Tom Lanoye: ‘Waarom legt iedereen tegenwoordig zoveel eieren onder iedere extreemrechtse sneeuwvlok?’

Mag je spreken van onduldbare censuur wanneer een ‘identitair’ – lees: fascistisch en geweld verheerlijkend – muziekfestival geen vergunning krijgt in één enkele Belgische stad? Ieper – want over deze kapotgeschoten en minutieus heropgebouwde parel van de Westhoek gaat het – was ooit het Marioepol van haar tijdgewricht, de meest symbolische etterwond van WO I. Vier jaar lang werden miljoenen levens door de Grote Vleesmolen gedraaid, in naam van volk en vaderland. Voor het eerst in de geschiedenis werd ook moordend gas gebruikt als wapen. Alle oorlogvoerende naties bedienden zich van dat yperiet. Zich allemaal beroepend op dezelfde God, alsook op een ingebeeld natuurrecht dat men vandaag de dag ‘identiteit’ noemt. Omdat ‘volksaard’ – na nog een wereldoorlog en weer een ander gas – ietwat in onbruik is geraakt.

Nooit meer oorlog. In die drie woorden liggen de glansrol en de missie besloten die Ieper vertolkt op het wereldtoneel. Duizenden reportages en miljoenen bezoekers bewezen daar al eer aan. Precies daarom willen velen Ieper ook inpalmen als canvas voor hun bloedeigen boodschap. En precies daarom is het geen schande om, als beheerder van dat canvas, elke verse boodschap tegen het licht te houden, beducht op misbruik en doelgerichte imagoschade.

Een stad als Hiroshima zou op haar grondgebied nooit een evenement dulden dat de weldaden bewierookt van een nucleair bombardement. Er bestaan voldoende andere steden waar dat desnoods wel kan. De grond in Hiroshima werd al genoeg ontheiligd. Net zo horen in Ieper geen lofzangen thuis op een identitaire zuiveringsoorlog. Tijdens een evenement waarvan veiligheidsdiensten, zowel nationale als internationale, lang vooraf waarschuwden voor reële risico’s. Met inbegrip van mogelijk geweld tegen passanten die er niet ‘identitair’ genoeg zouden uitzien naar de zin van de samengetroepte kaal- en heethoofden.

Ik herhaal mijn beginvraag: mag je spreken van censuur wanneer een gereputeerde vredesarena een gloednieuw haatfestival bant dat zichzelf ook nog eens moedwillig Frontnacht noemt? Met als affichebeeld een tempelier die weinig vredelievend zwaait met een bespijkerde knots? Jazeker. Dat mag je een inperking noemen van de vrije meningsuiting. Zoals er duizenden andere voorbeelden bestaan van aanvaardbare en proportionele inperking. Maar is het daarom ook onduldbare censuur, die de ondergang inluidt van onze hele westerse beschaving? Alleen wie onnozel is of wie kwaad in de zin heeft, eist dat elk recht per definitie altijd en overal absoluut moet zijn. En dat iedere afweging tegenover andere rechten bij voorbaat, nou ja, gecensureerd zou moeten worden.

APPEASEMENT

Eén van die prinzipienreiters, een ‘medewerker aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte aan de KU Leuven’, schreef daarover een drammerige en oppervlakkige opinie in De Standaard. Lode Cossaer, zo heet de wonderknaap, vindt dat men ‘neonazi’s beter niet bestrijdt met hun eigen methodes’. ‘Een overheid die willekeurig dingen censureert die haar niet zinnen, dat is de natte droom van elke fascist.’

Het woord ‘willekeurig’ klopt al van geen kanten, zie hoger. Maar ook dit moet me van het hart: waarom legt iedereen tegenwoordig zoveel eieren onder iedere extreemrechtse sneeuwvlok die klaagt dat juist híj het meest van allen wordt verdrukt? Ik ben geen filosoof, maar volgens mij zorgt net dat gebrek aan ruggengraat ervoor dat extreemrechts almaar driester en uiteindelijk salonfähiger wordt. Dat slag appeasement is aan mij niet besteed. Want hoezo, ‘verdrukt’? Zoals elke manifestatie moest ook Frontnacht eerst een aanvraag indienen. (Tiens: is dat op zich al geen inbreuk op de totale vrijheid van organisatie en expressie?) En zoals wel vaker gebeurt met aanvragen, ook ver buiten Ieper, werd ze na wikken en wegen geweigerd. Op gronden die openbaar zijn en juridisch steekhoudend. So verder fucking whát?

De organisatoren namen eerst niet en daarna toch de moeite om naar de Raad van State te stappen. Dat zegt op zich voldoende. Eén: er blijven ook bij betwisting genoeg democratische stappen en instanties over die onze basisrechten handhaven. Twee: de Frontnachters beseften eerst zelf dat ze geen been hadden om op te staan. Maar ze kickten op de kruk die overbleef. Maandenlang het slachtoffer mogen uithangen, al dan niet gesteund door Leuvense wijsgeren. In een typische melange die de extreemrechtse weltschmerz saust. Tegelijk Rambo mogen spelen én Bambi bij het lijk van zijn mama. Tegelijk superzielig doen en toch strijdvaardig.

Maar bovenal: verheugd zijn met alle media-aandacht, waar het van meet af aan om te doen was. Dankzij de stupiditeit van het Ieperse stadsbestuur, dat de culot noch de historische qui-vive bezat om direct te zeggen: ‘Júllie, hier, in deze stad, met dát gedrocht? Probeer eerst maar toelating te krijgen in de rest van Vlaanderen. Begin al eens in Stekene. Met wat geluk kunnen jullie zelfs gemeentelijke subsidie beuren, want ze hebben daar een ereperk voor nazicollaborerende oostfronters dat nog veel te weinig is opgemerkt in de internationale pers. Veel succes ermee!’

ETNISCH INTERMEZZO

Belgisch parlementariër Dries Van Langenhove is als Vlaams Belang-diva nauw verbonden met de organisatoren van Frontnacht. De waarschuwing van een Duitse muziekwetenschapper dat gays en passanten van kleur tijdens Frontnacht gevaar konden lopen in Ieper, ontkende Dries niet. Hij riep integendeel op tot ‘een zuiver wetenschappelijk experiment’. Let op het woord ‘zuiver’. ‘Misschien moeten we eens kijken naar wat er gebeurt met een Vlaamse stad als we alleen nog etnische Vlamingen toelaten.’

Deze Apartheidstweet verwijderde hij zelf. Vrijwel meteen en zonder veel gezeur: ‘Ik heb geen zin in weer een Twitter-ban.’ (Wat heeft Twitter in godsnaam vóór op het stadsbestuur van Ieper? Behalve stalen kloten, ettelijke miljarden dollars en een bataljon topadvocaten?) Wel klaagde Dries dat er, voor zijn experiment, ‘geen Vlaamse controlestad bestaat’ om het verschil te meten. Tussen meer of minder geweld, al naargelang er meer of minder etnische Vlamen aanwezig zijn.

Dries vergist zich. Er is wel degelijk zo’n controlemoment geweest. Niet in 1302, maar veel recenter. Op de IJzerbedevaart van 1996. Daar hadden niets dan etnische en vrijwel identiek-identitaire flaminganten verzamelen geblazen. En zie: na nog geen uur stonden ze op elkaars gezicht te timmeren als op een landsknechttrommel. De hoogzwangere echtgenote van de Volksunie-voorzitter Bert Anciaux kreeg een volksverbonden karatetrap in haar buik. De veldslag leidde tot een zoveelste breuk in de Vlaamse etnie. De zucht naar zuiverheid houdt nooit op. De IJzerwake scheurde zich af van de IJzerbedevaart en organiseert nu op haar beurt de Frontnacht. Iets wat weer tot meer verwijdering lijkt te leiden met andere, zeg maar gewone Vlamingen. Puur wetenschappelijk zou dat nochtans onmogelijk moeten zijn, indien een volk inderdaad een ondeelbare etnie zou vormen. Maar tja: dat krijg je ervan als je wetenschap wilt bedrijven met een occult basisgegeven. Een sluitende definitie van Het Volk bestaat niet. Het is een romantische, bij uitstek onwetenschappelijke constructie die zich bijgevolg uitstekend leent tot misleiding en propaganda.

