‘Vanaf het eerste leerjaar horen die kinderen dat ze slechte leerlingen zijn’

Ik heb bijzonder veel bewondering en dankbaarheid voor Ruth Lasters, haar toewijding en haar vasthoudendheid. Ik heb zelf een carriere in het beroepsonderwijs achter de rug. Daarna heb ik uitvoerig kennisgemaakt met het onderzoek naar gelijke onderwijskansen en het ‘watervaleffect’.

Twee cijfers spreken boekdelen: van de kinderen van hoogopgeleide ouders zit 60 procent op hun 18de in het laatste jaar van het middelbaar. Bij de kinderen van laagopgeleide ouders is dat 30 procent. Ik doe er nog een cijfer bij: de kinderen van de laagst opgeleide ouders hebben op hun 6de een achterstand van twee jaar qua taalvaardigheid, motoriek en gezondheid. De oorzaken zijn ook overvloedig wetenschappelijk gedocumenteerd.

Zelf kon ik die overduidelijk vaststellen. Ik ben zelf opgegroeid met ouders die verstandelijk en emotioneel ontwikkeld waren. Ze hielden zich met ons bezig: met een mes leren snijden, tegen een bal schoppen, op de inhoud ingaan, niet op de man spelen, tonen hoe je cake bakt, de oppervlakte van een te schilderen muur meet... Er waren thuis boeken, reproducties, we leerden namen van planten en vogels...

Daarnaast hadden al mijn vriendjes op school een papa die werkte: van kasseilegger tot ingenieur en haventycoon. Dan krijg je ingelepeld dat je door je best te doen ergens kunt raken. Pedagoog Jan Van Gils noemt dat (een rijke) zingeving: ervaren dat je daden gunstige gevolgen hebben.

Het kostte me tien jaar om mijn leerlingen in het bso een beetje te begrijjpen. Ongeveer één derde waren jongeren van Marokkaanse afkomst. De helft van hun ouders kon niet lezen of schrijven. Maar ook heel wat jongens die hier geboren zijn, konden op hun 18de nog geen werkwoord vervoegen of de lidwoorden correct gebruiken. Bij hen was de taal het grote struikelblok.

De meesten van hen leefden wel in een warm gezin, maar ze kenden nauwelijks volwassenen die als voorbeeld konden dienen. De leerlingen van Vlaamse afkomst leefden vaak in heel moeilijke gezinnen met ruzies, alcoholisme, vechtscheidingen, werkloosheid... Dat alles is natuurlijk niet bevorderlijk voor taalontwikkeling maar evenmin voor het zelfvertrouwen en de zingeving.

Vanaf het eerste leerjaar horen die kinderen dat ze slechte leerlingen zijn. Ze beginnen te denken dat ze niets kunnen. Onze taak als leerkracht was daarom hun zelfvertrouwen proberen bij te brengen. In zekere zin was dat niet zo moeilijk, zodra je begreep dat die jongeren snakten naar een positieve band met volwassenen. Niet alleen kameraadschap, maar ook duidelijke grenzen.

Ik heb de indruk dat het kleuter- en lager onderwijs al flink op weg is om op maat van het kind te werken. Onderzoekers wijzen ook op de noodzaak om al vóór de kleuterschool aandacht te besteden aan de ontwikkeling van kinderen die het nodig hebben.

Jan Deckers, Gent.

Hebt u ook een brief in de pen zitten? Mail naar openvenster@humo.be of vul onderstaand formulier in: