‘Waarde Colin Powell. Even geloofde u het zelf. Dat u meer was dan een loopjongen’

Waarde Colin Powell,

Op 5 februari 2003 hield u een redevoering bij de Verenigde Naties. U voerde ‘bewijzen’ aan dat Saddam weapons of mass destruction zou hebben en in de wereld na 9/11, zei u, was het onmogelijk om Saddam met dergelijke wapens alleen te laten. Daarnaast beweerde u dat Saddam zijn wapens – er was sprake van gifgas dat Saddam inderdaad had gebruikt tegen de Koerden, wat toen overigens geen reden was om een oorlog tegen hem te beginnen – aan terroristen kon geven om Europa en Amerika mee aan te vallen. Een poging om een verband te leggen tussen Al Qaeda en Irak. Hiervan bleek niets te kloppen.

Later noemde u de speech zelf een smet op uw reputatie. In de artikelen die verschenen na uw dood op maandag 18 oktober kwam het allemaal uitvoerig aan bod. Het zijn nogal eens de smetten die ons het langst overleven.

Hoe dan ook, in de ochtend van 20 maart 2003, Iraakse tijd, viel Amerika met een coalition of the willing, die voornamelijk bestond uit het Verenigd Koninkrijk van Blair, Irak binnen.

Een paar jaar later bezocht ik Irak en in Camp Taji sprak ik onder anderen luitenant Madden, die me vertelde dat het door Amerikanen getrainde Iraakse leger wat problemen kende. Zo had hij bijvoorbeeld meegemaakt hoe een eenheid van dat leger zich tijdens een vuurgevecht terugtrok omdat het lunchpauze was. ‘Ze hadden honger,’ merkte ik op.

Toch iets anders dan de Powelldoctrine, die u ontwikkeld had na uw ervaringen in Vietnam. Zorg voor duidelijke politieke doelen die met militaire middelen bereikt kunnen worden. Zorg dat het publiek de operatie ondersteunt en vernietig vervolgens de vijand zo snel mogelijk met militaire almacht.

Kort na de invasie van 2003 werd dit samengevat als shock and awe. Noch over de Powelldoctrine, noch over shock and awe wordt tegenwoordig nog gesproken. Want na de over-winning – mission accomplished, om in de woorden van George W. Bush te blijven – drong het besef door dat Amerika geen idee had wat het met Irak moest en dat aartsvijand Iran de winnaar was van shock and awe.

Toen George W. Bush eind 2000 nipt – een paar honderd stemmen in Florida – de presidentsverkiezingen had gewonnen, benoemde hij u als minister van Buitenlandse Zaken. Bush’ overwinning was mede te danken aan progressieve Amerikanen, die hun neus ophaalden voor Al Gore en liever op de groene kandidaat Ralph Nader stemden. Nader maakte geen schijn van kans, maar het gaat om het gebaar, niet?

De neoconservatieven, die in een niet zo ver verleden zelf progressief waren geweest, meenden dat de verlichtingsidealen in het begin van de 21ste eeuw het best door militairen konden worden uitgedragen. Zoals de communisten na de Russische Revolutie even dachten dat ze het arbeidersparadijs op de punten van de bajonetten van het Rode Leger naar de mensen toe moesten brengen. De architect van dat leger, Trotski, zou door Stalin in Mexico vermoord worden. Wat naderbij was gebracht, was een systeem van terreur en vernietiging, een planeconomie die burgers ontevreden hield en voor zoveel vervuiling zorgde dat de kapitalisten in het Westen er amper tegenop konden vervuilen.

Ergens in 2008 zeiden Amerikaanse soldaten in Irak tegen me dat ze een burgeroorlog aan het babysitten waren. Daar bleek shock and awe op te zijn uitgelopen, het onvermogen vriend van vijand te scheiden, een bezettingsmacht zonder militaire doelen, hooguit het doel ervoor te zorgen dat zo min mogelijk Amerikaanse soldaten sneuvelden, daar in Irak.

Na de deceptie kwam de doctrine van winning hearts and minds. In 2008 ging ik met Amerikanen op een dag mee op patrouille ergens in Irak. We kwamen Iraakse pubers tegen die beweerden dat ze een ommetje aan het maken waren. De dienstdoende Amerikaanse luitenant zei dat hij kon zien dat ze een basketbalveldje nodig hadden. Ze zouden dat krijgen. Het was duidelijk voor alle betrokkenen: met het aanleggen van basketbalveldjes win je ook geen oorlog. Maar de soldaten moesten wat.

Toegegeven, al voor de invasie had u tegen Bush gezegd: als je het breekt, is het van jou. Irak als het gebroken vaasje. Amerika, de beste klant in de vazenwinkel.

Over veel hebben we het niet gehad. Het leger als snelste en enige manier om carrière te maken voor de zwarte Amerikaan die u was. Het feit dat de meest getalenteerde officieren zoals u ‘waterlopers’ worden genoemd. Uw walging van Trump. Uw memoires die een bestseller werden waardoor u even meende zelf presidentskandidaat te moeten worden. Het opmerkelijke feit dat The New York Times meende te moeten vermelden dat u weliswaar gevaccineerd was tegen covid, maar toch mede aan de gevolgen van die ziekte kon overlijden, omdat u ook bloedkanker had en een lichte vorm van parkinson.

U wilt herinnerd worden als een succesvolle soldaat die zijn best deed. Maar ik vrees dat de herinnering aan uw optreden bij de Verenigde Naties het langst zal meegaan. De loopjongen van Bush en de neocons die de oorlog in Irak een schijn van legitimatie mee moest geven.

Even geloofde u het zelf. Dat de generaal, de minister van Buitenlandse Zaken meer is dan een loopjongen. Shock and awe.

Hartelijke groet,

Arnon Grunberg »