De stoottroepen van ’96 werden overigens geleid door andere Vlaams Belang-diva’s. Wim Verreycken en zijn zoon Rob, in de volksmond ‘Rob-Klopt-Erop’. Allebei zijn ze ooit veroordeeld, van vandalisme tot geweldpleging. Net als kleinzoon Gunnar. Die bracht, geflankeerd door lachende kompanen, in 2019 de Hitlergroet in het fort van Breendonk. Foto’s daarvan postte hij later op sociale media. (‘We zijn in de kantine waar de SS’ers aten. Ik wil me met hen vergelijken.’) Bij de huiszoeking bleek zijn telefoon al eerder in beslag genomen vanwege een andere zaak. Belaging en bezit van kinderporno. Werden wel aangetroffen: een SS-uniform en een collectie nazimarsmuziek.

Gunnar werd onder andere aangeklaagd door de gemeente Willebroek, op wier grondgebied het fort van Breendonk ligt. Zelf pleitte hij onschuldig op grond van zijn recht op vrije meningsuiting. De rechter veegde die verdediging van tafel in naam van alle Joden, vakbonders, partizanen en andere verzetslui die, niet ver van de voornoemde kantine, werden gemarteld of vermoord. Is er ook maar iemand die de gemeente Willebroek deze stap durft te verwijten? Onder het mom dat we ‘neonazi’s beter niet bestrijden met hun eigen methodes’? Indien we dat werkelijk deden, dan zou de straf van Gunnar niet hebben bestaan uit slechts zes maanden cel met uitstel en een boete van ocharmen 800 euro.

POEN EN PLICHT

De hoofdact van het gewraakte Frontnacht, Bronson, is ontstaan uit CasaPound, een zelfverklaarde neofascistische beweging die is vernoemd naar Ezra Pound, een intrigerende Amerikaanse dichter maar ook een onverbeterlijke antisemiet en verdediger van zowel Benito Mussolini als de Holocaust. In mijn bibliotheek staan boeken van Pound. Een avond over zijn oeuvre, bijvoorbeeld in ons Letterenhuis, zou ik met interesse bijwonen. Maar als iemand zou eisen, nog wel in naam van het vrije woord, dat op de binnenkoer van Kazerne Dossin een literaire eloge moet doorgaan met enkel aangebrande citaten uit zijn werk? Alsook uit dat van Cyriel Verschaeve en Céline? Dan zou ik, in naam ván het vrije woord, pleiten voor een verbod. Voorafgaandelijk, jawel. Hetzelfde zal ik doen mocht Frontnacht volgend jaar toelating vragen om te mogen plaatsvinden op het exercitieterrein van Breendonk.

Niet elke geweigerde aanvraag of afgewezen opiniestuk is een aanval op onze beschaving. Au contraire. Wie in een kathedraal een luidruchtige sadomasochistische stripshow wil opvoeren, zal daar – misschien helaas, maar toch terecht – geen toestemming voor krijgen. Hetzelfde geldt voor iedere openbare begraafplaats. En dus bij uitbreiding voor heel Ieper. Na WO I bestond kortstondig het plan om de ruïnes onaangetast te laten. Een landschapsmonument als waarschuwing tegen oorlogsgeweld. Men is daar goddank van afgestapt. Ieper werd nauwgezet herbouwd als triomfantelijk bewijs dat ook het wreedste oorlogsgeweld hersteld kán worden. Die herdenkingsindustrie heeft de stad al decennialang veel poen opgebracht. Het kan geen kwaad dat ze zich ook bewust blijft van haar herdenkingsplicht. En dat ze die niet lichtzinnig laat aantasten.