben uitgeoefend. Hetzelfde deden we bij andere partijen.»

Hoe zou u uw relatie met president Poetin omschrijven?

TSARGRAD «Ik heb hem weleens ontmoet, maar er is geen relatie. Hij is de leider van mijn land en ik ben slechts een zakenman.»

U bent een uitgesproken monarchist, maar woont in een republiek. Dat moet een doorn in het oog zijn.

TSARGRAD «Klopt. Ik droom van een monarchie. De monarchie is de enige oplossing voor Rusland.»

Waarom?

TSARGRAD «Omdat een republiek een grap is. Net als democratie. Oligarchen met geld dicteren wat er moet gebeuren in democratieën als Nederland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten.»

U gelooft niet in de democratie?

TSARGRAD «Nee. In een democratie spelen te veel vuile spelletjes op de achtergrond. Dat is in een absolute monarchie niet het geval. Daar zijn de zaken recht voor zijn raap. De leider doet zich niet anders voor dan hij is. Wat stelt een democratisch president nou voor? Is Macron nou echt de leider van de Franse natie? Laat me niet lachen.»

Maar dan moet u toch best blij zijn met Poetin. Die komt inmiddels toch in de buurt van een absolute monarch?

TSARGRAD «Zeker. Ik waardeer ook wat we in Rusland hebben. Ik ben er ook van overtuigd dat als we de titel van de president naar keizer veranderen en het land voortaan keizerrijk noemen, er niet eens zo gek veel hoeft te veranderen.»

Lange leve tsaar Poetin?

TSARGRAD «Ja. Niemand is in staat om Rusland beter bij elkaar te houden dan president Poetin nu doet.»

En minderheden dan, zoals activisten in Rusland die opkomen voor homorechten? Die delven in zo’n systeem het onderspit.

TSARGRAD «Dat zijn zielige mensen. Ze kunnen hun levens beter aan interessantere dingen wijden dan te vechten voor de mogelijkheid om hun perversiteit uit te oefenen.»

Zijn er voorbeeld-monarchieën in de huidige wereld?

TSARGRAD «Zeker. De Golfstaten of een land als Saoedi-Arabië. Als dat republieken waren, zouden ze hartstikke corrupt zijn.»

Maar Saoedi-Arabië is een van de corruptste landen ter wereld.

TSARGRAD «Dat is niet waar. Ik ben er geweest, voor zaken onder andere. En ik kan u verzekeren dat het een stuk minder corrupt is dan Nederland, omdat het systeem duidelijk is. Zeker, een lid van de Saoedische koninklijke familie kan en mag meer, maar in democratische systemen doen de leiders en oligarchen alsof ze gelijk zijn aan de burgers, terwijl dat helemaal niet waar is. Dat is de grote leugen achter democratie.»

In 2014 kwam u op de Europese sanctielijst. Weet u waarom?

TSARGRAD «Vanwege humanitaire hulp aan de Volksrepubliek Donetsk.»

Waar bestond die humanitaire hulp uit?

TSARGRAD «Medicijnen voor kinderen en ziekenhuizen. Er waren destijds grote tekorten.»

Volgens Brussel hebben de sancties tegen u te maken met de financiering van militaire operaties in Oost-Oekraïne.

TSARGRAD «Ik heb geen idee wat zij zeggen. Maar dat is niet waar.»

Maar u kent Alexander Borodaj [de ex-premier van de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk, red.] wel?

TSARGRAD «Zeker.»

Wat is uw connectie?

TSARGRAD «Alexander was mijn pr-manager voorheen. Nadat hij richting de Volksrepubliek Donetsk vertrok, hadden we geen professionele relatie meer. Maar we zijn nog altijd vrienden.»

Wat vindt u van het conflict in Oost-Oekraïne?

TSARGRAD «Ik denk dat we dichter en dichter bij het moment komen dat wij als Rusland Oekraïne absorberen.»

Is dat uw wens?

TSARGRAD «Natuurlijk. Ik ben de grootste voorstander van de restauratie van het Russische ­keizerrijk. Uiteraard ben ik daarvoor.»

Dan bent u ongetwijfeld blij dat de Krim weer onder Russische controle staat. Toch zijn er veel mensen die stellen dat Moskou de Krim illegaal innam. Wat heeft u hen te zeggen?

TSARGRAD «Dat ze niets van internationaal recht begrijpen. Artikel 1 van het Handvest van de Verenigde Naties benoemt het recht van een volk om zijn eigen lot te bepalen. Het recht op zelfbeschikking van volkeren. Dat is wat er gebeurde op de Krim met het referendum dat er werd gehouden en waarbij 96 procent van de mensen voor aansluiting bij Rusland stemde. Waarom kunnen westerse landen dat niet accepteren, terwijl ze wel akkoord gingen met de afscheiding van Kosovo van Servië? Dan meet je met twee maten.»

Wellicht omdat er Russische militairen betrokken waren bij de inlijving en er geen internationale waarnemers bij het referendum waren.

TSARGRAD «En de situatie in Kosovo was heel anders? Houd toch op.»