Tom Lanoye over de meltdown van het kerndebat: ‘We moeten ons zo snel mogelijk ontdoen van kerncentrales’

Twee doelen moeten we de komende jaren nastreven. Eén. Poetin mag geen victorie kunnen kraaien in Oekraïne. Twee. We moeten ons zo snel mogelijk ontdoen van kerncentrales. Dat eerste punt geldt vandaag als volkswijsheid, de tweede stellingname is allang geen populair stokpaard meer.

Dat komt door weer een andere oorlog. Hij raast enkel op ons thuisfront, bestaat vooral uit retoriek en kent een dubbele vuurlinie. Op het politieke slagveld jagen verzuurde oppositieleden en profielhongerige regeringspionnen arm in arm hetzelfde na. Het cancelen van alle ecologisten uit alle regeringsorganen. Op het economische slagveld hopen energiebedrijven inmiddels de sluipende decentralisering van hun sector om te keren en hun vroegere winsten maximaal te restaureren. En die twee frontlinies vinden elkaar moeiteloos, over de hoofden heen van iedereen. Waar een Russische oorlog al niet goed voor is!

Dat monsterverbond valt vooral zuur uit voor de Groenen. Al sinds hun oprichting bepleiten zij een overgang van fossiele brandstoffen naar duurzame energie. Vanaf het begin waarschuwden zij tegen de klimaatopwarming, toen iedereen die nog weglachte. Ze voorspelden natuurrampen, droogtes, massale branden, overstromingen, toen iedereen die nog hield voor verhitte fictie van hippiekwezels. Op alle punten kregen ze echter gelijk. Dat gelijk wordt hun nu aangewreven alsof zij het niet hebben voorspeld, maar juist veroorzaakt. Na dertig jaar tegenwerking van alle andere partijen, na decennia van gestuntel en getalm door wie zich ‘ecorealisten’ durfden te noemen, krijgen de Groenen zowaar de schuld van alles en betalen wij met zijn allen de rekening van de verzuimde échte verandering.

Tot overmaat van de milieuramp werd de Belgische energiemarkt in 2003 geliberaliseerd. Aandeelhouders van kern- en andere centrales zitten thans bij feestelijk kaarslicht hun woekerwinsten te vieren, terwijl de rest aanhikt tegen torenhoge energiefacturen, binnenkort ook bij kaarslicht. Partijen die onze toekomstige generaties niet willen opzadelen met een begrotingstekort geven tezelfdertijd geen krimp aangaande de facturen voor transport, opslag en bewaking van kernafval, alsook voor de afbraak van versleten installaties. Investeringen zijn dat niet. Het zijn de échte loden kogels aan de voeten van toekomstige generaties, hoe gevleugeld ze ook mogen blijken.

Een mea culpa moet je echter niet verwachten van wie die voetkogels heeft gegoten. Ze gaan, zelfs nu, gewoon door met het gehakketak. Er moet een centrale sluiten omdat ze nu echt te veel scheuren en sleet vertoont? Nog steeds moet worden gesuggereerd dat er eigenlijk feitelijk niet veel aan de hand is, behalve geneuzel van onwillige, koppige milieuzeloten.

BLUFPOKER

Eind vorige week vroeg minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden volslagen onverwacht aan onze nucleaire waakhond FANC of de geplande werken voor de ontmanteling van Doel 3 ‘veilig kunnen worden uitgesteld’. De uitbater van de versleten reactor, energiegigant Engie, zei al geruime tijd dat zulks onmogelijk was. Maar, schreef De Morgen, ‘binnen de regering bestond er twijfel over de oprechtheid van Engie’.

Amper vierentwintig uur later liet het FANC, een federaal agentschap, aan zijn voogdijminister weten dat een uitstel van de voorbereiding van de eigenlijke ontmanteling op zich geen onmiddellijk gevaar inhield voor de volksgezondheid. Verlinden was nog sneller met haar conclusie. ‘Een alternatieve planning voor de voorbereiding van de ontmanteling is dus niet uitgesloten, mits voldoende zekerheid over de nucleaire veiligheid.’ Verlinden besloot meteen dat ook de ontmanteling zelf ‘in theorie’ kon worden uitgesteld. Een wending die het FANC, weer een dag later, zou afkraken als volstrekt onrealistisch. ‘Geen goed bestuur!’Is dit hem dan? De nieuwe tsjevenkoers, bepleit door kersvers voorzitter Sammy Mahdi? Het blijft wolligheid die daadkracht voorwendt en het tegendeel onthult. De stillegging van Doel 3 zal eind deze maand net zo goed plaatsvinden. Vanwege de veiligheid. Doel 3 zal hoe dan ook de komende winter platliggen. Vanwege de veiligheid. Zo gaat dat, met reactoren. En de onvermijdelijke ontmanteling kan hoe dan ook ten vroegste plaatsvinden over een aantal jaar. Met het oog op een veilige afbraak zal Engie zelfs dan weer een aparte vergunning moeten vragen.

Van welke regering zo’n vergunning moet komen, vermeldde De Morgen niet. Als het gaat om de Vlaamse regering, kennen we het antwoord al. Ze komt er niet. Of juist wel, indien een snelle vergunning méér stokken in de wielen steekt van de federale overheid. Alles is een kwestie van timing, zeker het saboteren van een ander bestuurlijk niveau, in de hoop om daar weer in te breken in de coalitie. Inmiddels telt men in de buurt van Marioepol elke dag honderden nieuwe lijken en verminkten. Iedereen betreurt ze, maar sommigen gebruiken ze als fiches voor een spelletje partijpolitiek poker.

VROUW EN PAARD

Toch moeten we de minister dankbaar zijn. Uit haar kleine demarche valt veel smakelijks af te leiden. Om te beginnen een mentale omslag jegens bedrijven als Engie. Je hoeft geen Raoul Hedebouw meer te heten om openlijk te twijfelen aan hun oprechtheid. Zelfs onze minister van Binnenlandse Zaken is van haar paard en haar geloof gevallen. Iederéén die onlangs nog de internationale markt aanbad als gouden kalf en enige kompas staat nu te roepen dat diezelfde markt moet worden beteugeld, door alle overheden tegelijk. In Duitsland gaat de regering zelfs Russische olieraffinaderijen nationaliseren. Onder gejuich van verstokte kapitalistische ideologen. Waar een oorlog aan het Oostfront al niet goed voor is!

Ten tweede herinnerde Verlinden ons aan het bestaan van haar waakhond FANC, het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle. Zijn missie is allesbehalve wollig. ‘Het beschermen van de gezondheid van de bevolking, de werknemers en het leefmilieu tegen het gevaar van ioniserende straling.’ Ik heb de indruk dat bijna niemand dát eigenlijk nog wil geloven. Dat die straling bestaat, samen met haar dodelijke impact. Binnenkort komt Jean-Marie Dedecker bij Gert Verhulst verkondigen dat ze slechts een uitvinding is van wijlen pater Versteylen, Greta Thunberg en Reddy Kilowatt. Alleen maar om de inwoners van Middelkerke te pesten.

Ik heb geen agentschappen nodig om te beseffen dat dít alvast niet bestaat: een controleorgaan tegen het stralingsgevaar van windmolens. Ik heb ook geen jodiumtabletten in huis moeten halen tegen het mogelijke stralingsgevaar van mijn zonnepanelen. Die liggen nochtans vlak boven mij, op mijn eigen dak. Doel 3 staat kilometers verderop te verkommeren, maar toch nog bangelijk dichtbij. Ik gooi mijn tabletten dus nog lang niet weg. Een ongeluk is rap gebeurd. De ontmanteling zal ettelijke jaren duren, moet zorgvuldiger worden begeleid dan het ruimen van een mammoettanker vol asbest en het prijskaartje zal hallucinant hoger uitvallen dan het slopen van een uitgeleefde fruithal. Die kun je desnoods met wat dynamiet tot nieuwe bouwgrond bombarderen.

Over bombarderen gesproken: dat was onlangs letterlijk aan de hand in Zaporizja, op de frontlinie tussen het Russische en het Oekraïense leger. Uitgerekend daar bevindt zich de grootste kerncentrale van Europa. Op een bepaald moment gebruikten de Russen de site als militaire basis en dus als nucleair schild. Elke forse beschieting kon een kernramp veroorzaken. Ook al zouden de reactoren van Zaporizja volgens specialisten beter beschermd zijn dan die van Tsjernobyl. Maar wie gelooft die mensen? In oorlogsomstandigheden als deze? De Titanic zou ook nooit zinken, volgens specialisten. Toen kwam die ijsberg langs.

Tweeënveertig landen eisten tevergeefs dat Rusland zich zou terugtrekken uit de centrale. Het Internationaal Atoomagentschap probeerde met een inspectiemissie de ramp te bezweren. Voorlopig met succes. Maar wat gebeurt er als de Russen straks verder in het defensief en misschien zelf in de nederlaag worden geduwd? Nu al vernielen hun raketten overal in Oekraïne doelgericht stuwdammen en hoogspanningscabines. Met één welgemikte bunkerbuster zouden ze hun overwinnaars in Zaporizja kunnen opzadelen met een nieuw Tsjernobyl. En het oude Tsjernobyl ligt amper zevenhonderd kilometer verder ook nog altijd te glimmen in het duister, onder zijn afbrokkelende betonnen sarcofaag. Kostprijs: anderhalf miljard euro. Pas definitief opgeleverd dertig jaar na de ramp.

En wij gaan, in de nabije toekomst, hier te lande zoveel mogelijk nieuwe reactoren bouwen? Dit keer gegarandeerd bestand tegen alle denkbare rampen? De essentie van rampen is dat je de meeste niet kunt bedenken. Vóór Nine-eleven zou iedere New Yorker je vierkant hebben uitgelachen als je had voorspeld dat een handvol zelfmoordterroristen twee vliegtuigen vol kerosine in evenveel torens zou boren.

À LA GUERRE

In oorlogstijden zijn uitzonderlijke maatregelen gepermitteerd. À la guerre comme à la guerre. En ja, voor die arme Groenen geldt dus la même chose. Hou de kerncentrales langer open die veilig kunnen helpen om de winter door te komen. Maak een mix met alle andere mogelijke bronnen.

Maar laten we onszelf niet wijsmaken dat kernsplitsing, in se logge en omslachtige technologie uit een vorige eeuw, toch weer het walhalla van de toekomst wordt. De Groenen hadden dertig jaar geleden ook hierover gelijk: laten we eindelijk eens echt geloven in de wetenschap. Als die wordt uitgedaagd om steeds verfijndere technieken te ontwikkelen voor duurzame energie en de opslag ervan, dan zál ze die vinden. Als ze de kans krijgt tenminste, en niet bij voorbaat wordt weggezet door wie haar een bedreiging vindt van reeds bestaande wingewesten. De politieke zowel als de economische.